Оқытушы пәнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені

13. a1, …, a3n нақты  сандары  берілген. a1, …, a2n арасында    барлық 
a2n + 1 үшін теңдестері бар екені дұрыс па екенін анықтаңыз. 
14. a1, …, an нақты сандары берілген. Мына тізбекті алыңыз: 
а) a1, …,an, a1, …, an; 
б) a1, …, an, an, …, a1; 
в) an, …, a1, a1, …, an; 
г) an, …, a1, an, …, a1. 
15. a1, …, an бүтін  сандары  берілген. a1, …, an – тізбектің    жұп 
мүшелері, ал y1, …yl – тақ мүшелері ретімен алынған x1, y1, x2, y2,…, xk, yk, 
где x1, …, xm тізбегін алыңыз. k=min(m,l). 
16. a1, …, a2n бүтін  сандары  берілген. i=1, …, n үшін  мынау 
орындалды ма екенін анықтаңыз: 
а) ai= - an+I; 
б) ai=2an – I + a2n – i + 1 ; 
в) ai + a2n – i + 1 > 15; 
г) a2n – i + 1 < ai 
≤ a2n – i. 
17. a1, …, an нақты  сандары  берілген.  Есептеңіз min|ai – a| (1
≤i≤n), 
мұндағы a –a1, …, an сандарының арифметикалық орташасы. 
18. x1, …, xn, p1, …,pn нақты сандары берілген. x1, …,xn және p1, …, 
pn  тізбектері xi – координатасы, i – ші  нүктенің pi – салмағы  (i  =  1,  …,n) 
болатын түзу бойынша n материалды нүктенің жүйесін анықтайды. Жүйенің 
ауырлық центріне жақын орналасқан нүктенің нөмірін көрсетіңіз. Егер ондай 
нүктелер бірнеше болса, барлығын да көрсетіңіз. 
19. a1, …, an нақты  сандары  берілген.  Егер a1, …, an тізбегінде  тым 
болмаса, берілген b санынан да кіші бір мүше болса, онда қалған мүшелерді 
өзгеріссіз  қалдырып,  теріс  мүшелерді  олардың  квадраттарымен  ауыстыру 
керек; керісінше жағдайда барлық мүшелерін 1-ге арттырамыз. 
20. m натурал  саны  және s1, …, sn (mСимволдардың мына тізбегін алыңыз: 
а) sm + 1, sm + 2, …, sn, s1, …,sm; 
б) sm + 1, sm + 2, …, sn, sm, …, s1; 
в) sn, sn – 1, …, sm + 1, s1, …, sm. 
21. s1, …, sn символдары берілген. s1, …, sn тізбегіне бос орындар кіруі 
мүмкін. m мынадай  болсын: sm - s1, …, sn-ге  кіретін  реті  бойынша  бірінші 
бос орын (m алдын-ала белгісіз). 20 есепте құрылғандай өзгертулер жасаңыз 
а), б), в). 
22. s1, …, sn символдары  берілген. s1, …, sn тізбегіне  жататын,  осы 
тізбекке бір рет қана кіретін символдар алыңыз. 
23. s1, …, sn символдары  берілген.  Тек  қана  соңғы  кірген  әрбір 
символдан  тұратын  және  осы  кірістердің  өзара  ретін  сақтайтын  символдар 
тізбегін алыңыз. 
24. s1, …, sk, t1, …, tm, u1, …,un символдары  берілген.  Бір  уақытта 
барлық үш тізбекке кіретін символдарды бір реттен алыңыз.  
25. s1, …, sn символдары берілген. s1, …, sn тізбегіне енетін символдар 
көмегімен  құрылған  сөздерді  қарастырамыз  (сөз  деп  екі  жағынан  бос 

