«Қазақ тілі мен әдебиеті» және «Ұлағат» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ай сайын шығатын Республикалық

60
8. Төлегеннің кімге айтқан сөзі?
Қызыл тіл, енді қақсама,
Қарға, құзғын жемесін.
Жасыра кеткін жүзімді,
Замандас едің, жақсы аға.
а) Қаршыға;    ә) Шеге;    б) Бекежан;   в) Қарақшыларға.
9. Сансызбай кімді өлтіреді?
а) Бекежанды;               ә) Хоренді; 
б) Қарақшыларды;        в) Қаршығаны.
10. Бекежанның руы кім?
а) Жағалбайлы;   ә) Шекті;   б) Арғын;   в) Торғауыт.
№4  сабақ.  Тақырыбы:    «Қыз  Жібек»  жыры  –  қазақ 
халқының төл туындысы.
Уақыты: ________
Бұл суреттер жайлы не білесің?
(Кинофильмнен  алынған  Төлеген  мен  Бекежанның  ат 
үстінде  күш  сынасып  тұрған  және  Төлеген  мен  Жібектің 
қатар тұрған суреттері келтірілген).
Б
9
-тапсырма.  «Қыз  Жібек»  жыры  және  кинофильм 
туралы ойың қандай?
Мәтінді оқы.
«Қыз  Жібек»  -  екі  сериялы  көркемсуретті  фильм. 
1971  жылы  «Қазақфильм»  киностудиясы  түсірген. 
Сценарий  авторлары  –  Ғабит  Мүсірепов,  режиссері  – 
Сұлтанбек Қожықов, суретшісі  – Гүлфайруз Ысмайылова, 
композиторы  –  Нұрғиса  Тілендиев.  Қыз  Жібек  рөлін 
сомдаған – Меруерт Қаратайқызы Өтекешова 1951 жылы 25 
ақпанда Орал облысында дүниеге келген, кино және театр 
актері, Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі. 1968 жылы №66 
мектепті  бітіргеннен  кейін  «Қыз  Жібек»  кинофильмінің 
басты кейіпкері рөлін ойнауға шақырылған.
Б
10
-тапсырма. Диалог жұрналды толтыр.

61
   
   
 
Төлегенмен сырласу
1-бет.
Бекежанға арналған сөзім
2-бет.
- «Қыз Жібек» жыры және кинофильм арасында қандай 
айырмашылық бар?
- Кеңес үкіметіне «Қыз Жібек» жырының несі ұнамады? 
Қалай ойлайсың?
Жақсыгүл ТАЛАПБАЙҚЫЗЫ, 
Ақтөбе облысының   
Шалқар ауданындағы
№7 орта мектептің мұғалімі.
МАҒЖАННЫң «БАТЫР БАЯН»    
ПОэМАСЫ
(8-сынып, 2-сағаты)
Сабақтың  мақсаты:  «Батыр  Баян»  поэмасын  талдау. 
Міндеттері:  білімділік  –  жоспар  бойынша  поэма 
мазмұнын  пысықтау,  сюжеттік-композициялық  құрылысын 
талдауға  үйрету;  тәрбиелік  –  батырлық  пен  батылдыққа, 
ұлтжандылыққа, намысты болуға тәрбиелеу; дамытушылық 
– өзіндік көзқарастарын дәлелдеуге, кейіпкерлер әрекеттерін 
талдап түйіндеуге, өз  пікірлерін қорғай білуге баулу. 
Типі:  аралас  сабақ.  Түрі:  проблемалық  сабақ.  Әдісі: 
топтық  жұмыс,  сызба  кестемен  жұмыс,  сұрақ-жауап, 
талдау.  Көрнекілігі:  интерактивті  тақта,  сызба  қағаздар. 
Пәнаралық байланыс: тарих, география. 

