Қазіргі кезеңде оқушылардың өзін-өзі бағалауын қалыптастырудың мүмкіндіктері мен өлшемдері, көрсеткіштері

Оқу-танымдық қызметінің нысанымен сәйкес келетін бағалау әрекетінің нысаны - оқушылардың білімі мен ептілік жүйесі болып табылады. Мұғалімнің оқушы әрекетінің нәтижелерін талдау қорытындысы бағалау болады, ол қаты-настардың деңгейі мен бейнелену әдісіне қарап эмоциялық күйдің белгісімен және қарқындылығымен, вербалдық нұсқасымен, бағалау пікірімен, бағамен білінеді (Б.Г.Ананьев, Г.И.Щукина, Н.В.Кузьмина).

С.Л.Копотев жасаған теориялық талдаудың көрсетуі бойынша, педагогика-лық бағалау және өзін-өзі бағалау мектептің оқу-тәрбие үрдісінің дербес фено-мены болып қаралмайды, басқа проблемалардың зерттеу шегінде қаралады. Өзін-өзі бағалау проблемасы отандық және шет елдердің психолог, педагог, әдіскерлердің жұмыстарында бейнеленді (С.Л.Рубинштейн, Д.Н.Богоявленский, В.Джеймс, П.П.Блонский, Н.Ф.Талызина т.б.).

Өзін-өзі бағалау әрекетіне зерттеу қызметіндегі жалпыпсихологиялық оған кіретін құрамдарымен: мотивімен, мақсатымен, жоспарлауымен, ағымдағы ақ-паратты өңдеуімен, шешімді қабылдауымен, іс-әрекетпен, нәтижені тексерумен және іс-әрекетті түзетуімен байланысты.

Н.В.Кузьмина пікірінше, педагогикалық жүйелердің теориясында бағалау-дың құрылымды және функционалды компоненттердің теориялық және эмпи-рикалық құрамы белгіленген және педагогикалық жүйе мен ішінаралық жүйе-лерге педагогикалық әсер етудің субъектісі мен объектісіне, бірлесу қызмет етуінің нысанына, педагогикалық коммуникациясының оқыту мақсаты мен тәсілдеріне байланыстылығы айтылады [15].

Факторлық талдау бойынша өзін-өзі бағалау ретінде мұғалімнің бағалау қызметінің құрылымын жасайтын келесі іс-әрекеттер белгіленеді: бағалау әсе-рін жоспарлау, бағалау шешімдерін қабылдау, өзін-өзі бағалау іс-әрекетін тал-дау, бақылау үрдістері, оқушының тұлғасын зерттеу, олардың тәртібі мен қа-рым-қатынасын; тұлғааралық әрекеттесу, бағалау шешімдерді пайдалану мен жүзеге асыру, оқушылардың тұлғасының дамуына және тәртібіне бағалаудың ықпалын болжау, бағалауды түзету.

Бағалау іс-әрекеттерінің жүзеге асуында мерзімділік және ұзақтылық тән.

А.А.Реан бағалауды ерекше ептіліктер тобына біріктіреді: өзіндік жеке-пси-хологиялық ерекшеліктерді бағалау, өзінің жағдайын бағалау, оқушылардың білімі мен біліктерін бағалау. Бұл дағдылардың құрылымына әлеуметтік-пер-цептивтік, рефлексивтік және интеллектуалдық дағдыларды қосады.

Бағалаудағы элементсіз саналы реттеудің бұл жүйесін ғалымдар мұғалімнің бағалау қызметіндегі жаңашылдықтың пайда болуы ретінде қарайды. Тәжірибе-дегі бағалау үлгісі проблемалық жағдайлардың «модельдері” және олардың ше-шімдері бағалау үрдісін жеңілдетеді.

В.А.Якунин оқыту нәтижелерін бағалауда маңызды педагогикалық біліктер-ді көрсетеді:

-оқу тапсырмаларының орындалуын және қойылған мақсаттардың жүзеге асуын қадағалау;

-оқушыларды бақылау, өзіндік бақылау, бақылаудың әр түрлі әдістерін, түрлерін жасау;

-оқушылардың оқудағы жетістіктерін байқау және оларды объективті баға-лау;

-өзінің қылықтары мен тәртібін қадағалау;

-қиындықтардың себебін айқындау және оларды жою әдістерін табу;

-жетістіктер мен кемшіліктерді бағалау, талдау негізінде өзін-өзі бағалау қызметін жетілдіру.