100
Зерттеудің нәтижесін рәсімдеу.
Алынған нәтижелер пайыздық қатынаста және сәйкесінше диаграммаларда
көрсетіледі.
Жұмыс бойынша тұжырымдар келесідей бағалардан тұруы тиіс:
1)
сұралғандардың жалпы санынан шылым шегетін ұлдар және
қыздардың үлесі %;
2)
шылым шегетін ұлдар және қыздар және сұралғандардың жалпы
санынан белсенді түрде шылым шегетіндердің үлесі %;
3)
полидәруменді препараттарды қабылдамайтын, шылым шегетіндердің
үлесі %;
4)
белсенді шылым шегуге тәуелділігінің орташа балы;
5)
ата-аналардың жиі шылым шегуге тәуелділігі: шылым шегетін ұлдар
мен қыздардың, ата-аналарының шылым шегу үлесі%;
6)
өмір сүру ұзақтығы 60 жас, 15 жасынан бастап күніне 10 шылым
шеккен жағдайда, өмір бойы шылым алуға орташа есеппен қанша ақша
жұмсайды.
5.2 тапсырма: сұрақтарға жазбаша жауап беру:
-
Дүниежүзінде және Қазақстанда шылым шегумен күрес жолында қандай
шаралар қолданылуда?
-
Неліктен шылым шегу мемлекет экономикасына айтарлықтай шығын
әкеледі?
-
Шылым шегудің денсаулыққа әсері жайлы айтыңыз
-
Сіздіңше шылым шегумен күресте қандай тиімді шаралар қабылдаған
жөн?
6. Тақырып. Радиациялық экология
Ескерту: ғылыми жобалар жазу , экологиялық проблемалардың зерттелуін
ілгерілету үшін.
6.1.Тапсырма: Тиісті дереккөздерді оқығаннан кейін сұрақтарға
жауап беріп, төмендегі тапсырманы орындау.
−
«Радиоактивтілік» түсінігінің «радиация» түсінігінен айырмашылығы
неде?
−
Сәйкесінше, радиоактивті сәулеленудің, радиациялық сәулеленуден?
−
Жүйеге жатпайтын бірліктен СИ жүйесінің бірліктеріне көшу кезінен
есеп айырысу мысалдарын келтіріңіз.
−
Үлкен мөлшердегі радиацияның ықпал етуі барысында ағза қандай
өзгерістерге ұшырайды?
−
Радиоактивтілікті өлшеу үшін дозиметрлерді қалай дайындау керек?
−
Иондаушы сәулеленудің биосфераның өмірінде қандай мәні өмір?
−
Әлемдегі сізге белгілі радиоэкологиялық жағдаяттарды көрсетіңіз және
сипаттаңыз?
−
Радиоактивтілікті топырақта, суда және атмосферада өлшеудің қандай
негізгі әдістері бар.
101
−
ДБП-гі радиация және қоршаған ортаның радиациялық жағдайын
бақылауды кім және қалай жүзеге асырады?
−
Қоршаған ортаның радиоактивті ластанудан азаюына ықтимал болатын
мүмкін іс-шаралар ұсыныңыз.
−
Компьютердің радиация көзі болуы мүмкін бе?
−
Радиацияның жоғары деңгейі анықталған жағдайда қайда жүгінген
жөн?
−
Радиоактивті материалдар қандай болады? (заттар).
−
Сәулеленген ерітінділерде туындайтын бастапқы радиациялық-
химиялық процестерді атаңыз?
−
Радиация қандай жағдада организмде пайда болуы мүмкін.
−
Табиғаттағы радиосезгіштіктің түрлерін атаңыз?
−
Сәулелену мөлшерімен және обыр аурулары ықтималдығының
арасында қандай байланыс бар?
−
Сыни орган дегеніміз не?
−
Дозиметрлердің қандай топтары бар (рентгеиметрлер, индикаторлар,
радиометрлер)?
−
Жердің радиоактивтік құрамы қандай?
−
Радиоактивті жағдайды бағалаудың бастапқы негізіне не жатады?