62
Сабақтың жүру барысы.
Ұйымдастыру. 
1. Оқушылармен сәлемдесу, сабақты бастауға әзірлеу.
Қызығушылықты ояту. Психологиялық тренинг.
Үй тапсырмасы.
Жоспар бөлімдері бойынша поэманың мазмұны  сұралады.
1-топқа берілген тақырыптар:
1.  Көкшетау  табиғаты.    2.  Қазақ  елі  басындағы 
жаугершілік. 3. Абылай хан жарлығы. Батыр Баянды күтуі. 
4. Баянның кешігу себебі. Баян мен қалмақ қызы.
2-топқа берілген тақырыптар:
1. Жас ғашықтар – Ноян мен қалмақ қызы. 2. Ноян мен 
қалмақ қызының қашуы. 3. Батыр Баянның ашуға ерік беруі. 
4. Оқыс шешім.
3-топқа берілген тақырыптар:
1. Баянның Көкшетауға аттануы. Абылай ханға баруы. 2. 
Жауға  аттану. 3. Қалмақтардың алдауы. Шегіну. 4. Баянның 
жауға жалғыз аттануы. Жау қолынан қаза табуы.
Поэмадағы  кейіпкерлерге,  олардың  оқиға  барысындағы 
іс-әркеттеріне талдау. 
Мағынаны таны.  Жаңа сабақ.
1.  Поэманың  сюжеттік-композициялық  құрылымын 
талдау. 
Тақтаға және дәптерге сызбаны толтырамыз.
Шығарма  
желісі
Оқиға 
өрісі
Поэтика-
лық тілі
Үзінді  мысал
Кіріспе 
бөлімі
Көкшетау 
табиғаты
суреттеу
Оқжетпес найза қия – қыранға ұя,
Қарасаң жанның шері тарамай ма?
Солардың ортасында Бурабай көл,
Мөп-мөлдір, дөп-дөңгелек, ұқсайды 
Айға.

63
Оқиғаның 
басы
Қазақ 
халқының 
басындағы 
ауыр 
жағдай
баяндау
Алыстан орыс, қытай – ауыр салмақ, 
Жақыннан тыншытпайды қалың 
қалмақ.
Артында – ор, алдында – көр, жан-
жағы –жау,
Дағдарған алаш енді қайда бармақ?
Оқиғаның 
өрбуі
Абылай 
ханның 
жарлығы. 
Баянды 
іздеуі, 
күтуі
теңеу
эпитет
Жиналған өңшең бөрі Бурабайға,
Алаштың кебесіндей ізгі жайға.
Батырлар бұғаудағы арыстандай,
Абылай тұңғиық бір терең ойда...
Көп жаудың албастысы, ел еркесі,
Баянның батырлығы алашқа аян.
Баянның аруақты құр атынан
Көп қалмақ болмаушы ма ед қорқақ 
қоян?
Оқиғаның 
шиеленісуі
Баянның 
кешігу 
себебі.
Баян мен 
қалмақ 
қызы. 
Ноян мен 
қалмақ 
қызының 
қашып 
кетуі
баяндау
теңеу
эпитет
портрет
Ер Баян жас сұлуды алып келген,
Сұңқардай бабындағы сұқсыр 
көрген,
Қан жауып екі көзін қанды балақ
Ілмекке қоңыр қазды көңіл бөлген.
............................................................
 Болмасын жас сұлудың білгеннен 
соң
Ер Баян қарындас қып ерік берген.
............................................................
Баянның інісі бар он бес жаста,
Бөрінің бөлтірігі – бала Ноян.
Ноянның бар ақылы білегінде,
Билеген асау жүрек, қайнаған қан.
...............................................................
Сөйтті де Сарыарқамен есендесіп,
Екеуі ескен желдей кетіп қалды.
Оқиғаның 
шарықтауы
Баянның 
оқыс 
шешімі.
Ашуға 
ерік беріп, 
інісі мен 
қалмақ 
қызын 
оққа бай-
лауы
теңеу
метафора
Боз үйде жалғыз қалып Баян енді,
Жаралы жолбарыстай күңіренді.
Қорғасын миын, ойын төмен басып,
Ақылға алғыр құстай ашу төнді.
..............................................................
Ақыры ашу ерді билеп кетіп,
Жалп етіп сөнген шамдай ақыл өлді.
..............................................................
Кілегей қара бұлттай төнді Баян,
Ой жоқ боп, жүрек шоқ боп, құр 
екпін боп,
Сұңқардай сорғалаған келді Баян.
Қыз түгіл қаны бірге өз бауырын
Танымай қалғандай да болды Баян.
Байланған белде сала садағына
Қалшылдап қалды салып қолды 
Баян.