Гауһар Əлімбек көркем шығармалар арқылы тіл үйретуге арналған Қазақ тілі алматы 2014

41
иттің ұлығаны
вой собаки
оқыстан
1) неожиданно, внезапно 
2) неосторожно, неосмотри-
тельно
айғай-ұйғайы 
с  криком, шумом
қиянаттап сөйлеу
незаслуженно обвинять, клеве-
тать
шаптығып 
сильно гневаться, разъяриться
селк
вздрогнуть
жұлық
союзки, рант (обуви)
ақсиып
торча наружу  (о чем-л. белом,  
обнаженном, оголенном)
сүйек-саяқ
собир. разные кости, костные 
отбросы 
пошымы
внешний вид
шоқпыт-шоқпыт
лохмотья
сықырлауық
скрипучий 
тамам
весь, все       
бұрышта
в углу
пеш
печь
ыза
гнев, досада, негодование 
лаулата
воспламеняя, пылая
қора-қопсы
собир. загон и другие надвор-
ные пристройки хозяйственного 
назначения 
есінеп-құсынап
зевота-рвота
палуан
борец
аштан жығылғалы
готова упасть от голода
нəумездіктерін
огорчение, печаль
айтуға сескенер еді
бояться сказать
мұқым
все

42
сораптап   ішу
пить с шумом
етек-жеңін жинау
собирая
қарбалас
суматошное  время
əуестік
увлечение, влечение
жалаң қағу
быть энергичным, все хватать, 
проявлять жадность 
табадан
с крышки сквороды
есінеу
зевать
мықшыңдап
напрягаясь, натуживаясь
зəру
крайне нужный, необходимый
шойын
чугун
үңірейте
сделать большую дыру, проды-
рявить
мөлиіп
смотреть с мольбой
төзімім
терпение
ию-қиюдан
шум, разговоры, крики
дөңгелек жозы
круглый низкий стол
отын
дрова                                            
шелек
ведро
мүңкіп тұр
пахнет (о запахе)
күйіңкіреп
подгорел                                                                         
қол салған жоқпыз (тамаққа)
не притронулись к еде          
білек
предплечье 
ұрып жіберді
ударил
шүкіршілік
благодарение, удовлетворение 
(чем-л.)
байғұс
бедняга, несчастный
бықсыған самаурын
дымящий самовар
түтін
дым
абыр-сабыр
суматоха, суета
құрдастары
ровесники

43
сілекей
слюна
терек
тополь
табақ
большое круглое блюдо (для 
вареного мяса)
шайнайды
жуёт 
құлағыма
в уши
аула двор
көзі-басы іскен
перен. опухшая голова
қасық
ложка
өрт
пожар
несібе
доля, участь, судьба     
бозбала 
юноша, молодой парень
қара нардай күшті 
мужественный,  сильный как 
верблюд 
жауырын
1) лопатка, лопаточная кость, 
плечевая кость
шикі өкпе
недоросль, малолетний ребенок
ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІКПЕН ЖҰМЫС
ҚАУҚАР
 зат. Əл, күш, қуат. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 6-т. 164-
бет.
ИЮ-ҚИЮ
 зат. Азан-қазан, у да шу; шаң-шұң, айқай-ұйқай. Қазақ 
тілінің түсіндірме сөздігі. 4-т. 497-бет.  
ЖАЛТАҚ
  сын. Ештеңеге батылы бармайтын қорқақ, жалтақ. Қазақ 
тілінің түсіндірме сөздігі.  3-т. 588-бет.
ДОДА-ДОДА
 үст. Тоз-тоз, түте-түте, ұйпа-тұйпа. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 3-т. 145-бет.
КƏПЕРСІЗ
 үст. сөйл. Қаперсіз. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 4-т. 
525-бет.
ҚИЯНАТТА
 ет. Нақақтан кінəлау, айыптау, тіл тигізу. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 6-т. 229-бет.
ЖЫЛТИ
 ет. Қылтиып көріну, жылтырау. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 4-т. 294-бет.

44
СҰРҚАЙ
 ауыс. Сүреңсіз, сұрықсыз. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 
8-т. 397-бет.
КЕСПЕЛТЕК
 сын. 1. Жуантық келген қысқа, келте. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі.  4-т. 655-бет.
БӨСТЕК
 зат. Жүнін үстіне қаратып, теріден жасалған жұмсақ төсеніш 
(көрпе). Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 2-т.  431-бет.
ДҮҢКИ
 ет. Дөңкию, дүрдию. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі.  3-т. 
209-бет.
КҮҢКІЛДЕ
 ет 1. Ақырын сөйлеу, түсініксіздеу, естілер-естілмес етіп 
айту. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі.  5-т. 343-бет.
НƏУМЕЗ
 сын. диал. Ренішті, өкпелі, наразы. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі.  7-т. 337-бет.
ЫМЫРТ
 зат. Күн батқаннан оның қызылы тарағанға дейінгі аралық, 
ақшам мезгілі. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 10-т.  394-бет.
АТКӨПІР
 сын. Үйіліп-төгілген, шашылған, астан-кестен, ретсіз. Қазақ 
тілінің түсіндірме сөздігі. 1-т.  429-бет.
СЕЛКІЛДЕ
 ет. 1. Денесі селкіл қағу. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 
8-т. 260-бет.
ЖҰЛЫҚ
 зат. Аяқ киімнің басы мен табаны жалғасқан жері, жиегі. 
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 4-т. 217-бет.
БҮЙІ
 зат. Құрғақ жерді мекендейтін өрмекші тəрізді улы жəндік. 
БҮЙІДЕЙ
 сын. Бүйі секілді. Бүйідей  тиді. Қыран жапқандай қылды,  
қырғидай тиді. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 2-т. 560-бет.
БАСПАЛА
 ет. 1. Бір нəрсені қалқалап жасырыну, бұғу. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 2-т. 130-бет.
ТАҚА
 2  үст. Нақа,  нағыз, тура. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі.  8-т. 
548-бет.
ТЕСІК ӨКПЕ.
 Қиыншылықты көп көрген, көнбіс. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 9-т. 139-бет.
ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ  СӨЗДІК
ШИКІ ӨКПЕ
 Жас бала (перзент) жөнінде айтылады.
ШИ БОРБАЙ (БҰТ)
 Жүдеу, терісі етіне жабысқан жас бала жөнінде 
айтылады. 
ҚОЛ САЛДЫ
  Іске  кірісті.
КӨЗ ТАЯ БЕРЕ // КӨЗІ ТАЙДЫ
 Назарын басқа жаққа аударды, көзін 
тасалады. 
ЕТЕК-ЖЕҢІН ЖИДЫ (ЖИНАДЫ)
 1. Есін жиды. 2. Шаруашылығы, 
тұрмысы түзеліп ықшамдалды, өзіне-өзі келді, бұрынғы қалпынан бір қос 
тəуір болып тəртіпке түсті, жақсарды.