Бағдарламасын іске асыратын білім беру мекемелерінің оқыту үрдісінде оқу құралы ретінде қолдануға ұсынылады

56 
 
Жаңа  дискі  пайдалану  алдында  пішімделуі  керек.  Осы  рәсімнің 
нәтижесінде 
дискінің 
сипатталған 
логикалық 
құрылымы 
қалыптастырылады.  Пішімдеу  DOC  арқылы  немесе  Windows  құралдары 
арқылы  жүзеге  асырылады.  Бірінші  жағдайда, 
format  a: 
командасы 
теріледі, онда дискінің ағымдағы пішімі анықталады және пішімдеу үрдісі 
басталады,  ол  бірнеше  минутқа  созылуы  мүмкін.  Пішімдеу  кезінде 
дискінің  бетін  тексерілетінін  ескерту  қажет.  Егер  ақаулы  секторлар 
анықталса, олар айналымнан алынады және дискінің жұмыс қабілеттілігін 
өзгертпестен  бос  қалдырылады.  Егер  қосалқы  секторлар  болмаса,  онда 
ақаулы  секторлар  дискілердің  сыйымдылығының  тиісті  төмендеуімен 
қарапайым болмайды. Мұндай хабарлама пайдаланушыға ескертілуі керек. 
Егер  дискіде  ақаулы  секторлар  бар  болса,  онда  болашақта  олардың 
санының  өсу  ықтималдығы  жоғары,  бұл  сөзсіз  деректердің  жоғалуына 
алып келеді.  
Windows  құралдары  арқылы  пішімдеу  келесі  жүйелілікпен  жүзеге 
асырылады:
 
Менің  компьютерім  папкасында  тышқанды  бір  рет  шертумен  3,5  (А) 
дискісі белгіленеді; 
Файл мәзірінде Пішімдеу... позициясы таңдалады;  
экрандық  мәзірдің  Пішімдеу  тәсілі  тарауында  Толық  позициясына 
жалаушаны қоямыз; 
[Бастау] пернесі бойынша шертеміз. 
Толық пішімдеу үрдісі әдетте 1 - 2 минутты алады. Егер жүйе дискіні 
пішімдеуден  бас  тартса,  онда  ол  одан  әрі  пайдалануға  жатпайды  (ол  жай 
ғана  алып  тасталады).  Егер  нәтиже  туралы  шығыс  есебінде  пішімдеу 
алдында  Нәтижелер  туралы  есеп  шығару  позициясында  жалауша 
таңдалса, онда осы үрдіс сәтті аяқталғаннан кейін, экранға оның нәтижесі 
туралы  хаттама  көрсетіледі.  Зақымдалған  секторларда  XXX  байттың 
позициясын  мұқият  қараңыз.  Егер  мән  нөлден  басқа  болса,  дискетаны 
тастау ұсынылады.  
Дискіні аналық тақтаға қосу үшін арнайы  34-ядролық кабель  (шлейф) 
қызмет  етеді  (2.25-сурет).  Оның  үш  34-істікті  жалғағыштары  –  екеуі 
шлейфтің  ұштары  бойынша  және  екіншісі  ортасында  орналасады.  Соңғы 
жалғағыштардың  бірі  дискіні  жалғауға  қызмет  етеді  (2.26-сурет),  ал 
екіншісі  аналық  тақтаға  тиісті  жалғағышқа  салынған  (әдетте  FDD  белгісі 
бар).  Коннекторларды  шатастырмау  үшін,  шлейфтегі  алғашқы  сым  үнемі 
қызыл түспен боялады және дискілерді жалғау үшін қосқыштар арасында 
арнайы бұрылыс болады. Егер олар екеу болса, ол жүйеге дискжетектерін 
сәйкестендіруге мүмкіндік береді.
 

57 
 
 
2.25-сурет. FDD шлейфі 
 
 
2.26-сурет. Жинақтауыштың артқы панелі 
FDD жетектерінің қуат көзін қосу үшін төрт істікті қосылатын қосқыш 
пайдаланылады:  бірінші  контакт  (сары) 
—
  +12  В,  екінші  (қара)  және 
төртінші (қызыл) 
) — +
5 В.
 
Жүйені дискжетегіне конфигурацияланған кезде, диск автоматты түрде 
«A»  деп  тағайындалады.  Егер  екінші  флоппи-дискжетегін  орнату 
қажеттілігі  туындаса,  онда  ол  бос  айналдыру  қосқышына  қосылып,  «B» 
атауын алады. 
 
FDD  қарапайымдылығы  пен  арзандығына  қарамастан,  әлі  күнге 
дейін  белсенді  түрде  қолданылуда,  барлығы  дерлік,  тіпті  ең  озық  және 
қымбат тұратын компьютерлермен қамтамасыз етіледі.
 
