13
деп санауға болмайды, ол әрі қарай дамып, жаңа жаңалық және қорытынды
әкеледі. Бұл қазіргі кезде де күшін сақтап келеді: кеңестік ғылым бір уақытта
бір-бірін толықтыратын фундаменттік және негізгі ғылымның даму
принциптері арқылы құрылды.
Ұлы Қараша социалисттік революциядан кейінгі жеңістен В.И.Ленин
«еңбек ӛнімділігі- бұл соңғы есепте жаңа қоғамдық құрылыс жеңісі үшін ең
маңызды рольді атқарады» деген тезисті алға тартады. Мұнда адам еңбегінің
тиімділігін арттыруда ғылым басты рольді атқарады.
Бағдарлама- бұл жұмыс комплексі, яғни ауылшаруашылық үшін маңызды
мақсат (мысалы, жаңа технологияны құру және меңгеру). Олардың мекемелері
үшін құрал-жабдықтар қаржыландыру, ресурспен қамтамасыз ету, басқару,
игеру қатысушыларының құрамы және ӛзараәсерлесуі және т.б. туралы
сұрақтарды қарайды. Әр бағдарламада ӛз жетешілері, басты мекеме және басты
министерство белгіленеді. Бағдарламаны бақылау реализациясы ҚР ғылым
және техника бойынша Мемлекеттік комитет, ҚР Мемқұылысы, ҚР
Мемжоспары және басты министрлігі мен ведомствосы арқылы жүзеге асады.
Әсер етуші факторлар санының максимальды мүмкіндігін есепке ала
отырып, соңғы ауылшаруашылық тиімділігіне жету - бағдарламаның басты
әдісінің ең ерекшелігі болып келеді. Жүйенің алдына қойылатын мақсат, ереже
бойынша екі рет анықталынады. Бірінші жағдайда олар алдымен анықталынып,
беріледі. Содан кейін жүйенің мүмкінділігі анықталған мақсаттан бағаланып
шығады және оның жетістіктерге жету мүмкіндіктері белгіленеді. Кӛп
жағдайда, берілген мақсат алдында , сәйкесінше жүйе және оны басқару
органдары құрылады. Мысалы, құрылыс бағдарламасы және Волждік кӛлік
зауыттарын басқару. Басқа жағдайда мақсат жүйе жағдайының болашағы
сияқты, берілген жүйе жағдайынан және анықталған уақыттағы қорытындыны
күту сияқты болады. Ол үшін мақсатты анықтау үшін, жүйе жағдайына және
оның реальдық мүмкіндіктеріне болжамдық талдау жүргізіледі. Мұнда
құрылысында ешқандай ӛзгерістері жоқ жүйені басқару жүзеге асады.
Бақылау сҧрақтары:
1.Ғылым классификациясын қалай түсінеді?
2.ҒЗЖ дамуының негізгі периодтары.
3. «МГКПжИ» ҒЗЖ бағыты бойынша қандай пәндерді меңгеру керек?
Әдебиет: Основы научных исследований, Под редакцией проф. В.И. Крутова,
доц. В.В. Попова, Москва: «Высшая школа», 1989ж. 6-13беттер.
2.ТМД ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУ
ЖҦМЫСТАРЫН ҦЙЫМДАСТЫРУ
Дәрістің мақсаты: ғылым құрылысын ұйымдастыруды қарау.
Маңызды сӛздер:
ғылыми-техникалық кадр, ғылым академиясы және т.б.
ҚР ғылыми зерттеудің дамуының маңызды бағыттарын Қазақстан
Мемлекеттік партиялары анықтайды. Бағдарламаның жаңа редакциясына
«Идеялы-тәрбиелік жұмыс, білім, ғылым және мәдениет» арнайы бӛлімі және
14
ғылым облысы мен партия саясаты құрылған барлық білім ӛндірісінің
динамикалық прогресі үшін қолайлы жағдайды құру, ғылымның перспективті
бағытының біріншідәрежелі дамуы үшін материалды және қаржылық ресурс
және кадр концентрациясы, экономикалық және социальды мақсаттың
анықталған қозғалысы, сонымен қатар қоғамның рухани дамуын тездету де
кіреді. ҚР экономикалық және социалды дамудың негізгі бағыттары 1986-
1990ж. және 2000ж. дейінгі периодтағы «Ғылым дамуы және ғылыми-
техникалық прогрестің тездетуі» атты арнайы бӛлімі кіреді. Ауыл
шаруашылығында ғылыми зерттеу қорытындыларын реализациялау бұл
құжаттың басқа бӛлімдерінде кӛңіл аударылады.
ҚР Министрлер кеңесінде ғылым және техниканың маңызды даму
мәселелері қабылданады. Ғылыми зерттеудің дамуы және мемлекеттік
ұйымдарды басқару ҚР Жоғарғы кеңесі мен оның президимумымен жүзеге
асады. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының қорытындысын бағалау және
бақылауды арнайы комиссия, ҚР Жоғарғы Кеңесінің депутаттар құрамы жүзеге
асырады
.
ҚР Министрлер Кеңесі мемлекеттік басқарудың жоғарғы органы болып
табылады. Сонымен қатар ол елдің ғылыми зерттеулерін жалпы басқарады,
ғылым және техника облысындағы бірыңғайлы саясатты қамтамасыз етеді,
болжамдарды игеруді ұйымдастырады, маңызды ғылыми және ғылыми-
техникалық мәселелерді шешуде негізгі бағыттар мен жұмыстардың
бағдарламаларын анықтайды, ғылыми зерттеудің тиімділігін арттыруға
бағытталған нақты шешімдерді қабылдайды, ауыл шаруашылығында маңызды
ғылыми қорытындыларды қолдануды ұйымдастырады.
ҚР Министрлер Кеңесінде мемлекеттік бесжылдық ғылыми зерттеулердің
жоспары бекітілінеді, комплекстік ғылыми-техникалық бағдарламалар
қаралады және олар қайтадан ӛңделіп, қаралуға жіберіледі. ҚР Жоғарғы
Кеңесінде елдің экономикалық және социалдық дамуының перспективті және
ағымдағы жоспарларын қаралады. ҚР Жоғарғы Кеңесі - ҚР ғылым
Академиясын жұмысқа бағыттайды.
Ғылыми-техникалық
прогресті қамтамасыз етудің ӛндірісаралық
қойылған функцияларында, арнайы ӛндірісаралық мемлекеттік комитетінің
басқаруы арқылы елде ғылыми зерттеудің дамуын басқаруды ҚР Жоғарғы
Кеңесі жүзеге асырады. Мекеме арасындағы нормативті актілерді басып
шығару, жүрісті бақылау және олардың қорытындыларының орындалу
құқықтары шығарылған. Мұндай комитеттерге: ҚР Мемлекеттік жоспарлық
комитет (ҚР Мемжоспары), ҚР ғылым және техника бойынша мемлекеттік
комитет (ҚРҒТ), ҚР құрылыс ісі бойынша мемлекеттік комитет (ҚР
Мемқұрылыс), Материалды-техникалық жабдықтау бойынша мемлекеттік
комитет (ҚРМемжабдықтау), ҚР халықтық бақылау комитеті (ҚРХБК), ҚР
мемлекеттік стандарттар комитеті (Мемстандарт), ҚР ішкі экономикалық
байланыстары бойынша мемлекеттік комитет (ҚРЭБ), ҚР табиғатты қорғау
бойынша мемлекеттік комитет (ҚРТҚК) және ҚР материалды резервтер
бойынша мемлекеттік комитет (Мемкомрез).
