Терминологиялық хабаршы №1 (51) 2016

89

ХАБАРШЫ

Терминологиялық

823. дорога подземная 

жерасты жолы

824. дорога пригородная 

қаламаңылық жол

825. дорога промышленная 

өнеркәсіптік жол

826. дорога с односторонним

движением

біржақты қозғалыс жолы

827. дорога скользкая 

тайғақ жол

828. дорога ухабистая

соқпа жол

829. дорога электрическая железная  электрлі теміржол

830. дорожник 

жолшы

831. дорожно-транспортное 

происшествие 

жол-көлік оқиғасы 

832. дорожное полотно

жол төсемі

833. доска приборная 

аспап тақтасы

834. досылка груза 

қалдық жүкті жөнелту

835. дрена

қашыртқы

836. дренирование

кәріздеу

837. дреноукладчик

қашыртқысалғыш

838. дублирование 

телдеу

839. дублирование детали

бөлшекті телдеу

840. дуга электрическая

электр доғасы

841. дымометр 

түтінөлшеуіш 

842. дымоход

мұржа

843. дышло

терте

844. дышло сцепное

тіркеуіш терте

845. обочина

жолжиек

846. ямочный ремонт

шұңқыржөндеу

Математика саласының терминдері

р/с

орыс тілінде

қазақ тілінде

1.

абсолют плоскости

жазықтық абсолюті

2.

абсолют пространства

кеңістік абсолюті

3.

абстракция математическая

математикалық абстракция

4.

абсцисса точки  

нүкте абсциссасы

Бекітілге

н терминдер

90

ХАБАРШЫ

    Терминологиялық

5.

автоморфизм алгебраической

системы

алгебралық жүйе автоморфизмі

6.

аддитивность 

аддитивтілік 

7.

аксиома логическая 

логикалық аксиома 

8.

аксиома бесконечности 

шексіздік аксиомасы

9.

алгебра векторная 

векторлық алгебра

10.

алгебра внешняя 

сыртқы алгебра

11.

алгебра гомологическая 

гомологиялық алгебра

12.

алгебра линейная 

сызықтық алгебра

13.

алгебра общая 

жалпы алгебра

14.

антиподы 

антиподтар

15.

булева алгебра 

бульдік алгебра

16.

вариация функции 

функция вариациясы

17.

векторное поле 

векторлық өріс

18.

величина 

шама

19.

величина обратная

кері шама

20.

вероятность 

ықтималдық

21.

возрастание функции 

функцияның өсуі

22.

волна плоская 

жазық толқын

23.

вращение 

айналу

24.

выражение 

өрнек

25.

выражение алгебраическое 

алгебралық өрнек

26.

выражение числовые

сандық өрнек

27.

вычитаемое 

азайтқыш

28.

гипотеза нулевая 

нөлдік гипотеза

29.

геометрия алгебраическая

алгебралық геометрия

30.

градус угловой 

бұрыштық градус

31.

группа алгебраическая 

алгебралық топ

32.

двойные числа 

қосарлас сандар

33.

декартова система координат

декарттық координаттар жүйесі

34.

деление без остатка

қалдықсыз бөлу

35.

деление c остатком 

қалдықпен бөлу

36.

делимое 

бөлінгіш

37.

делимость 

бөлінгіштік

Бекітілге

н терминдер

91

ХАБАРШЫ

Терминологиялық

38.

делитель 

бөлгіш

39.

наибольший общий делитель 

ең үлкен ортақ бөлгіш

40.

деление 

бөлу

41.

диофантово уравнение 

диофанттық теңдеу 

42.

длина 

ұзындық

43.

дробь 

бөлшек

44.

дробь алгебраическая 

алгебралық бөлшек

45.

десятичная дробь 

ондық бөлшек

46.

дробь неправильная 

бұрыс бөлшек

47.

дробь правильная        

дұрыс бөлшек

48.

дробь смешанная

аралас бөлшек 

49.

дуга 

доға

50.

дуга окружности 

шеңбер доғасы 

51.

зависимость линейная 

сызықтық тәуелділік

52.

задача 

есеп

53.

задача корректно поставленная 

қисынды қойылған есеп

54.

задача некорректно поставленная  қисынсыз қойылған есеп

55.

задача текстовая 

мәтін есеп

56.

закон арксинуса 

арксинус заңы

57.

закон больших чисел 

үлкен сандар заңы 

58.

закон двойного отрицания

қос терістеу заңы

59.

