Құрастырушы: т.ғ. д., профессор Алдабергенов Қ. М

Рабочая программа                                                                                                           

Форма

                                                                                                                                             Ф 

СО ПГУ 7.18.2/06

                                                                                                                            

 

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Журналистика кафедрасы

ЖҰМЫС БАҒДАРЛ

АМАСЫ

Публицистің шығармашылық шеберханасы

050504,5В050400 «Журналистика» мамандығының студенттеріне

арналған 

Павлодар

       Лист утверждения к рабочей                                                                                                   

Форма                                                                                   

          программе дисциплины,

                                               Ф СО ПГУ 

7.18.1/06

       разработанной на основании 

               государственного 

       общеобязательного стандарта 

        образования специальности

              и типовой программы

                                                                                  

БЕКІТЕМІН

Оқу ісі бойынша проректор

____________ Н.Э. Пфейфер

____  _____________ 20 _ж.

Құрастырушы: т.ғ.д.,  профессор  Алдабергенов Қ.М.

Журналистика кафедрасы

«Публицистің шығармашылық шеберханасы» пәні бойынша 

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

 

050504,5В050400 «Журналистика» мамандықтарының студенттеріне арналған

Жұмыс бағдарламасы мамандықтың ҚР МЖМБС 3 08. 308 – 2006 Мемлекеттік

жалпыға   міндетті   стандарты   және   ҚР   ҒБМ   Республикалық   оқу-әдістемелік

жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру кеңесінің 22 маусым 2006

жылғы   мәжілісінің   хаттамасының   шешімімен   бекітіліп   іске   қосылған   типтік

бағдарлама негізінде жасалды. 

Кафедра мәжілісінде ұсынылды «__» _________20 _ж. №__  хаттама

Кафедра жетекшісі ______________ Қ.М. Алдабергенов

                                                

Филология,   журналистика   және   өнер     институтының   оқу-әдістемелік

кеңесінде құпталды. 

«__» ___________ 20 _ж. №__  хаттама

ОӘК төрайымы    ______________ Е.Н. Жуманкулова

КЕЛІСІЛГЕН

Факультет деканы ______________ Ж.Т. Сарбалаев     «__» _________20 _ж.

ЖжӘҚБ ҚҰПТАДЫ

ЖжӘҚБ төрағасы     _____________ А.А. Воракута       «__» _________20 _ж.

1 Пәннің мақсаты мен міндеттері

«Публицистің шығармашылық шеберханасы» - әдеби жұмыстың шығармашылық 

қырын таныту арқылы баланың журналистердің жазу шеберлігін қалыптастыруға 

тікелей әсер ететін басты пәндердің бірі. Бұл пәннің негізгі мақсаты – 

журналистердің кәсіби шеберлігін арттырып, өзіндік творчестволық шыңдалуға 

жеткізу. Пән бірнеше дәрістерден, семинарлардан және тәжірибелік сабақтардан 

құралған; олар төмендегідей негізгі міндеттерді қамтиды.

Курстың мақсаты

- студенттердің мазмұндық жеке жазу стилі мен ойлау қабілеттілігін жоғары 

дәрежеге жеткізіп, творчестволық даму үрдісін жетілдіруге бағыттау;

- бүгінгі таңдағы жаңа методологиялық ізденістерге толы журналистика 

саласын қазіргі кезеңге сай шебер журналистермен толықтыруға бірден-бір 

үлес қосу. Сол мақсатта қазіргі қоғамдағы шебер журналистердің жазу 

ерекшеліктеріне үңіле отырып, олардың шығармашылық даралық әдіс мен 

шеберлігін арттыру формаларына назар аудару;

Курстың міндеті:

       «Публицистің   шығармашылық   шеберханасы»   пәні   «Публицистика   өнері»,

«Отандық   публицистика   тарихынан»,   «Мерзімді   баспасөздің   теориясы   мен

практикасы»атты   жалпы   курстардың   жалғасы   ретінде   республикамыздың   барлық

жоғары оқу орындарының журналистика факультеттерінің студенттеріне жүргізіледі.

     Пәнді оқып, игеру барысында студенттер білуге тиісті:

- студенттерді қазіргі қазақ журналистерінің ғылым, өнер, әдебиет, экономика 

тақылыптарына жазған мақалаларын жинақтап, талдап, стиль даралығы 

тұрғысынанбағалау, әсіресе, сараптамалық тұрғыда жазылған мақалаларға 

ерекше көңіл бөлу;

- тәрбиелік шығармашылықтың заңдылығын жүзеге асыруды журналистикада 

қолдану; 

- саяси тақырыптарға жазылған мақалаларға сараптама жасау;

- журналистік шығармашылықтың проблемалық-тақырыптық ерекшеліктерін 

анықтау.

