40
Стандартты функциялар. С тілінде алдын ала программалары жасалып
стандартты модульге жинақталып қойылған, қажет кезінде пайдалануға бола-
тын объектілердің бірі стандартты функциялар болып табылады. Олар жиі
кездесетін математикалық және басқа да функцияларды есептеу ҥшін
қолданылады. Стандартты функцияны жазу ҥшін міндетті тҥрде функцияның
аты және жақшаның ішінде аргументі кӛрсетілуі қажет. Стандартты
функциялар: fabs(
x), sіn(
x), cos(
x), asin(
x), acos(
x), tan(
x), e
xp(
x), log(
x), sqrt(
x),
atan(
x), т.с.с. Кітап соңындағы
А қосымшасында
функция тізімдері мен типтері,
жазылу жолдары кӛрсетілген. Функцияны есептеу барысында аргумент пен
функция типтерінің әр уақытта сәйкес келе бермейтінін есте сақтаған жӛн. С
тіліндегі стандартты функцияларды пайдалану ҥшін
тақырыптық
файлы (прототипі) қолданылады.
Комментарий – тҥсініктеме ретінде қолдануға болатын символдар тізбегі.
Олар ҧлттық алфавиттерді де пайдалана береді. Комментарий басы мен аяғы
/* ... */ осындай таңбалармен шектелуі тиіс. Олар бір немесе бірнеше
жолдардан да тҧра алады. С++ тілінде жол соңында тҧратын комментарийлер //
симолдарынан кейін орналасады. С және С++ тілдерінде қҧрастырылған
есептерді бір компилятор арқылы шығаруға болатындықтан, кӛбінесе тҥсінік-
темелердің жоғарыдағы екі тҥрін де пайдалана беруге болады.
/* программа ішіндегі комментарийлер осылай орналасады */
Программалау тілінің белгілі бір іс-әрекетті орындай алатын тиянақты
мағынасы бар ең қарапайым сӛйлемі оператор болып табылады. Тіл объек-
тілерін, яғни программада пайдаланылатын мәліметтердің атаулары мен
типтерін, олардың алғашқы мәндерін алдын ала тағайындау программаның
сипатталуы болып саналады.
Енді Фаренгейт градустарын Цельсий градустарына ауыстыратын C тілінде
жазылған программа мәтінін келтірейік.
/* Градустарды Фаренгейт бірлігінен Цельсий
бірлігіне алмастыру, f = 0, 20, ...,300 */
#include
#include
main()
{ int t0, tn, step;
float f,c;
t0 = 0; /* төменгі температура */
tn =300; /* жоғарғы температура */
step = 20; /* өзгеру қадамы */
clrscr(); f = t0;
printf("Град_Ф Град_Ц\n");
while (f <= tn)
{ c = (5.0/9.0) * (f -32.0);
printf("%4.0f %6.1f\n", f, c);
f = f + step;
}
41
printf("\nАяқтау үшін ENTER басыңыз");
getch();
}
}
Бҧл программаны теріп орындап кӛруге болады, оның әрбір жолының
атқаратын қызметтерін келесі тараулардан оқып танысатын боламыз.
2.3 С тіліндегі мәліметтер типтері
Мҧнда мәліметтердің бірнеше негізгі типтері қолданылады. Олар:
char (8 бит) – символдық, яғни таңбалық тип;
short – қысқа бҥтін сан;
int – бҥтін сан типі;
long – екі еселенген бҥтін сан;
unsigned – таңбасыз бҥтін сан;
float – нақты сан типі, яғни жылжымалы нҥктелі сандар;
double – екі еселенген нақты сан типі;
long double – ҧзартылған әрі екі еселенген нақты сан типі.
Алғашқы тӛрт тип бҥтін сандарды сипаттау ҥшін қолданылады. Тӛмендегі
кестеде әртҥрлі типтердің ҧзындықтары кӛрсетілген (2.5 кесте).
С тілінің ішкі құрамындағы мәліметтер типтері мен
олардың ені (ұзындығы)
2.5-кесте
Мәлімет типі
Ҧзындығы
(бит – байт)
Сандар
диапазоны
char
8 бит – 1 байт
-128 ... +127
unsigned char 8 бит – 1 байт
0 ... 255
short int
16 бит – 2 байт
-32768 ... 32767
unsigned short 16 бит – 2 байт
0 ... 65 535
int
16 бит – 4 байт
-32768 ... 32767
unsigned [int] 32 бит – 4 байт
0 ... 4294967295
long
32 бит – 4 байт -2 147 483 648 ... 2 147 483 647
unsigned long 32 бит – 4 байт
0 ... 4 294 967 295
float
32 бит – 4 байт
3.4
10
-38
... 3.4
10
38
double
64 бит – 8 байт
1.7
10
-308
... 1.7
10
308
long double
80 бит – 10 байт
3.4
10
-4932
... 3.4
10
4932
2.4 Бүтін сан түріндегі мәліметтерді сипаттау.
Int бүтін сандар типі
Int типін стандарт бекітпеген, ол компьютерге немесе компиляторға
байланысты ӛзгеріп отырады. 16-разрядты процессорда ол 2 байт, ал 32-
разрядтысында – 4 байт.
Егер int алдында short спецификатор сӛзі тҧрса, онда ол әрқашан 2 байт, ал
егер спецификаторы long болса, 4 байт болады. Санға компьютер жадында
берілген орынға қарай олардың мәндері ӛзгереді.
short int – 2 байт, оның диапазоны -32768 ..+32767;