закон переместительности

орын ауыстырымдылық заңы 

60.

значение среднее арифметиче-

ское

арифметикалық орта мән

61.

значением функциинаибольшие  функцияның ең үлкен мәні 

62.

значение функции наименьшее

функциясының ең кіші мәні

63.

среднее значение функции 

функцияның орта мәні

64.

извлечение корня 

түбірді табу

65.

идемпотентность 

идемпотенттік

66.

измерение 

өлшеу

67.

изображение геометрическое 

геометериялық кескін

68.

индукция математическая 

математикалық индукция

69.

интеграл двойной 

қос интеграл

70.

интеграл кратный 

еселі интеграл

Бекітілге

н терминдер

92

ХАБАРШЫ

    Терминологиялық

71.

интеграл криволинейный 

қисықсызықты интеграл

72.

интеграл неопределённый 

анықталмаған интеграл

73.

интеграл несобственный 

меншіксіз интеграл

74.

интеграл собственный 

меншікті интеграл

75.

интегрирование

интегралдау 

76.

интегрирование непосредствен-

ное 

тікелей интегралдау

77.

интегрирование приближенное 

жуықтап интегралдау

78.

интервал доверительный 

сенімділік интервалы

79.

иррациональность 

алгебраическая 

алгебралық иррационалдық

80.

исход

нәтиже

81.

касательная 

жанама

82.

касательная внешняя

сыртқы жанама

83.

касательные внутренние

ішкі жанама

84.

катет прилежащий

іргелес катет

85.

квадрат единичный 

бірлік квадрат

86.

класс чисел

сандар класы

87.

клетка 

торкөз

88.

код двоичный 

екілік код

89.

коллинеарность 

коллинеарлық 

90.

комбинация линейная 

сызықтық комбинация

91.

кольцо 

сақина

92.

компланарность 

компланарлық

93.

компланарность векторов  

векторлар компланарлығы

94.

комплекс прямых 

түзулер кешені 

95.

конгруэнтность 

конгруэнттілік

96.

конус выпуклый 

дөңес конус

97.

конус гиперболический

гиперболалық конус

98.

круглый конус 

дөңгелек конус

99.