2.1.3. 
Оптикалық жинақтағыш 
Компакт-дискілер түрлері. Алғашында компакт-дискілер (CD — 
Compact  Disk)  тек  сандық  дыбыстарды  жазу  үшін  қолданылған  және 
арнайы  құрылғыларда  -  CD-плеера  ойнатылуды  қажет  еткен.  Осы 
технологияның  пайда  болуы  дыбыстаудың  жаңа  дәуірінің  басталуын 
айқындады.  Өткен  дәуірінің  ешбір  дыбыс  жазушы  технологиясы  осы 
технологиямен  сапасынан  да,  жинақтағыштың  шағындылығынан  да, 
бағасы  жағынан  да    салыстыруға  келмейді.  Осы  технологияның  кейінгі 
дамуы компакт дискілерді кез келген сандық ақпаратты жазу үшін 
қолдануға  мүмкіндік  беріп,  дербес 
компьютерлерде  ақпаратты  жинау 
үшін 
CD-дің 
үлкен 
танымалдылығын  анықтады  (2.27 
сурет).  
 Ақпарат 
дискіде 
грампластинкадағы 
сияқты 
спиральді  жол  бойы  жазылады. 
Бірақ  грампластинкада  спиральді 
жол 
дисктің 
тұйық 
қисық 
сызығынан өтсе, ал CD-де керісінше 
дисктің ортасынан шетіне қарай.  
 
2.27-сурет. CD-ROM жетегі 

58 
 
 
Компакт 
дискілерді 
жасау 
технологиясы  грампластинкалардікі 
сияқты 
екі 
кезеңнен 
тұрады. 
Компакт-дискілер арнайы  өндірістік 
жабдық 
арқылы 
арнайы 
өнеркәсіптік 
шарттарда 
ғана 
өндіріледі.  Бірінші  кезең  –  шебер-
дискті 
құру. 
Дисктің 
дайындамасында  спиральді  жол 
алдын  ала  дайындалады,  онда 
лазермен 
өте 
ұсақ 
телімдер 
күйдіріледі.  Екінші  кезең  –  шебер-
дисктен 
таралымды 
қалыптау. 
Лазерлік  дисктен  ақпаратты  оқу 
кезінде 
және 
 
фотодетектор 
көрсетіледі.  «Күйдірілген»  телімде 
жазу 
жазған 
кезде, 
сәуле 
таратылады және ноль, керісінше 
2.28-сурет. Компакт-дискісі: 
А  —  CD  бейне  қабаты;  Б  — 
қорғаныш 
жылтыры; 
В 
— 
шағылдырғыш  (алюминий);  негіз 
(поликарбонат) 
жағдайда – бір болып тіркеледі (2.28-сурет). 
Жай CD-ROM ақпараттық сыйымдылығы 650 Мбайт. Ол бағдарлама, 
ақпараттар, өлеңдер, статикалық суреттер және бейнелер болуы мүмкін. 
Дыбыс  немесе  бейне  белгісін    жазудың  ұзақтылығы  20  минутты 
құрайды.  Windows-тың  стандартты  жабдығы  дискілерден  кез  келген 
ақпаратты  оқуға  мүмкіндік  береді.  Ол  CD  кеңінен  таралуына  әкеліп 
соққан.  Компакт  дискілердің  кемшілігі  болып  оған  жаңа  ақпаратты 
жазудың мүмкін болмауында, сол себепті оның атауы ROM (тек оқылу 
үшін  жады).  Дискіден  ақпарат  арнайы  жетек  немесе  CD-дискжетегі 
арқылы оқылады, ол электронды тақша, электрлік  қозғалтқыш, оқудың 
оптикалық бастиегі мен дискті жүктеу жүйесінен құралады. Электронды 
тақтада  компьютерді  басқаратын  интерфейс,  интерфейс  үшін  дыбыс 
белгісін  шығаратын  жалғағыш  сияқты  жетекті  басқарудың  барлық 
жүйелері 
орналасқан. 
Қозғалтқыш 
дисктің 
тұрақты 
желілік 
жылдамдығымен айналуы үшін қолданылады. 
Оқу  жүйесі  оптикалық  бастиек  пен  оны  жайғастыру  жүйесінен 
тұрады.  Бастиекте  әлсіз  лазерлік  сәуле  таратқыш,  шоғырландыру 
жүйесі,  бейне  қабылдағыш  және  алдын  ала  күшейткіш  орналасқан. 
Дискті  жүктеу  жүйесі  әдетте  суырмалы  тартпа  (tray)  түрінде 
жасалынып,  оған  дисктің  өзін  қойғанда  оны  қозғауға  әкелетін 
қозғалтқыштан тұрады. Қазіргі жетектерде олардың тік жағдайда жұмыс 
істеу мүмкіндігі бар. 
Қазіргі  таңда  CD-ROM  ДК  стандартты  құрылымына  кіретін 
құрылғыға айналған. Жетектердің қазіргі үлгілері 5,25 дюймді типтік