2 Пререквизиттер

1. Публицистика өнері

2. Отандық публицистика тарихы

3. Қазақ журналистикасының тарихы

4. Мерзімді баспасөздің теориясы мен практикасы

 

Тематический план 

                                                                                                                               Форма

   дисциплины

     СО ПГУ 7.18.2/07

3 Пәннің мазмұны

№ Тақырыптың 

атауы

Сағат саны

Күндізгі бөлім 2006

Сыртай бөлім 2004

Дәріс

Студ.

СӨЖ

Дәріс

Тәжірибе

СӨЖ

1

Пән, курстың 

құрылымы 

мен 

міндеттері

2

3

-

0,5

-

-

2

Нақтылық 

пен 

айқындылық

1

3

-

0,5

0,5

-

3

Журналистік 

шеберліктің 

көрінісі

2

3

1

0,5

25

4

Публицистік 

диалог өнері 

және 

пайымдау

2

3

-

0,5

0,5

-

5

Деструктивті 

және 

конструктивті

қақпайлау

1

3

-

1

0,5

-

6

Журналистің 

стиль 

байлығының 

қалыптасуы

2

3

0,5

0,5

25

7

Тіл 

тазалығын 

сақтау

1

3

-

1

0,5

25

8

Тақырыпты 

таңдау 

шеберлігі

2

3

0,5

0,5

25

9

Журналистің  2

3

-

0,5

0,5

25

авторлық 

құқығы

Барлығы

15

45

90

6

4

125

3.2. Теориялық курстың мазмұны

1 тақырып. Пән, курстың құрылымы мен міндеттері. 

Журналистік кәсіби шеберлікті таңдау. Нақтылық пен айқындылық. 

Тақырыптық-танымдық жүйе. Публицистік шығармашылық даралық. Қоғамдық 

пікір қалыптастыру. Шындыққа негізделген фактінің дұрыстығын тексеру жолдары. 

Журналистік тексеріс. Қазіргі қазақ басылымдарындағы журналистік шеберліктің 

қырлары. Журналистиканың коммуникативтік рөлі. 

2 тақырып. Нақтылық пен айқындылық.

Нақтылық туралы түсінік. Журналистикадағы нақтылық пен дәлдіктің негізгі 

ерекшеліктері. Мақала мәтініндегі нақты фактілерді анықтау. Нақты фактінің 

публицистік шеберлікті жетілдірудегі ролі. Фактідегі айқындыққа көз жеткізу. 

Статистикалық цифрлар мен типологиялық материалдарды, социологиялық 

тұжырымдарды зерттеп, фактілер мен құжаттарды тексеру әдістерін меңгеру 

жолдары. Терминологиялық сөздіктерді пайдалану. Ғылыми терминдердің 

нақтылығы. Қазіргі қазақ баспасөзіндегі шынайылық пен саяси сауаттылықтың 

көрінісін бейнелейтін материалдарды іріктеу.

3 тақырып. Журналистік шеберліктің көрінісі.

Қарама-қайшылық және публицистік пайымдау. Қоғамдық-саяси мәселелерге 

байланысты пікір таластырудан келіп туындайтын ашық ой білдіру, қарама-қарсы 

пікір айту, айтыс, пайымдау (полемика) мәселелерінің журналистік шеберлікті 

арттыруға тигізетін әсері. Автор ойының қарама-қайшылығы, өз пікірін дәлелді 

тұжырымдармен келтіріп, жаңа көзқарас білдіруі. Қазіргі басылымдардағы қарама-

қайшылыққа құрылған жаңалықтар легіне зер салу. Әсіресе, қазіргі ауыл өмірінің 

проблемаларын жазудағы қарама-қайшы пікірлер. Публицистік шығармашылықты 

дамытудағы көркемдік құралдарды пайымдау. 

4 тақырып. Публицистік диалог өнері және пайымдау

Публицистік диалог өнері және пайымдасу; дискуссия, қарама-қарсы 

ойбілдіру. Аудитоияның пайымдауға қатысуы; пайымдаудан туған диалогтар жүйесі;

пайымдасу жолдарының түрлері. 

