3.6
-сурет
. Компакт-дисктің геометриялық сипаттамалары (а) жəне оның көлденең
қимасы (б)
■
келесі этапта фоторезистті қабат пен дисктің металдануы
жүргізіледі.
Осындай технология бойынша дайындалған диск шебер-диск
деп аталады. Компакт-дисктерді тираждау үшін шебер-дисктен
гальванопластика əдісімен бірнеше жұмыс көшірмелері
алынады. Жұмыс көшірмелері шебер-дискке қарағанда біршама
мықты металл қабатпен (мысалы, никельмен) көмкеріледі жəне
CD-дисктерді əрбір матрицадан 10 мың дана дейін тираждау
үшін матрицалар ретінде қолданыла алады. Тираждау ыстық
штамптау əдісімен жүзеге асырылады, содан соң диск негізінің
поликарбонаттан жасалған ақпараттық жағын алюминий
қабатымен вакуумдік металдайды жəне дискке лак қабатын
жүргізеді. Ыстық штамптау əдісімен орындалған дисктер
паспорттық деректерге сəйкес деректерді қатесіз оқудың 10 мың
циклымен қамтамасыз етеді. CD-диск қалыңдығы — 1,2 мм,
диаметрі — 120 мм. Стандартты 5-дюймдік дискте орналасатын
деректер көлемі 800 Мбайт дейін ақпарат сақтайды.
CD-ROM жетегінің мынадай негізгі функционалдық түйіндері
болады:
■
жүктеуші құрылғы;
■
оптика-механикалық блок;
■
жетекті жəне автоматтық реттеуді басқару жүйелері;
■
əмбебап декодер жəне интерфейстік блок.
87
3.7 суретте CD-ROM жетегінің оптика механикалық блогы
көрсетілген, ол мынадай түрде жұмыс істейді. Электро-
механикалық жетек жүктеу құрылғысына орналастырылған дискті
айналымға
келтіреді.
Оптика-механикалық
блок
оптика-
механикалық қалпақшаның диск радиусы бойынша орын
алмастыруын жəне ақпаратты оқылуын қамтамасыз етеді.
Жартылай өткізгішті лазер аз қуатты инфрақызыл сəуле өндіреді
(толқынның типтік ұзындығы 780 нм, сəулелену қуаты 0,2 ... 5,0
мВт), ол бөлетін призмаға келіп түседі, айнадан шағылысады жəне
диск
бетінде
линзамен
фокусталады.
Сервоқозғалтқыш
кіріктірілген микропроцессордан келіп түсетін командалар
бойынша жылжымалы каретканы шағылыстырушы айнамен
компакт-дискте қажетті жолға орнын ауыстырады. Дисктен
шағылысқан сəуле дисктің астында орналасқан линзамен
фокусталады, айнадан шағылысады жəне бөлгіш призмаға түседі,
ол сəулені екінші фокустеуші линзаға жібереді. Бұдан əрі
сəулежарық энергиясын электр импульстеріне түрлендіруші
фотодатчикке түседі. Фотодатчиктан сигналдар əмбебап декодерге
келіп түседі.
Деректерді жазу жолдары және диск бетін автоматты
бақылау жүйелері ақпаратты оқудың жоғары дəлдігін қамтамасыз
етеді. Фотодатчиктен импульстердің тізбектілігі түрінде келетін
сигнал автоматтық реттеу жүйесінің күшейткішіне келеді, онда
бақылау қателері сигналдарыны ерекшеленеді: фокус, радиалды
тасымалдау, лазер сəулеленуінің қуаты, диск айналуының
3.7
-сурет
CD-ROM жетегінің оптика-механикаық блок конструкциясы
88
Әмбебап декодер CD-дан оқылған сигналдарды өңдейтін процессор.
Оның құрамына екі декодер, жедел жадтау құрылғысы мен декодерді
басқару контроллері кіреді. Екілік декодерді қолдану 500 Мбайт дейін
жоғалған ақпаратты қайта қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Жедел
жадтау құрылғысы буферлік жады функциясын атқарады, ал контроллер
қателерді түзету режимдерін басқарады.
Интерфейстік блок сандық деректерді аналогтік сигналдарға
түрлендіргіштерден, төмен жиіліктер фильтрі жəне компьютермен
байланыс үшін интерфейстен тұрады. Аудио ақпаратты жаңғыртқан кезде
САТ кодталған ақпаратты төмен жиілікті белсенді фильтрі бар
күшейткішке келіп түсетін жəне содан ары қарай құлаққаппен немесе
акустикалық бағаналармен байланысты болатын дыбыстық картаға
аналогтік сигналға түрлендіреді.
Мəтіні жəне графиктік деректері, аудио-, немесе бейне ақпараты бар
кез келген CD-ROM мультимедия санатына жатады.
3.4.2. Көп реттік CD-WORM/CD-R жазбасы
және көп реттік CD-RW ақпарат жазбасы бар
жинақтауыштар
CD-WORM (Write Once Read Many) немесе CD-R (CD- Recordable)
жинақтауыштары ақпаратты дискке бір рет жазуды жəне осы ақпаратты
кезекті көп реттік оқуды қамтамасыз етеді, ал CD-RW (CD-Re Writable —
қайта жазатын) жинақтауыштар оптикалық дискке көп рет жазуға
мүмкіндік береді.
Бір реттік жазба үшін қарапайым компакт-дисктер қолданылады,
шағылысатын қабаты алтын немесе күміс қабықшамен қапталады. Оның
жəне поликарбонатты негіз арасында тіркеуші қабат орналасқан (3.8
сурет) орналасады, ол қыздырғанда қараятын органикалық материалдан
жасалады. Жазу процесінде толқын ұзындығы 780 нм болатын, ал
қарқындылығы оқу кезінде лазердің қарқынынан 10 есе артық болатын
лазер сəулесі тіркеуші қабаттың жеке учаскелерін қыздырады, ол
артынша қараяды жəне питтерге ұқсас учаскелерді түзе отырып жарық
шашыратады. Бірақ айналы қабаттың шағылыстырушы қабілеті мен CD-
R-дегі питтердің нақтылығы өнеркəсіптік тəсілмен дайындалған CD-
ROM-ға қарағанда төменірек.
Қайта жазылатын CD-RW-де тіркеуші қабат лазер сəулесінің əсерінен
өзінің фазалық күйін аморфты күйден кристалды күйге жəне керісінше
өзгерте алатын цианин (Cyanine) және фталоцианин (Phtalocyanin) атпен
белгілі органикалық қосылыстардан жасалған.
89
Достарыңызбен бөлісу: |