−
Әр түрлі табиғи сәулелену көздерінен алатын адамның сәулелену
пайыздық үлесін көрсетіңіз?
−
«Радиациялық сапаның» белгісін қалай сіз қалай түсінесіз?
−
Сіз Қазақстандағы қандай басым радиоэкологиялық проблемаларды
білесіз?
−
Адамдарға оның радиоактивті тарапынан қашан қауіп туындады?
−
Радиациялық мониторингті картографиялық қамтамасыз ету қалай
жүзеге асырылады?
−
Өңірдің радиоэкологиялық паспорты дегеніміз не? (аумақтар, мектеп,
ЖОО).
−
Радиациялық қауіпсіздік тұжырымдамасына қандай бағыттары
мақсаттар салынды?
−
Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде қандай негізгі принциптер
қарастырылған?
−
Радионуклидтермен бірігуді емдеу және алдын алу жөнінде қандай
шаралар жүзеге асуда?
−
Сәулелену салдарынан қорғау ерекшеліктері қандай? Оны бағалау
қиындығы неде?
−
Радиоэкологиялық паспортқа қандай ақпарат жатады?
−
Радонның тұрғын үйге ену сызбасын сызыңыз
−
Әлемдегі, Ресейдегі атап айтқанда Қазақстандағы радиоэкологиялық
жағдайдың даму бағытын көрсетіңіз. Радиацияның табиғи және техногендік
көздерін, оның адамға әсері мен арақатынасын %-дық келтіріңіз.
−
Адам ағзасындағы биологиялық бұзылу кестесін сызыңыз.
102
−
Қоршаған ортада радионуклидтердің таралуының логикалық тірек-
сызбасын құрыңыз.
−
Өз
аймағыныңыздың
радиоэкологиялық
картасын
құрыңыз
(аумақтардың жері, тұрғылықты жері, оқу орны).
−
АЭС-тің табиғи ортамен өзара байланысының тірек-сызбасын
сызыңыз. Бұл үшін қажет:
−
өндірістік мақсаттардың элементтерін бөлу;
−
радиоактивті әсерлерден түрлері және биосфера компоненттер олардың
әсерін көрсету;
−
әлеуметтік-экологиялық әсерін белгілеу;
−
өндірістік
мақсаттар,
биосфера,
әлеуметтік-экологиялық
компоненттерінің салдары, байланыс элементтерін белгілеу және қорытынды
жасау.
6.2. Тапсырма Төмендегі кестені толтырыңыз
Радиоактивтік
заттардың көздері
Радиоактивтік
заттардың түрлері
Ағзаға ену
жолдары
Биологиялық
зардаптардың әсері
4.
Әдістемелік қамтамасыз ету
Қарастырылатын тақырыпқа қатысты оқу кинофильмдері, диафильмдер,
слайдтар, бейнеороликтер, әдебиет және т.б.
Қарастырылған тақырып бойынша жас натуралистердің өзіндік жұмысы
табиғат аясында, тірі табиғат бұрышында тәжіриелер мен бақылау жүргізуде,
кейіннен рефераттар құрастырып, көрнекі құралдар дайындап, ғылыми-
танымдық әдебиетпен жұмыс істеуде байқалады. Кіріспе сабақта алған
тапсырмаларын үйірмеге қатысушылар кейіннен өз бетінше орындағанмен,
олар үйірме жетекшісінен қашан да болсын қосымша түсіндірулер ала алады,
ал жетекші олардың өзіндік жұмыстарының барысын қадағалап отыруы тиіс.
Үйірменің есеп беру сабағында жас натуралистер атқарылған жұмыс
туралы баяндайды, коллекцияларды, зерделеніп жатқан объектілердің
фотосуреттерін көрсетеді. Осы сабақта үйірменің редакторлық алқасына оның
материалдары бойынша газет шығару тапсырылады.
5.
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
1.
Биология. (Многообразие живых организмов) К.Кайым, Сатимбеков Р.,
Кожантаева Ж. Методическое руководство для 7 класса общеобразовательной
школы - Алматы: Атамура, 2007.
Достарыңызбен бөлісу: |
