155
құралдарды ұсынады. Оларға пакеттер мен интерфейстер жатқызылады.
Пакеттер сыныптарды əзірленетін жүйедегі функционалдық белгілері
бойынша біріктіреді.
Интерфейстер қажетті кіріс жəне шығыс деректер жинағын белгілеп,
жүйемен өзара əрекеттесудің белгілі бір тəсілін жариялайды, бірақ кіріс
деректерді шіғіс деректерге өзгерту алгоритмін ашпайды
Бағдарламалық қамсыздандыруды объектілік əзірлеу технологиясы
олардың негізінде жоғары деңгейдегі C++ и Jаvа тілдері жатқан
əзірлемелер жүйесінде ең толық іске асырылған. Мысалы, Miсrоsоft Visrnl
C, JDK (Jаvа Dеvеlорmеnt Kit) Sun Miсrоsуstеms.
3.3.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің жұмыс істеу
тиімділігін бағалау
Автоматтандырылған ақпараттық жүйені енгізуден экономикалық
тиімділікті бағалау бернеше ерекшеліктерді ескеруді талап етеді.
Біріншіден, жаңа жүйені енгізуден немесе қолданыстағы жүйені
жаңғыртудан экономикалық əсерді бағалау қажет. Екіншіден, ақпараттық
жүйенің жұмысы көбінесе пайдаланылатын есептеуіш құралдарға жəне
адами факторға байланысты. осы ереже есептеуіш қосалқы жүйенің
жұмыс тиімділігін жəне оператордың - жүйені пайдаланушының жұмыс
сапасын бағалауға мүмкіндік беретін өлшемшарттарды енгізуді талап
етеді.
Экономикалық тиімділігі. Ақпараттық жүйені енгізу немесе
пайдалануоның жұмысын абсолюттік немесе салытсырмалы тиімділігі
тұрғысынан бағалауды талап етеді.
Абсолюттік экономикалық тиімділік жаңадан құрылған жүйе үшін
есептеледі, өйткені тапсырыс беруші оның талаптары бойынша құрылған
белгілі бір жүйені алады.
Жалпы түрінде абсолюттік тиімділікті есептеу мынадай формула
бойынша есептеледі
Э = П
2
- П
1
- З,
онда П
1
— ұйымның бағдарламалық қамсыздандыруды пайдаланусыз
алатын пайдасы; П
2
— ақпараттық жүйені пайдаланған кезде алынған
пайда; З — ұйымның жүйені енгізу үшін жұмсаған шығындары.
Ақпараттық жүені енгізуге шығындар есептеуіш техниканы сатып ,
дербес ЭЕМ желісін өрістету, персоналды оқыту үшін қажетті қаражатты
қамтиды. Бұған бағдарламалық қамсыздандыруды жəне негізгі
компоненті операциялық жүйе болып табылатын жүйелік бағдарламалық
қамсыздандыруды сатып алуға жұмсалатын шығындарды қосу қажет.
156
Шығындарға, сондай-ақ, электр эенергия шығындарын да қосу қажет.
Айырмасы автоматтандыруды жүргізгеннен кейін кəсіпорынның негізгі
қызметінен алынған əсерді белгілейді:
Э > 0 болған жағдайда ғана ақпараттық жүйені енгізу орындылығы
туралы қорытындыны жасауға болады.
Жүйені пайдаланудан тиімділік дəрежесін бағалау үшін мынадай
формула бойынша салыстырмалы экономикалық тиімділікті есептеу
қажет
Көрсеткіш салынған шығындардың 1 р. экономикалық тиімділікті
беглілейді. Осы коэффициент 2,0 мен 2,5 шегінде болуы ұсынылады. 1,0
мен
2,0
шегіндегі
мағыналар
ұйымның
қызметін
жергілікті
автоматтандыру кезінде қол жеткізген табысты көрсетеді. Мағыналар 0
мен
1,0
аралығында
болғанда
автоматтандырудың
нəтижесі
қанағаттанарлықсыз деп танылады.
