97
Су көздері.
Жер асты сулары. Жер асты суы –
гравитациялық су - Жердің бірінші
қабатынан алынатын үнемі су жиегінде
болатын және су ұстағыш қабаттың бірінші
бетінде орналасқан. Еркін су қабатын бар.
Және де оның үстінде су өтпейтін қабат
болмайды.
Тазартылған су – бұл су өзінің
құрамында қоспалар мен басқа қосылғандар
болмайды. Мұндай суды әр түрлі әдіспен
және әр түрлі құралдарды қолдану арқылы жасайды.
Сүзетілген су – тәжірибеде бұл судың құрамында әр түрлі қоспалар және
қосындылар болмайды. Осындай суды арнайы су сүзетін аппараттан - сүзгіш
аталатын аппараттан өткізіп алады.
Артезиан суы – бұл тереңде
болатын су, су сақтағыш қабаттың
таулы түрінде суға төзімді қатарлар
арасында болады. Олар тереңдігі
100-
ден 1000 метріге дейін жерде
орналасқан.
Минералды су – су, оның
құрамында
ертілген
тұз,
микроэлементтер, сонымен қатар
белсенді
биологиялық
заттар.
Минералды
сулар
қолданысқа
байланысты бөлінеді: минералды
табиғи
ауыз
су,
сыртқа
пайдаланатын минералді су.
Құдық суы. Қадімгі құдықтар суды жертін астынан жинайды және 100-150
л/с. су жинай алады. (кейде – 500 л/с). Олар тез ластанады: жер қабатына
түсетін барлық заттар – нитраттар, нитриттер, ПАВ, пестицидтер және ауыр
металдар құдық суында болуы мүмкін.
Газдалған су – («көпіреті су», не болмаса – «газдалған су») –
салықндатқыш су. Оның құрамында минерал суы және минералдалған не жай
қоспалары бар су және газдалған.
Қауіпсіздік.
Су құбырындағы сумен және бөтелкедегі су арасында үлкен
айырмашылық бар болып саналады. Әдетте, су құбырының суы бөтелкедегі
сумен бактериялық ластану жағынан салыстырғанда қауіпсіз, өйткені ол
хлорланады. Көптеген өндірушілер бірегей дәм жасау үшін бөтелкедегі суға
қосымша пайдалы заттар немесе дәмкелтіргіштер қосады. Су құбыры
көздерінен құйылмаған бөтелкедегі су құрамында ішек таяқшасы бактериялары
болуы мүмкін (Протей, Сальмонелла, Серратия және Шигелла). Адам
денсаулығы үшін олардың әрқайсысы қатер тудыруы ықтымал.Сонымен қатар,
98
бөтелкедегі құйылған су құрамында мемлекеттік стандарттың деңгейінен жиі
асатын ауыр металдар (мысалы, қорғасын, сынап) немесе органикалық
пестицидтер (мысалы, azatrine) болуы мүмкін.
Қайта өңдеу.
Қазіргі уақытта Қазақстанда 43 млрд. тонна қоқыс жиналған. Олардың
жартысынан көбі – қатты-тұрмыстық қалдықтар. 95% - қоқыс көмуге, тек 5%
ғана қайта өңдеуге жіберіледі. Осындай деректі ҚР Астанадағы жалғыз қоқыс
өңдейтін зауыттың директоры Зингер Егор жариялады.
«Дорпласт инвест» ЖШС өндіріс бастығы Михайлов Аркадийдің
пікірінше, қоқыс, шын мәнінде, нағыз қойма: «Адамдардың көпшілігі судың
қайдан келетінін білмейді. Су құбырындағы суды жер үсті суларынан алады
немесе жер асты суын пайдаланады. Бөтелкеге құйылу үшін алынатын су
жаңартылмайтын су болып табылады».
***
Тұщы судың ластануы тіршілік әрекетінде гидробионттардың қырылуына,
тағамдық байланыстарының бұзылуына, тұрақтылықтың төмендеуіне,
эвтрофикации және т.б. экожүйелердің бұзылуына алып келеді.