5 тақырып. Деструктивті және конструктивті қақпайласу.

Деструктивті және конструктивті қақпайласу (конфликт); оның түрлері: 

мемлекетаралық, ұлтаралық, дәни,әлеуметтік, аймақтық, экономикалық 

қақпайласулар.

 

6 тақырып. Журналистің стиль байлығының қалыптасуы.

Журналистің оқырманға ақпарат жеткізудегі стиль қарапайымдылығы. 

Шығармашылық лейтлеотив, жаңалық іздеуге ұмтылу; тақырып таңдаудағы 

ерекшелік; журналистің тек қана бір тақырып төңірегіндегі қалам тартуы; 

мақалалардың шолулық сипатқа ие болуы; журналистің талдау, болжау әдісіне 

(индукция, дедукция, ассоциация, т.б.) сүйеніп отыруы. Журналистің жазу стилінің 

жанрлық, тақырыптық, композициялық, тілдік ерекшеліктерімен тығыз байланыста 

болуы. 

7 тақырып. Тіл тазалығын сақтау.

Тіл тазалығының бұзылуы. Жергілікті диалектілер, варваризмдер т.б. Тілдің 

лексикалық – крамматикалық байлығы. Тілдің автор ойымен сәйкестігі. Тілдің 

семантикалық (сөздің жаңаруы) байланыстығы, тілдің синтаксистік (түрлі 

синтаксистік жүйелерді пайдалану) байлығы, тілдегі интонация.

8 тақырып. Тақырыпты таңдау шеберлігі.

Қазіргі қазақ журналистерінің тақырып таңдау шеберлігі. Тақырып таңдаудың 

элементтері. Қазіргі басылымдардың тақырып таңдау жолдары, бағыты. Тақырып 

қою алдындағы оқырмандармен жүздесу; сенсациялық тақырыптар; құрылымы және

түрлері; шығармашылық ізденістер. Сұрақ түрінде берілетін тақырыптар. Цитата 

түрінде берілетін тақырыптар. Тақырыптың көптүрлілігі. 

9 тақырып. Журналистің авторлық құқығы.

Авторлық құқықтың формалары. Журналистің жазған мақалалары жазбаша 

немесе ауызша түрде беріледі. Оған телесценарийлер, түрлі жанрда жазылған 

мақалалар, аудармалар, редактордың түзетілген жұмыстар жатады. Автор - 

шығармашылықпен айналасушы адам. Оның авторлық құқығы белгілі бір 

шарттардан тұрады. Шығармашылықтың өнім мүмкіндігіне ие болады. Авторлық 

құқық ҚР-ның БАҚ туралы заңы негізінде құорғалады. 

3.3. Тәжірибелік курстың мазмұны

1 тақырып. Журналистикадағы нақтылық пен айқындылық.

 

Мақала мәтініндегі нақты фактілерді анықтау үшін газет материалдарын 

студенттерге тарату. Нақты факті журналистік шеберлікті жетілдіруде қандай роль 

атқарады? Фактіде айқындылық дегеніміз не? Статистикалық цифрлар, 

социологиялық тұжырымдар, құжаттарды тексеру әдістемелік меңгеру жолдары 

қалай жүзеге асырылады? Қазіргі қазақ баспасөзіндегі шынайылық пен саяси 

сауаттылықтың көрінісін қандай материалдардан көреміз?

2 тақырып. Қарама-қайшылық және публицистік пайымдау.

Пікір таластырудан келіп туындайтын ашық ой білдіру, қарама-қарсы пікір 

айту, айтыс, пайымдау мәселелерін журналистік шеберлікті арттыруға тигізетін әсері

қандай? Қазіргі басылымдардағы қарама-қайшылыққа құралған жаңалықтарға 

мысал келтіріңіз. Әсіресе, ауыл шаруашылығын дамытудағы көркемдік құралдарды 

пайдалану. Автор мен кейіпкер арасындағы түсінбеушілік. Фактілердің қақтығысуы 

дегеніміз не?

3 тақырып. Публицистік диалог өнері және пайымдау 

Мысалдар келтіру. Студенттердің өз авторлығымен мақала 

жазу. Публицистің стиль байлығының қалыптасуы. 

4 тақырып. Публицистің стиль байлығының қалыптасуы.

