Оқулық ретінде ұсынған Алматы 2013

Қазақ тілі 

 

 

181 

биік мұнара 

орта ғасыр 

рухани байлық 

іргетас 

зәулім 

күмбез 

сәулет өнері 

 

айқын үлгі 

мәдени байланыс 

қажетті мәлімет 

қажетті іс 

Отырар алқабы 

орасан байлық 

бүгінгі ұрпақ 

 

431-тапсырма.  «Полы  из  досок»  мәтінін  қазақ  тіліне 

аударып, өз тараптарыңнан қосып мазмұндаңыздар. 

 

О  традиционности  и  экологичности  древесины  как 

строительного  материала  уже  много  сказано,  и  именно  эти 

качества  определяют  выбор  деревянных  досок  для  покрытия 

пола.  Деревянные  полы  настилают  после  завершения  внутри 

здания  всех  отделочных  работ.  Есть  три  основных  типа  полов: 

дощатные, паркетные и из древесных плит. Начинают настилать 

доски  от  стены  перпендикулярно  к  лагам  или  балкам.  Для 

крепления  досок  используются  гвозди,  длина  которых  в  2  раза 

превышает  толщину  досок.  Первую  доску  закрепляют  с 

отступом от стены на 1 см, стороной с пазом (шпунтом) к стене.  

 

432-тапсырма.  Тұйық  етістіктерді  тауып,  олардың  қандай 

септіктерде тұрғанын ажыратыңыздар. 

 

Үлгі: ұнауымен-ұнау-тұйық етістік, -ы-тәуелдік  жалғауы, 

-мен-көмектес септігінің жалғауы. 

Сөздің  асыл  болуы  –  адамға  ұнауымен.  Сөз  мағына 

жағының  күштілігімен,  көркемділігімен  ұнайды.  Сөйлеудің  екі 

түрі болады: бірі – жалаң, екіншісі – көрнекті. Сөйлеуді осы екі 

түріне  қарай  ажыратамыз.  Көрнекті  сөйлеуді  жырлау-толғау 

дейміз.  Жырлау-толғауда  айтылатын  көрнекі,  әсерлі  сөзді 

дарынды сөз деп айту қолайлы. 

 

433-тапсырма. Өздеріңіз ұнататын өнер түрі туралы шағын 

шығарма  жазыңыздар.  Мәтіндегі  сөздердің  мағыналы,  жүйелі, 

әсерлі болуына көңіл бөліңіздер. 

 

Г.Т. Тұрсынова, Ұ.Р. Шүленбаева, Г.Д. Рыскелдиева, А.С. Итемирова 

 

182 

434-тапсырма. Мәтін бойынша сөйлемдерді толықтырыңыздар. 

 

Айша  бибі  ....  ХІ−ХІІ  ғасырларда  ....  көтерген  сәулет  өнері 

ескерткіші.  Тараз  қаласынан  ....  қарай  40  км  ....  орналасқан. 

Отырар .... гүлденіп тұрған .... ІХ−Х ғасырларда .... . Орта Азия 

мен .... теңдесі жоқ .... күмбезі .... ғимарат. Оның .... қосалқы .... 

біртұтас  ....  ансамбль  құрайды.  Ортағасырлық  ....  өнері 

ескерткіштері.  Бұл  ....  қазақ  халқының ....  балаға ....  болып  келе 

жатқан .... , .... түрінің мол екендігін .... болады. 

 

435-тапсырма. Сөз тіркестерінің мағынасын анықтаңыздар. 

 

 

мағынасы 

аудармасы 

мұнаралы  

шынжыр  

табанды   

қазғыш  

топырақ 

тиеу-түсіру  

ұңғыма  

бұрғылау  

 

 

 

 

436-тапсырма.  Сөйлемдердегі  сан  есімдерді  мағынасына 

қарай топтастырыңыздар. 

 

1.  Отырар  ІХ  ғасырда  ірі  қала  болған.  2.  Киіз  үйдің  артық-

шылығын  біз  1988  жылы  Армениядағы жер  сілкінісінде  байқадық. 

Сол  қайғылы  күндері  үйсіз  қалған  адамдарға  Қазақстаннан 

мыңдаған  киіз  үйлер  жеткізілді.  3.  Алтау  ала  болса,  ауыздығы  

кетеді,  Төртеу  түгел  болса,  төбедегі  келеді.  4.  Жер  шарының  2/3 

бөлігін  су  алып  жатыр.  5.  Дүние  жүзінде  2  мыңға  жуық  үлкенді-

кішілі халықтар тұрады. 6. Тоғыз құмалақ – қазақтың ерте заманнан 

келе  жатқан  ұлттық  ойыны.  Ойынға  екі  адам  қатысады.  Әр 

ойыншыда 81 құмалақтан болады, барлығы – 162. 

 

437-тапсырма.  Көпше  түрде  тұрған    сөздерде  үндестік 

заңы қалай берілген? 

 

Қазақ тілі 

 

 

183 

Құрылысшылар,  ғимараттар,  экскаваторлар,  кесенелер, 

мазарлар,  едендер,  қабырғалар,  құлпытастар,  күмбездер, 

мұнаралар,  ескерткіштер,  мұралар,  қалалар,  құрылыстар, 

құбырлар, жүйелер. 

 

438-тапсырма.  Мәтіннен 

омоним  болатын  сөздерді 

табыңыздар.  

Үлгі: түс, атау 

  

439-тапсырма.  «Табиғат  өзі  мүсінші»  тақырыбында 

хабарлама жасаңыздар.  

 

440-тапсырма. Сөздерді есте сақтаңыздар.  

 

Сөздер 

Синоним 

Антоним 

Орыс тілінде 

 

Қадым заманда  

Ежелде  

 

 

Таң қалдыру  

Таңдай қағу 

 

 

Теңдесі жоқ  

Ерекше  

 

 

Шайдай ашық 

Бұлтсыз  

 

 

Қалай келгені 

белгісіз 

Күтпеген 

жағдай         

 

 

 

441-тапсырма. Сәулет өнерін зерттеген археолог ғылымдардан 

кімдерді білесіздер? Осы тұлғалар жайында реферат жазыңыздар. 

 

442-тапсырма. Сөздерді пайдаланып, кестені толтырыңыздар.  

 

Зат 

есім 

Сын 

есім 

Есімдік 

Етістік 

Шылау 

Үстеу 

Сан 

есім 

 

Ел 

Қасиетті 

Олар 

Алды 

Қарай 

Биыл 

Екі 

 

443-тапсырма. Термин сөздерді есте сақтаңыздар.  

 

құрылыс құрастыру жұмыстары – строительно- 

монтажные работы