Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»

Кластер екі немесе одан да көп түйіндерден (серверлерден) тұрады, 
олардың  әрқайсысы  олардың  кез келгенінде  жұмыс істей  алатын  етіп 
конфигурацияланған. 
Бұл 
жағдайда 
бағдарламаның 
өзі 
виртуализацияланған,  яғни  кез  келген  түйіннен  тәуелсіз  болады. 
Міндетті  шарт  -  сақтау  жүйесінің  барлық  түйіндеріне  ортақ  болуы. 
Негізгі бағдарлама және оны пайдалану үшін қажетті барлық ресурстар, 
мысалы, файлдық ресурстар немесе желілік байланыс жалпы кластерлік 
топқа  біріктіріледі.  Кластерлік  топтың  ресурстарының  біреуіне  қол 
жетімсіз  болған  жағдайда,  басқару  қосымшасы  басты  бағдарламаның 
және  барлық  кластерлік  топтың  жұмысын  басқа  түйінге  аударуды 
бастайды. Көбінесе, серверлер жергілікті желі арқылы топтастырылады. 
Кластерлер бір компьютерге қарағанда есептеу уақытын қысқартуға 
мүмкіндік  береді,  бұл  тапсырманы  байланыстыру  желісі  бойынша 
деректермен  алмасатын  параллель  жұмыс  істейтін  тармақтарға  бөлу 
арқылы  жүзеге  асады.  Қазіргі  уақытта  бөлінген  есептеуіш  жүйелер 
танымал  болып  келеді.  Олар  кластерлер  ретінде  қарастырылмайды, 
бірақ  олардың  қағидалары  кластерлік  технологияға  негізінен  ұқсас. 
Олар сондай-ақ тор жүйесі деп аталады. Бұл жүйелерде түйіндер жұмыс 
істеп  тұрған  кезде  қосылады  және  ажыратылады,  сондықтан  міндет 
бөлек  тәуелсіз  процестерге  бөлінуі  керек,  өйткені  белгілі  бір  уақытта 
түйін жұмысына кепілдік беру мүмкін емес. Мұндай жүйе кластерлерге 
қарағанда,  бір  компьютерге  ұқсамайды,  бірақ  есептеулерді 
жеңілдетілген құралы ретінде қызмет етеді. Бұл жағдайда конфигурация 
тұрақсыздығы көптеген түйіндермен өтеледі. 
Жиі  серверлер  кластері  программалық  түрде  ұйымдастырылады. 
Мұндай жағдайларда сервер кластері бірдей деректерге қызмет ететін 
процестер  жиынтығын  білдіретін  логикалық  тұжырымдама  ретінде 
анықталады. Бұл жағдайда  серверлер кластері  логикалық  байланысты 
қосылған,  бірдей  сұрауды  өңдеуге  және  бір  ресурс  ретінде 
пайдаланылатын  серверлер  тобы  ретінде  анықталуы  мүмкін.  Бір 
ресурсқа  серверлерді  шоғырландыру  бағдарламалық  протокол 
деңгейінде орын алады. 
Көптеген  жағдайларда  сервер  кластерлері  бөлек  компьютерлерде 
жұмыс  істейді.  Бұл  өнімділікті  аппараттық  ресурстарға  жүктемені 
үлестіру және аппараттық деңгейде ақауларға төзімділікті қамтамасыз 
ету арқылы арттыруға мүмкіндік береді. Дегенмен, серверлер кластерін 
бағдарламалық  жасақтама  хаттамасының  деңгейінде  ұйымдастыру 
принципі бір компьютерде жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
 
224
 

11.5.
 
ДЕРЕКТЕР ҚОРЫНЫҢ НЫСАНДЫ СЕРВЕРІ 
 
Дерекқор нысандары оның құрылымы мен деректері туралы барлық 
ақпаратты  қамтиды.  Дерекқор  нысандары  метадеректер  деп  аталады 
(«деректер деректері»). Дерекқор әртүрлі нысандардан тұрады, мысалы, 
кестелер,  домендер,  сақталған  процедуралар,  триггерлер  және  т.б. 
Төменде  серверлік  дерекқор  нысандарының  анықтамалары  берілген. 
Осы нысандардың кейбіреулері егжей-тегжейлі қаралатын болады.
 