Ағынды суларды тазарту әдістері. Ағынды суларды тазарту. Ағынды
суларды тазартудың әр түрлі тәсілдері бар: механикалық, физика-химиялық,
химиялық, биологиялық және термиялық. Ағын сулардың түрлеріне
байланысты оларды қандай да бір немесе аралас тәсілдермен өңдей отырып,
тұнбаны (немесе артық биомасса) және залалсыздандыруға жіберу алдында
қандай да бір ағынды сулар мен олардың су айдынында тазарту жұмыстары
жүргізілуі мүмкін.
Физика-химиялық
тазарту
коагуляциялық,
сорбциялық,
флотациялық, экстракциялық және
басқа да әдістерді көздейді.
Ағынды сулардан минералдық
және органикалық заттар, жоғары
дисперсиялы өлшеулі бөлшектері
жойылады.
Механикалық
тазарту
сүзгіден өткізу,тұндыру және
фильтрлеуге негізделген. Одан
өзге ағынды сулардан ерімейтін
механикалық қоспалар: құм, сазды
бөлшектер, тотқақ және т. б.
жойылады.
Химиялық тазарту бейтараптау, тотығу, озондау, хлорлау процестеріне
негізделген. Ағынды сулар улы заттар мен микроорганизмдерден тазартылады.
Биологиялық (биохимиялық) тазарту көптеген органикалық және
органикалық емес қосылыстар ағынды суларды (күкіртті сутек, аммиак,
нитриттер және т. б.) өзіндік тамақтану үшін микроорганизмдерді пайдалану
мүмкіндігіне негізделген.
99
Сарқынды сулардың құрамын тазалау кезінде жоғары температурада
бұзылатын өнеркәсіптік, негізінен, жоғары улы органикалық компоненттер
термиялық әдістерде асығады .
Ағынды суларды барлық әдістермен өңдеуде кәдеге жарату түзететін
боқаттарды және жауын-шашынды тазарту қажет (әсіресе улы өндіріс
науаларын тазалау кезінде). Осы мақсатта оларды, арнайы полигондарда
қаттайды, биологиялық құрылыстарда өңдейді, өсімдіктер көмегімен
(гиацинты, қамыс және т. б.) қайта өңдейді немесе арнайы пештерде өртейді.
5.Тақырып Жастардың темекі індетінің деңгейі – ұлт денсаулығы
үшін күресіндегі маңызды аспект
5.1Тапсырма Оқушылардан темекі шегудің таралуының деңгейі және
темекі шегудің оқу үлгеріміне әсер ету қарқындылығы бойынша.
Жынысы
Жасы
Сыныбы
Шылым шегесіз бе?:
«иә»
«жоқ»
Қанша жасыңызда шылым шегуді
бастадыңыз?
Бір күнде қанша шылым шегесіз?
Ата-аналарыңыз шылым шеге ме?
Соңғы тоқсандағы орташа балыңыз
Үй тапсырмасын орындауға қанша
уақыт жұмсайсыз?
Шылымға алуға айына қанша ақша
жұмсайсыз?
Полидәруменді препараттарды
қабылдайсыз ба?
«күнделікті»
«қажетті жағдайда»
«қабылдамаймын»
Сауалнама бойынша нұсқаулық.
Сауалнамада сұралғандар саны 100-ге жуық адамнан құралуы тиіс. Барлық
сауалнама жынысы бойынша екі топқа бөлінеді: ұлдар,қыздар. Осы аталған
топтардың әрқайсысы қосымша екі топқа бөлінеді: шылым шегетіндер, шылым
шекпейтіндер.
Бұдан әрі кіші топтардың әрқайсысынан темекі шегетін ата-аналар саны,
белсенді темекі шегетіндер (күніне 10 шылымнан артық), қалыпты шылым
шегетіндер (күніне 10 шылымнан кем) және шылым шекпейтіндердің орташа
ұпайы есептелінеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