орынмен  шектелген  және  бос  орыннан  тұрмайтын  символдар  тізбегін 
айтамыз).  Көрсетілген  шартты  орындау  барысында  келесі  өзгертулерді 
орындау керек: 
а)  егер  сөздердің  жалпы  саны  тақ  болып  және  бірден  асып  кетсе, 
бірінші сөзді жойыңыз; 
б)  егер  соңғы  сөз  а  әрпінен  басталатын  болса,  және  сөздердің  жалпы 
саны  бірден  асса,  онда  соңғы  сөзді s1-ден  бос  орынмен  бөліп,  тізбектің 
басына ауыстырыңыз;   
в) егер бірінші және соңғы сөздер сәйкес келіп, және сөздердің жалпы 
саны  бірден  үлкен  болса,  онда  бірінші  және  соңғы  сөзді  жойып,  қалған 
символдарды керісінше ретпен ауыстырыңыз. 
Сосын  тізбек  өзгеріске  ұшыраған,  не  ұшырамағанына  қарамастан, 
келесі  түрде  редакциялануы  керек.  Тізбек  басталатын  және  аяқталатын  бос 
орындардың  тобы  жойылуы  керек,  ал  әрбір  ішкі  бос  орындар  тобы  бір  бос 
орынмен ауыстырылуы керек. 
26. s1, s2, … символдары берілген. s1 символы нүктеден ерекше және 
s1, s2,…-дің  арасында  тым  болмаса  бір  нүкте  бар  екені  белгілі. s1, …,sn – 
бірінші  нүктенің  алдындағы  символдар  болсын (n алдын-ала  белгісіз). 
Мыналарды алу керек: 
а) sn, …, s1 тізбегін; 
б) егер n–тақ болса, s1, s3, …, sn тізбегін, және егер n–жұп болса, s2, s4, 
…, sn тізбегін. 
27. Кейбір топтағы студенттер туралы ақпарат бар жазбалар жиынтығы 
бар  болсын.  Әрбір  жазба  бір  студентке  сәйкес  келеді,  және  келесілерден 
тұрады:  Аты-жөні,  туған  жылы,  бойы,  салмағы,  үлгерімі  (дөңгелектелген 
орташа  ұпайы),  басының  өлшемі,  аяқ  киім  өлшемі  (басқа  да  параметрлер 
болуы  мүмкін).  Студент k параметрі  бойынша  орташастатикалық  деп 
аталады,  егер  онда k-ші  параметрдің  орташа  арифметикалық  мәні  мен  осы 
студенттің k-ші  парамтерінің  мәнінің  айырымының  модулінің  минимумына 
(максимумына) қол жеткізілсе. Студент ең керемет (ең орташа) деп аталады, 
егер  ол  параметрлердің  ең  көп  саны  бойынша  керемет  (орташастатикалық 
болып  табылса)  болса.  Студенттердің  нөмірлері  мен  аты-жөндерін 
анықтаңыз: 
а) ең кереметтердің; 
б) ең орташалардың; 
в) ең кереметтердің ішіндегі ең орташалардың; 
г) ең орташалардың ішінен ең кереметтердің. 
Кез  келген  параметр  бойынша  барлық  студенттердің  таңдауын 
қадағалау. 
28. m, a1, …, an натурал сандары берілген. a1, …, an тізбегінен ai1 + 
…+ aik = m болатындай ai1, ai2, …, aik (0 
≤ i1алу керек. Егер бұндай тізбекті таңдап алу мүмкін емес болса, ол туралы 
хабар беру керек.  
29. (ai,bi) символдарының N жұбынан тұратын тізбек енгізілген. Әрбір 
жұп  символдардың  бір-бірінің  алдында  жүруінің  ретін  анықтайды,  мысалы, 

(b,с)  жұбы "b" символының  "с"  символының  алдында  екенін  білдіреді. (b,с) 
және (с,a) реттерінен (b,a) реті шығады. Енгізілген тізбекті: 
 а)  толық,  яғни  жұп  құру  үшін  қолданылған  барлық  символдарды 
(қайталанғандарын  тастап)  алдында  жүру ретімен  бір (A1,A2,...,As) тізбекке 
құруға бола ма екенін анықтау керек  
б)  қарама-қайшылықты,  яғни  кейбір x,y  символдар  үшін  бір  уақытта  
(x,y) ретін де, (y,x) ретін де алуға бола ма екенін анықтау керек; 
в) толық емес және қарама-қайшылықсыз. 
30. Әр түрлі берліген типтегі оң және сол жақшалардан тұратын шекті 
тізбек берілген. Дұрыс арифметикалық өрнек алу үшін оған цифрлар мен әр 
трүлі  арифметикалық  әрекеттердің  белгілерін  қосуға  бола  ма,  болмай  ма 
екенін қалай анықтауға болады? 
31. N  өлшемді  А  кестесінде  бір  көрсетілім  ішінде  әрбір  элементті 
жақын  тұрған, яғни келесі одан үлкен элементке ауыстыру керек. Егер ондай 
элемент  болмаса,  оны  нөлге  ауыстырыңыз.  Қосымша  жадыны  қолдануға 
болады. 
Мысал: А=1 3 2 5 3 4 
Жауап: А=3 5 5 0 4 0 
32. Мәліметтердің динамикалық құрылымын пайдалана отырып, ЖОО-
дағы  кадрлар  бөлімінің  жұмысының  автоматизациясына  арналған 
ақпараттық  жүйе  құрылымының  үзіндісін  жасау  және Pascal тілінде  жүзеге 
асыру. 
Әрбір  жұмыскер  туралы  мәлімет  мыналардан  тұру  керек:  Аты-жөні, 
туған  жылы,  ғылыми  дәреженің  болуы,  жұмыс  орны  (кафедра),  қызметі, 
жалпы  стажы, ғылыми-педагогикалық стаж, мамандығы (диплом бойынша), 
мамандығы  (диссертация  бойынша),  әскери  қызметке  қатынасы,  айлығы, 
РНН, СИК, жанұя құрамы. 
Жасалатын бағдарлама таңдап алынған мәліметтер құрылымына келесі 
опреацияларды жасауға болатынын қамтамасыз ету керек: 
⎯ 
инициализацияны; 
⎯ 
жаңа элементтерді қосу; 
⎯ 
элементтерді жою; 
⎯ 
мәліметтердің  құрылымы  бойынша  орын  ауыстыру 
(оны айналу); 
⎯ 
берілген  критерийлерге  жауап  беретін  мәліметтер 
құрылымының элементтерін іздеу; 
⎯ 
мәліметтер  құрылымының  барлық  элементтерін 
(немесе  алдындағы  операцияның  орындалуының  нәтижесінде 
табылған) монитор экранына және файлға шығару. 
Бағдарламада  тым  болмаса  мәліметтердің  сәйкес  динамикалық 
құрылымын  (немесе  ішкі  құрылымды)  және  оларға  қолданылатын 
операцияларды  таңдағанда  компьютер  мен  пайдаланушының  өзара  қарым-
қатынасын қамтамасыз ететіндей қарапайым мәзір болуы керек.