конус наклонный

көлбеу конус

100. конус прямой круговой 

тік дөңгелек конус

101. конус усеченный

қима конус

102. конус эллиптический

эллипстік конус

Бекітілге

н терминдер

93

ХАБАРШЫ

Терминологиялық

103. конусообразность 

конусбейнелі

104. координаты

координаттар

105. корень 

түбір

106. корень арифметический

арифметикалық түбір

107. корень вещественный 

нақты түбір

108. корень кубический

кубтық түбір 

109. корень уравнения 

теңдеу түбірі 

110. корректность 

қисындылық

111. корреляция линейная 

сызықтық корреляция

112. корреляция отрицательная 

теріс корреляция

113. корреляция положительная 

оң корреляция

114. корреляция частная 

дербес корреляция

115. косинус угла 

бұрыш косинусы

116. косой угол 

қиғаш бұрыш

117. котангенс угла 

бұрыш котангенсі

118. кратность 

еселілік

119. кривая 

қисық

120. кривые алгебраические 

алгебралық қисық

121. криваякубическая

кубтық қисық

122. кривая пространственная 

кеңістіктік қисық

123. кривизна

қисықтық

124. круг 

дөңгелек

125. круг единичный

бірлік дөңгелек

126. круг вписанный

іштей сызылған дөңгелек

127. круг описанный 

сырттай сызылған дөңгелек

128. круг тригонометрический 

тригонометриялық дөңгелек

129. линейка 

сызғыш 

130. линия 

сызық 

131. линия осевая 

өстік сызық

132. линия секущая

қиюшы сызық

133. логарифм натуральный 

натурал логарифм

134. логарифмирование 

логарифмдеу

135. логика двузначная

екі мәнді логика

Бекітілге

н терминдер

94

ХАБАРШЫ

    Терминологиялық

136. логика многозначная 

көп мәнді логика

137. модальная логика 

модалды логика

138. луч 

сәуле

139. луч открытый 

ашық сәуле

140. максимум функции

функция максимумы

141. математика актуарная 

актуарлық математика

142. математика высшая 

жоғары математика

143. математика вычислительная 

есептеу математикасы

144. математика дискретная 

дискретті математика

145. математика прикладная 

қолданбалы математика

146. математическая индукция 

математикалық индукция

147. математика финансовая 

қаржылық математика

148. математическая статистика 

математикалық статистика

149. математическая физика 

математикалық физика

150. математическая экономика 

математикалық экономика

151. матрица блочная 

блогты матрица

152. матрица единичная 

бірлік матрица

153. матрица нулевая 

нөлдік матрица

154. матрица обратная

кері матрица

155. матрица идемпотентная 

идемпотент матрица

156. матрица корреляционная 

корреляциялық матрица

157. матрица треугольная 

үшбұрышты матрица

158. мера 

өлшем

159. метод интервалов 

интервал әдісі

160. метод коллокации 

коллокация әдісі

161. метод координат 

координаттар әдісі

162. минимум абсолютный 

абсолют минимум

163. многоугольник 

көпбұрыш

164. многочлен 

көпмүше

165. множество 

жиын

166. множитель 

көбейткіш

167. модель авторегрессии

авторегрессия моделі

168. наклонная 

көлбеу

Бекітілге

н терминдер

95

ХАБАРШЫ

Терминологиялық

169. непрерывность абсолютная 

абсолют үзіліссіздік

170. непрерывная функция 

үзіліссіз функция

171. неравенства иррациональные 

иррационал теңсіздіктер

172. неравенства логарифмические 

логарифмдік теңсіздіктер

173. неравенства тригонометрические тригонометриялық теңсіздіктер

174. неравенство 

теңсіздік

175. нечётная функция 

тақ функция

176. нуль функции 

функция нөлдері

177. линейная оболочка 

сызықтық қабықша

178. объем 

көлем

179. окружность 

шеңбер

180. окружность вписанная

іштей сызылған шеңбер

181. ортогонализация 

ортогоналдандыру

182. основание 

табан

183. отрезок 

кесінді

184. параллелепипед прямой 

тік параллелепипед

185. параллелепипед прямоугольный  тікбұрышты параллелепипед

186. переменная 

айнымалы

187. периметр 

периметр

188. пирамида

пирамида

189. пирамида правильная

дұрыс пирамида 

190. пирамида прямоугольная 

тікбұрышты пирамида 

191. пирамида треугольная 

үшбұрышты пирамида

192. пирамида усеченная 

қиық пирамида

193. плоскость 

жазықтық

194. площадь 

аудан 

195. площадь круга 

дөңгелек ауданы

196. площадь многоугольника 

көпбұрыш ауданы

197. поверхность

бет

198. поле  

өріс

199. полином

полином, көпмүше

200. полушар  

жарты шар

201. призма наклонная

көлбеу призма

Бекітілге

н терминдер

96

ХАБАРШЫ

    Терминологиялық

202. правильная  призма 

дұрыс призма

203. прогрессия арифметическая 

арифметикалық прогрессия

204. прогрессия геометрическая 

геометриялық прогрессия 

205. производная 

туынды

206. пропорциональность обратная 

кері пропорционалдық

207. пропорциональность прямая

тура пропорционалдық

208. пространство 

кеңістік

209. пространствоалгебраическое

алгебралық кеңістік

210. пятиугольник 

бесбұрыш

211. правильный пятиугольник 

дұрыс бесбұрыш

212. равенство 

теңдік

213. ребус математический 

математикалық ребус

214. рекуррентность

рекурренттілік

215. решетка алгебраическая

