39
Cоғыс пен бейбітшілікті жариялау Институты
туралы репортаждар дайындауына болмайды. Қоғам
журналистердің қызметі осы оқиғалардың ықпалымен бо-
лады деп ойламауы тиіс.
Қаржылық қақтығыстардан аулақ болу. Қандай да бір
мақаланың жарыққа шығуына қаламақыдан басқа ешқан-
дай сыйақы себепкер болмауы тиіс. Қандай да бір оқиғаны
жазуға ықпал етіп, сол үшін ақы алу этикалық тұрғыдан
дұрыс емес. Журналистің жеке мүддесі бар компания тура-
лы материал жазуы да этикаға қайшы. Соған қарамастан,
фуршеттерге қатысуға ешқандай кедергі жоқ. Қандай да
бір компанияның түскі асқа шақыруын қабыл алу ол компа-
ния туралы тек қана жағымды нәрселер жарияланады не-
месе сын мүлдем болмайды дегенді білдірмейді. Сондай-
ақ, айрықша жағдайлардан бөлек уақытта ақпарат үшін
ақы төлемеген жөн. Ақы төлеген күннің өзінде де мұны ре-
дактормен алдын ала келісіп алу керек.
Журналистерге күрделі сұрақтар қою керек бола-
ды. Журналист қоғамды ақпаратпен қамтамасыз ету-
ге және қоғамдық құқықтың сақталуына қызмет етеді,
сол себепті ол зерттеу қорытындысына жауапты. Бірақ,
бұл журналистің дөрекі мінез танытып, тәрбиесіздігін
көрсетуіне мүмкіндік бермейді. ВВС-дің редакциялық
шарттарында «ізденімпаз, күмәншіл, байсалды әрі мер-
ген» болу керек, бірақ «дөрекі болуға, эмоцияға берілуге,
қандай да бір тараптың дәйектеріне құлай сенуге» бол-
майды деп көрсетілген.
40
Өзіңіздің жеке
пікіріңізге қарамастан,
ақпарат көзіне
құрметпен қарауды
ұмытпаңыз
Адамдар өздерінің сөздері немесе суреті қалай қол-
данылатынын білуі керек (дегенмен, құпия тапсырмалар
мен журналистік зерттеу кезінде жасырып қалуға да бо-
лады). Сұхбаттың негізгі ережелерін мұқият сақтаңыз, су-
ретке және бейнетаспаға түсіргенде алдын ала рұқсат
сұраңыз. Бұл, әсіресе қарулы қақтығыстар туралы жария-
лағанда маңызды болуы мүмкін. Өкінішке қарай, әскерилер
мұндай жағдайларда өздерінің ережелерін бекітеді. Жеке
пікіріңізге қарамастан, ақпарат көзіне құрметпен қараңыз.
Аты аталмаған ақпарат көздерін аса сақтықпен пайдала-
ныңыз. Кейде журналистер «жетекші дипломаттардың»
және «жоғары лауазымды шенеуніктердің» немесе бас-
қа да жасырын куәгерлердің ақпараттарына сүйенуі
мүмкін, бірақ олар аты-жөнін көрсетпеуді сұрайды.
Мұндай тәсіл негізсіз айыптауға жол бермейді, сондай-ақ,
журналистің ақпарат көзін ойдан шығаруына да болмай-
ды (бұл да қызметіне балта шабудың бір түрі). Аты-жөні
көрсетілмеген күннің өзінде де ақпарат көзіне сенуге бо-
латынын дәлелдеу үшін барынша жан-жақты сипаттауға
тырысыңыз. Барлық жағдайларда ашық болыңыз, әсіресе
редактордың алдында ашық болу аса маңызды.
2-тарау: Халықаралық стандарттар
41
Cоғыс пен бейбітшілікті жариялау Институты
Егер сіз жариялағалы отырған ақпарат шындыққа үйлеспей-
тіндей болып көрінсе, онда оған күмәнмен қарауыңызға негіз
бар. Мұндайда төмендегі сауалдарға жауап алып көріңіз:
Ақпаратты сенімді жолмен алдыңыз ба, адамгершіліктен
аттап кеткен жоқсыз ба?
Барынша нақты болуы үшін қолдан келгеннің бәрін
жасадыңыз ба? Келтіріп отырған деректеріңізді дәлелдей
аласыз ба?
Сіздің қабылдаған шешіміңіз әділетсіз ықпалдан және
теріс ұғымнан ада ма?
Мақалаңызда сынға алынған адамдарға жауап беру-
ге және түсініктеме беруіне мүмкіншілік жасадыңыз ба?
Басқаша айтсақ, тепе-теңдік принципін қаншалықты
сақтадыңыз?
Ақпарат алудың басқа көзі жоқ па? әсіресе, ақпарат көзі
аты-жөнін айтуды құп көрмеген жағдайда?
Сіз сүйенген ақпарат көздері сенімді ме және мақалаңызға
қатысы бар адамдармен сөйлестіңіз бе?
Мақала қаншалықты сенімді және оның маңызы қан-
шалық?
Ең бастысы, өз мақалаңыз үшін жауап бере аласыз ба?
42
ЖАТТЫҒУЛАР
Бұл тарауда төмендегі мәселелер туралы сөз болды:
Бейтараптықтың, нақтылықтың және объективтіліктің
жалпыға ортақ тұжырымдамасы.
Журналистің ақпарат көзін қорғауға міндетті екендігі.
Ар-намыс кодекстері мен кәсіби қызметтің жалпы
принциптері.
Оқиғаны баяндау кезінде және мақаланы жазу кезінде на-
зар аударатын кей мәселелер.
1-жаттығу
Сізге полициядан хабарласып, қайырымдылық шарала-
рымен және қоғамдық жұмыспен айналысатын беделді
жергілікті бизнесменді қамауға алғалы жатқандарын айта-
ды. Бірақ, «жазу үшін емес». Полиция қызметкерлерінің ай-
туына қарағанда, бизнесменнің алаяқтыққа және пара алу
оқиғасына қатысы бар не жоқ екені тексерілмек. Кешкі мезгіл,
ешқандай да ресми мәлімет жоқ.
Сіз дереу бизнесменге хабарластыңыз. Ол ауызша тағылған
айып бар екенін айтып, қамауға ертең алынатынын
мәлімдейді. Тағылып отырған айыпқа қатысты нақтылы жауап
беруден бас тартады. Отбасына ескертуі үшін мақалаңызды
бір күн кешіктіріп жариялауды өтінеді. Егер мақаланың
жарыққа шықпауына ықпал етсеңіз, сізді ренжітпейтінін яки
«қамқорлығына алатынын» айтады.
2-тарау: Халықаралық стандарттар
Достарыңызбен бөлісу: |