Журналистің оқырмандарға ақпарат жеткізудегі стиль қарапайымдылығын 

қалай түсінеміз? Шығармашылықтың лейтмотив, жаңалық іздеуге ұмтылу; Тақырып

таңдаудағы қандай ерекшеліктерді білесіз? Журналистің тек қана бір тақырып 

төңірегіндегі қалам тартуы тиімді ме? Журналистің талдау, болжам әдісіне сүйеніп 

жазылуына мысалдар келтіріңіз.

5 тақырып. Публицистің тақырып таңдау шеберлігі.

Қазіргі қазақ журналистерінің тақырып таңдау шеберлігі қандай деңгейде? 

Тақырып таңдаудың элементтерін атаңыз. Қазіргі басылымдардың тақырып таңдау 

жолдары мен бағытын көрсетіңіз. Тақырыпты таңдау алдындағы оқырмандармен 

жүздесуді қалай жүргізуге болады? Сенсациялық тақырыптардағы мақалаларға 

қалай қарайсыз? Олардың құрылымы және түрлеріне мысал келтіріңіз.

6 тақырып. Публицистің авторлық құқығы.

Авторлық құқықтың қандай формаларын білесіз? Автордың құқықтың қандай 

шарттары бар? ҚР БАҚ туралы заңында авторлық құқық туралы қандай 

тұжырымдар көрсетілген?

 Олардың құрылымы және түрлеріне мысал 

келтіріңіз.

Студенттің өздік жұмысының мазмұны

№ СӨЖ түрі

Есеп түрі

Бақылау 

түрі

Сағат көлемі

1

Дәріс сабақтарына 

дайындалу

Сабаққа 

қатысу

9 

(0,5*1)

12 

(012*1)

14 

(14*1)

2

Тәжірибелік сабаққа 

дайындалу

Жұмыс 

дәптері

Ауызша, 

жазбаша 

сұрау

13,5 

(0,5*1)

20 

(10*2)

20 

(10*2)

3

Аудитоиялық 

сабақтардың 

мазмұнына кірмеген 

материалдарды оқу

Конспект

Бақылау 

шараларын

а жіберілуі

12

20

16

4

Бақылау шараларына 

дайындық

РК 1, тест

5,5

8

8

5

Бақылау шараларына 

дайындық

РК 2, тест

5

6

Бықылау жұмысы

Қорғау

-

8

8

Барлығы:

45

68

66

Өздік жұмыстарға ұсынылған тақырыптар тізімі

1 тақырып. Публицистика – қоғамдық және ақпараттық түрі. 

Бұқаралық ақпараттық қызметтің нәтижелері. Журналистика әлеуметтік басқару 

факторы ретінде.

Ұсынылған әдебиет: [1], 12-26 б.

2 тақырып. Журналистика принциптері.

Журналист принципиалдығының проблемасы. Журналистің саяси мәдениеті. 

Саяси анализ. 

Ұсынылған әдебиет: [3], 25-44 б.; [6], 85-101 б.

3 тақырып. Әлеуметтік институттар жүйесіндегі журналистика. 

Журналистика – «төртінші билік». Демократиялық қоғамдағы журналистика 

және ақпараттық тәртіп. Демократиялық журналистиканың әлеуметтік типтері. БАҚ 

саласындағы мемлекеттік саясат. БАҚ саласында ақпараттық қауіпсіздікті 

қамтамасыз ету.

Ұсынылған әдебиет: [1], 59-74 б.

4 тақырып. Сөз және журналистік қызмет бостандығы.

БАҚ бостандығының әлеуметтік-шығармашылық факторлары. БАҚ 

бостандығының экономикалық шарттары мен факторлары. Журналистік 

бостандықтың заңнамалық жағы. Журналистиканың тарихи типтері. Қоғамның 

өтпелі кезеңдегі дамуындағы БАҚ. 

Ұсынылған әдебиет: [2], 35-5б.; [4], 44-65 б.

5 тақырып. Қоғамдық пікір және публицистика

Қоғамдық пікір ұғымы. Ақпараттану және қоғамдық пікірді құруға арналған 

ақпарат. Қоғамдық пікірді қалыптастыру кезіндегі жауапкершілк пен 

шығармашылық. Негізгі ұғымдардың қажеттілігі. 

Ұсынылған әдебиет: [3], 88-120 б.; [5], 67-89б. 

Выписка из рабочего                                                                                                                                                      Форма

Учебного плана

Ф СО ПГУ 7.18.1/10

специальности

Мамандықтың оқу жұмыс жоспарынан көшірме

050504 «Журналистика»

Публицистика шығармашылық шеберханасы

Оқу түрі

Бақылау түрі

Сағат саны

Курс пен семестр бойынша сағат санын бөлу

Емт.