Кесте  (table)  —  реляциялық  дерекқордың  басты  нысаны  болып 
табылады.  Кестелер  деректер  базасының  барлық  деректерін  және 
метадеректерін  сақтайды.  Кесте  -  жолдардың  ерікті  санын  қамтитын 
жазық екі өлшемді құрылым. 
Домен  (domain))  -  бағанның  кейбір  сипаттамаларын  сипаттайтын 
дерекқор нысаны. Жасалатын кестенің бағандарын сипаттағанда немесе 
дерекқордағы  бар  кестенің  бағандарының  сипаттамаларын  өзгерткен 
кезде доменге сілтеме жасай аласыз. 
Индекс(index) - кестеден деректерді алуды жылдамдатуға, деректер 
кестесінен  алынған  нәтижелерді  кестелерге  (бастапқы,  бірегей  және 
шетелдік  кілттер)  байланыстыру  үшін  тапсырыс  беруге  арналған 
дерекқор нысаны. Әрбір индекс бір нақты кесте үшін жасалады. Индекс 
- 
реттелген  жолдардың  жиынтығы,  олардың  әрқайсысы  индексті 
құрайтын  өрістердің  мәнін  және  осы  өрістердің  тиісті  мәндерін 
қамтитын  кесте  жолына  көрсеткішті  қамтиды.  Көрсеткіштерді 
активтендіруге  /  деактивеуге,  олардың  сипаттамаларын  жақсартуға 
арналған  құралдар  бар.  Бастапқы,  бірегей  және  сыртқы  кілттер  үшін 
индекстер автоматты түрде жасалады. 
Генератор  (generator)  -  бастапқы  кілттің  немесе  кейде  бірегей 
кілттің  мәнін  қалыптастыру  үшін  әдетте  пайдаланылатын  бірегей 
сандық мәнді алуға арналған дерекқордың дерекқоры. 
Сақталған процедура (storedprocedure) - SQL тілінің процедуралық 
кеңейтілімінде  жазылған  бағдарлама  (сонымен  қатар  сақталған 
процедуралар  деп  аталады  және  тілдерді  іске  қосады)  және 
дерекқордағы  деректермен  әртүрлі  әрекеттерді  орындауға  мүмкіндік 
беретін  дерекқордың  метадеректері  аймағында  сақталады.  Сақталған 
процедураларға 
осы 
дерекқордың, 
пайдаланушы 
(клиент) 
бағдарламаларының  сақталған  процедуралары  арқылы  кіруге  болады. 
Сақталған  процедура  сервер  жағында  орындалады,  ол  көптеген 
жағдайда  желілік  трафикті  айтарлықтай  төмендетеді  және  домендік 
проблемаларды шешу жылдамдығын арттырады.
 
225
 

Триггер (триггер) - сақталған рәсім сияқты, метадеректер аймағында 
сақталған  және  серверде  орындалатын  SQL  тілінің  процедуралық 
кеңейтілуімен  жазылған  бағдарлама.  Алайда,  триггерге  тікелей  қол 
жеткізу мүмкін емес. Ол операциялар және деректер базасында жұмысқа 
байланысты  байланысты  кестелер  немесе  жағдайда  деректердің 
өзгеруіне  байланысты  оқиғаның  фазалардың  бірі  басталған  кезде 
автоматты  түрде  шақырылады.  Іс-шаралар  кестесі  -,  деректерді  қосу 
кесте  жолдарын  өзгерту,  жолдарды  жою.  Фазалар  акцияның 
орындалуына дейін және «әрекеттен кейін» орындалады. 
Пайдаланушының ерекше жағдайлары (ерекше жағдай) деректер 
базасымен  жұмыс  істеген  кезде  белгілі  бір  жағдай  орын  алғанда, 
пайдаланушыға хабарларды жасауға және шығаруға мүмкіндік беретін 
қатынас  дерекқорының  нысаны  болып  табылады.  Бұл  дерекқорда 
немесе дерекқорда деректерді өңдеудің кез-келген ерекше жағдайында 
қандай  да  бір  бұзушылық  болғанда  орын  алатын  қате  жағдай  болуы 
мүмкін.  Бұл  ерекшеліктер  тек  сақталатын  процедураларда  және 
триггерлерде қолданыла алады. 
Дерекқор оқиғалары (оқиғалар) сақталатын процедуралардан кейбір 
сақталған  хабарларды  және  белгілі  бір  дерекқормен  жұмыс  істейтін 
барлық  клиенттік  бағдарламаларға  триггерлер  жіберуге  мүмкіндік 
беретін  нысандар  болып  табылады.  Бұл  құрал  көптеген  жағдайларда 
деректерді 
салыстыруды 
синхрондауды 
немесе 
клиенттік 
қосымшалардың өзара әрекеттесуі үшін күрделі әрекеттерді орындауға 
мүмкіндік береді, олар мезгілде дерекқормен бірге жұмыс істейді 
Көрініс  (көрініс,  басқа  атаулар  -  шолу,  көрініс)  -  белгілі  бір  жиі 
күрделі  крипторларға  негізделген  деректер  базасының  бір  немесе 
бірнеше кестелерінен алынған деректердің нәтижесі. Өкілдік негізі кез-
келген  күрделіліктің  SELECT  нұсқауы  болып  табылады.  Көрініс 
дерекқорда  іс  жүзінде  сақталмаған  виртуалды  кестенің  түрі  болып 
табылады.  Өкілдігі  -  пайдаланушыға  осындай  үлгідегі  күрделі 
жағдайларды жасыру қажет болған кезде деректердің өте күрделі үлгісі 
болған жағдайда деректерді алудың ыңғайлы құралы. Сонымен қатар, 
пікірлер  бұл  мәндер  осы  пайдаланушының  қарауына  арналмаған 
пайдаланушыдан  кестелердің  кейбір  бағандарын  жасырудың  пайдалы 
құралы болып табылады.
 
Пайдаланушы  анықтайтын  функциялар  (UserDefinedFunctions, 
UDF)  - 
кез  келген  бағдарламалау  тілінде  жазылған  және  дерекқордан 
тыс  сақталған,  бірақ  осы  дерекқорда  сипатталған  функциялар.  SQL 
тілінің мүмкіндіктерін және тиісті бағдарламалау тілдерін кеңейту үшін 
қолдануға болады. Өте жиі
 
226