алгебралық тор

216. ряд тригонометрический

тригонометриялық қатар 

217. сегмент круга 

дөңгелек сегменті

218. секущая 

қиюшы

219. сечение 

қима

220. степень

дәреже

221. теорема синусов

синустар теоремасы

222. теорема тангенсов 

тангенстер теоремасы

223. точка

нүкте

224. трансцендентность 

трансценденттік

225. трансцендентное уравнение 

трансцендеттік теңдеу

226. треугольник

үшбұрыш

227. углы смежные 

сыбайлас бұрыштар

228. угол 

бұрыш

229. угол внешний 

сыртқы бұрыш

230. угол внутренний

ішкі бұрыш

231. угол вписанный 

іштей сызылған бұрыш

232. угол выпуклый  

дөңес бұрыш

233. угол двойной 

қосбұрыш

234. угол между векторами

векторлар арасындағы бұрыш

Бекітілге

н терминдер

97

ХАБАРШЫ

Терминологиялық

235. угол многогранный 

көп жақты бұрыш

236. угол острый

сүйір бұрыш

237. угол плоский

жазық бұрыш

238. угол прямой

тік бұрыш

239. угол развернутый 

жазыңқы бұрыш

240. угол тупой

доғал бұрыш

241. умножение 

көбейту

242. уменьшаемое 

азайғыш

243. упрощение выражения

өрнектерді ықшамдау

244. уравнение 

теңдеу

245. уравнение алгебраическое 

алгебралық теңдеу

246. уравнение иррациональное 

иррационал теңдеу

247. уравнение в частных произво-

дных

дербес туындылы теңдеу

248. уравнение гиперболического 

типа 

гиперболалық типті теңдеу

249. уравнение однородное 

біртекті теңдеу

250. уравнение разностное 

айырымдық теңдеу

251. уравнение рациональные 

рационал теңдеу

252. уравнение с параметрами 

параметрлі теңдеу

253. функциональное уравнение

функционалды теңдеу

254. характеристика 

сипаттама

255. целое число 

бүтін сан

256. черта 

сызық

257. чертеж 

сызба

258. четность функции, функция  

функция жұптығы, жұп функция

259. четный 

жұп

260. четырехугольник 

төртбұрыш

261. число 

сан

262. число алгебраическое 

алгебралық сан

263. число дробное 

бөлшек сан

264. число иррациональное 

иррационал сан

265. число натуральное

натурал сан

266. число нечетное 

тақ сан

Бекітілге

н терминдер

267. число обратное 

кері сан

268. число отрицательное 

теріс сан

269. число положительное 

оң сан

270. число простое

жай сан

271. число cмешанное 

аралас сан

272. число четное 

жұп сан

273. член

мүше

274. шар

шар

275. шестиугольник 

алтыбұрыш

276. ширина

ен

277. ядро интегрального оператора  

интегралдық оператор ядросы

278. ядро итерированное 

итерацияланған ядро

279. положительно определенноеядро оң анықталған ядро

 

 

Мазмұны

Аңдату..........................................................................................................................3

Терминжасам және терминалмасым

Ш. Құрманбайұлы. Ісқағаз терминдерін жасаудағы тарихи сабақтастық..........4

Ө.Айтбайұлы. Ортақ түркі терминологиясын қалыптастыру – бүгінгі күн тала-

бы.................................................................................................................................9

А. Смағұлова.  Кірме терминдер ана тіліне нұқсан келтірмеуі тиіс...................14

Қ. Айсұлтанова. Қазақ тіліндегі терминжасам мәселелері.................................19

Терминологияның зерттелуі және салалық терминдер мәселесі 

Ж. Манкеева. Ұлттық тілдегі терминдік жүйе мәселесі......................................24

Н. Әшімбаева. Ұлттық салалық терминдерді қалыптастыру мәселесі..............28

Ж. Тұрарова., Т. Еременко. Заңнамадағы тілдік норманы сақтау мен лексикалық 

варианттылық мәселесі.............................................................................................33

Ойталқы

Б. Бияров. Қазақша термин қайтсе  жақсарады?..................................................42

С.Сыдық. Мамандар талқысына [Өтірік аудармаларды қайтадан қарастыру ке-

рек] ............................................................................................................................46

Бекітілген терминдер

Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Республикалық термино-

логия комиссиясының 2015 жылғы 6 қазандағы отырысында 

бекітілген терминдер..............................................................................................56

РЕДАКЦИЯ ЕСКЕРТПЕСІ

Авторлардың стилі,

орфографиялық  хақы сақталады.

Ш. Шаяхметов атындағы

тілдерді дамытудың республикалық

үйлестіру-әдістемелік орталығында

теріліп, беттелді.

Дизайнын жасап, компьютерлік нұсқасын дайындаған

С. Баубекова

Редактор Б. Оспан

Корректор М. Шіменбаева

Редакцияның мекенжайы:

Қазақстан Республикасы

010000, Астана қаласы,

Сауран көшесі, 7 А,

Тел.: 8 (7172) 40-83-97

Tilortalyk@mail.ru

Теруге берілген күні 20.07.2016 ж.

Басуға қол қойылған күні 25.07.2016 ж.

Пішімі 70х100

 

1/16

. Шартты баспа табағы 8,0

Таралымы 1000 дана.

Тапсырыс № 1663

Тапсырыс берушінің файлдарынан Қазақстан Республикасы

"Полиграфкомбинат" ЖШС-нде басылды.

050002, Алматы қаласы, М. Мақатаев көшесі, 41.