Бақы-

лау   

жұмыс

сынақ

барлығы

лек

Тәж

СӨЖ

лек

Студ.

СӨЖ

бар

ауд

С

Ө

Ж

5 семестр

6 семестр

ЖОБ 

негізінде 

күндізгі

2006

6

135

45 

(60)

90

15

45 

(30)

90

ЖОБ 

негізінде 

сырттай

2004

10

10

90

24

66

9 семестр

10 семестр

8

6

121

6

4

66

Бақылау жұмысына ұсынылатын тақырыптар

1. Журналистиканың пайда болуы.

2. БАҚ жүйесінің қалыптасуы.

3. Журналистика әлеуметтік институттар жүйесінде.

4. Журналистика және басқару жүйесі.

5. Журналистиканың тарихи түрлері.

6. Баспасөз бостандығына қазіргі көзқарас.

7. Журналистиканың функциялары.

8. Журналистиканың принциптері.

9. Қазақстан журналдарының бүгінгі жіктелісі.

10.Қазақстан газеттерінің бүгінгі жіктелісі.

11.Салалық газеттер және журналдар.

12.Қазақстан ақпараттық агенттіктері.

13.Шет елдік ірі ақпарат агенттіктері.

14.Қазақстан теледидарындағы құрылымдық өзгерістер.

15.Тәуелсіз телеарналар.

16.Қазақ радиосындағы құрылымдық өзгерістер.

17.Журналистік этика туралы.

18.Кітап басу ісіндегі жаңалықтар.

19.Қазақстан баспалары.

20.Жеке меншік кітап баспалары.

21.Қазақстандағы облыстық газеттер.

22.Қазақстандағы аудандық газеттер.

23.Публицистика. Қазіргі қазақ публицистикасы.

24.Журналистикадағы авторлық құқық.

25.Қазіргі қазақ журналистикасының ақпараттық қызметі.

26.Мыржақып Дулатов баспасөз туралы.

27.Ахмет БАйтұрсынов баспасөз туралы.

28.Мұхтар Әуезов баспасөз жайлы.

29.Сәкен Сейфуллин баспасөз хақында.

30.Қазақстан журналситер Одағы.

31.Шығармашылық туралы түсінік.

32.Публицистік шығармашылық.

33.Президент Аппараты баспасөз қызметінің жұмысы туралы.

34.Қоғамдық пікір және журналистика.

35.Әзілхан Нұршайықов журналист мамандығы туралы.

36.Журналистиканың тиімділігі.

37.Журналистиканың пәрменділігі.

38.Журналистика және халықаралық құқық.

39.Журналистикадағы авторлық құқық.

40.Шыншылдық және объективтілік жаңа кезеңде. 

ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

Негізгі: 

1. Амандосов Т. Публицистика – дәуір үні. – Алматы: Қазақстан, 1974;

2. Қ. Аллаберген, Ж. Нұсқабайұлы, Ф. Оразай. Қазақ мерзімді баспасөзінің 

тарихы; Білім, 2008;

3. Омашев Н. Қазақ радиожурналистикасы. – Алматы: Қазақ университеті, 1992;

4. Елеукенов Ш.Р. Замандас парасаты.-Алматы: Жазушы, 1977;

5. Қабдолов З. Сөз өнері. – Алматы: Жазушы, 1976;

6. Жақып Б. Қазақ публицистикасының қалыптасу, даму жолдары. – Алматы: 

Білім, 2004;

7. Майтанов Б. Суреттеу және мінездеу.-Алматы: Қазақ университеті, 1991;

8. Серғалиев М. Сөз сарасы. – Алматы: 1989;

9. Аграновский А. Уроки мастерства М., 1991;

10.Проблема журналистского мастерства. – М., Издательство МГУ, 1972.

Қосымша:

1. Байтұрсынов А. Ақжол. – Алматы: Жалын, 1991;

2. Қожакеев Т. Көксеңгірлер. А., 1992;

3. Горохов В. Основы журналистского мастерств. – М., 1989;

4. Прохоров В. Творчество горизонта журналистики. – М., 1976;

5. Қ. Аллаберген, Ж. Нұсқабайұлы. Көне басылымдар. Құнды деректер. Аялы 

есімдер. – Алматы: Рауан, 1997.