Егер ұйым қолданыстағы ақпараттық жүйені жаңғыртуды жүргізетін
болса, онда тиімділікті есептеген кезде оны пайдалануға жұмсалған
ағымдағы шығындар есепке алынады
Э =
онда З
2
— жаңа жүйені пайдалануға жұмсалған шығындар; З
1
— бұрынғы
жүйені пайдалануға жұмсалған шығындар.
Автоматтандырудың тиімділігін одан гөрі дəл бағалау үшін келтірілген
бағалар пайдаланылады. Экономикалық тиімділікті есептеуді нақты уақыт
кезеңіне жүргізеді. Инфляция үдерісін есепке алу үшін есептерде
дисконттық коэффициенттер қолданылады. Егер дисконттау нормасы
ақпараттық жүйені жеткізуді іске асыру мерзімі ішінде тұрақты болса, онда
тиімділікті есептеуге арналған түзету коэффициентінің түрі мынадай
болады
K = (1 + n
,
онда n—дисконттау коэффициенті; t— есеп жүргізілетін уақыт мерзімі.
Шығындар жəне алынған алдын ала нəтижелер осы коэффициентке
бөлінуі тиіс.
Экономикалық тиімділікті есептеген кезде белгісіздік факторын есепке
алу үшін минимакс қағидаты жəне нəтижелерді межелдемелік бағалау
əдісі қолданылады.
Ақпараттық жүйені енгізуден экономикалық тиімділікті минималды
нəтиже алып, мақсималды шығындар кезінде белгілейді
157
Бұл ретте тиімділіктің есептік өлшемі оған түсуге тиіс нақты интервал
беріледі. Егер нəтижесі терс болса, онда не интервал қате таңдалған, не
ақпараттық жүйені пайдалану тиімсіз болады.
Ақпараттық жүйеге тапсырысқа бекітілген бюджет пайдаланған
жағдайда автоматтандырудың балама нұқсаларын салыстырған кезде
бірнеше автоматтандыру нұсқаларынан максимин қағидатына сəйкес
келетін нұсқа таңдалады. Минималды шығындар немесе минималды
қатер дəрежесі жағдайында максималды тиімділікті алуға мүмкіндік
беретін нұқса таңдалады.
Автоматтандыруға бекітілмеген қаражат бөлу мүмкіндігі болған
жағдайда, белгілі бір мердігерді жəне жабдықты жеткізушіні таңдау қажет.
Оңтайлы жобаны таңдау үшін шығындар мен салыстырмалы
экономикалық тиімділік мағынасы арасындағы айырманы талдайды.
Есептеуіш жүйенің өнімділігі. Ақпараттық жүйенің тиімділігін онда
қолданылатын есептеуіш ресурстарыны тұрғысынан бағалау үшін
операциялар теориясына негізделген өнімділікті бағалау əдістемесі
пайдаланылады.
Жүйені бағалаған кезде мынадай өлшемдер енгізіледі: Т — есептеуіш
қосалқы жүйені қадағалау кезеңі; Т
з
— қосалқы жүйенің опеартордың бір
пəрменін өңдеу уақыты; К
об
— өңделген пəрмендер саны.
Осы өлшемдерді өлшегеннен жəне тіркегеннен кейін мынадай
көрсеткіштер белгіленеді:
• жүйені пайдалану коэффициенті
• оператордың бір пəрменін өңдеудің орта уақыты
• тапсырмалардың шығыс ағымының қарқындылығы
Егер жүйенің бірнеше процессорлардан тұратын есептеуіш жүйесі
болса, онда оператордың пəрмендерін орындаған кезде процессорлардың
кооперациясын ескере отырып, əр процессордың көрсеткіштерін
бағалайды.
Өңделген тапсырмалар саны бір процессор үшін де, кооперацияда
жұмыс істейтін бірнеше процессор үшін де белгіленуі мүмкін.
Тиісінше, бақылау өлшемдерінің шартты белгілері мынадай түрде болады:
(i)— i-ші процессор үшін; К
о6
(i ,j)— кооперацияда жұмыс істейтін
процессорлар жұбына арналған өңделген тапсырмалар саны. Жұмыс
Достарыңызбен бөлісу: |
