Пластиналардың ішкі жақтарына 10 термоэлектрлік батарея
бекітілген, олардың эркайсысы константаннан жасалған жұқа
металл кесіндісімен
(4)
оралған мыс кесек
(3)
түрінде болады
(4.9-сурет, б). Әр орамның жартысы күміс жалатылған, күміс
қабаттың бітер орны термодәнекер қызметін, ал эр кесек термоба-
тарея қызметін атқарады, олар өзара тізбектеле жалғанған. эрбір
кесекте 50 орам оралған, солайша, аспапта 500 термодәнекер бо-
лады.
Батареялардың жүп дәнекер жапсарлары бір пластинканың, ал
тақгары басқасының жылулық эсерін сынайды. Пластинкалардың
температура айырмасы келетін жэне кететін радиацня ағындарының
айьфмасына пропорционалды. Аспапты тікелей радиациядан
көлеңкелеу үшін жеңіл түтік
(7)
арқылы топсамен
(6)
бекітілген
экран
(5)
қызмет етеді. Жүмыс істемей түрған кезінде аспап
қорғаныс кабымен
(8)
жабылады.
Аспаптың көрсеткіштері желдің жылдамдығына айтарлықгай
тэуелді. Өйткені оның қабылдағыш беттері қорғалмаған.
Сол себепті гальванометрлі тіреуге тікелей жақындықта, 0,5-
1,0 метр қашықтықта үшына жел өлшегіш аспап (Фусс анемометрі
немесе АРИ-49 қол анемометрі) бекітілген биіктігі 2,3 метр қада
орнатылады.
Бақылау сүрақтары:
1.
Күн радиациясының спектрлік бөлінуі.
2.
Қара денеден таралатын энергиянын толық шамасын
анықтау.
3.
Квант заңдылығына негізделген абсолюттік қара денеден та-
райтын эиергияның есептеу.
4.
Вин жэне М.Планк заңы.
5.
Күн сәулесінің атмосферада жүтылуы жэне оған байланыс-
ты әрекеттесуі.
6.
Жердің магнитосферасы.
7.
Күн желінің Жердің магниттік өрісіне эсер етуінен
қалыптасатын ғарыштық кеңістіктегі жағдайлар.
8.
Тікелей күн сәулелерінің атмосфера аркылы жүріп өткен
қашықтығын анықтау. Оптикалык масса.
9.
Жылыжайлық әсері және үзын толкынды сәулелену
57
10. Күн радиациясының түрлері және оны өлшейтін аспаптар.
11. Савинов-Янишевский актинометрі АТ-50 жұмыс істеу
тэртібі.
12. Янишевскийдің термоэлектрлік пиранометрі жүмыс істеу
тәртібі.
„ .
13. Жылжымалы альбедометр. Янишевскиидщ термоэлектрлік
балансомері.
58
5.
ЖЕР ЖӘНЕ КҮН ГЕОМЕТРИЯСЫ.
АСПАН СФЕРАСЫНДАҒЫ НЕГІЗГІ НҮКТЕЛЕР
ЖӘНЕ ШЕҢБЕРЛЕР
5.1 Аспан сферадагы негізгі нүктелер және иіенберлер
Күннің аспан бойымен тэуліктік қозгалысы Жердің өз осінен ай-
налуынан болады. Сонымен күннің тәуліюгік қозғалысымен қоса
аспан сферасында тағы бір көрінетін қозғалыс түрі бар, ол жердің
күнді эллипстік траекториямен айналуы. Жердің өз орбитасымен бір
айналып шығуына кеткен уақыт, бір жылға тең.
Осы қозғалыс салдарынан күннің көрінетін қозғалысы аспан сфе-
расында үлкен шеңберді эклиптика деп аталады [2,9, 19, 25].
5.1-суретте аспан сферадагы негізгі нүктелер және шеңберлер
көрсетілген.
5.1-сурет. Аспан сферадағы негізгі нүктелер және шеңберлер
Аспан сферасы — бүл өз бетінше қиялдағы сферасы. Оның
центрі шешілетін тапсырмаға байланысты кеңістіктің қандай да бір
нүктесімен бірлеседі. Тік сызық аспан сферасының бетін екі нүктеде
кесіп өтеді: жоғары 2 зенитте жэне төменгі 2> надирде.
Математикалық көкжиек - аспан сферадағы үлкен шеңбер,
2 Зенит
Сол
Рв
Ш8ИГ
Ём ( Нагм)
3
көкжиек
түстік
2*
Надир
59
оның жазықтыкгығы тік сызыққа перпендикуляр. Математикалық
көкжиекгің N нүкгесі солтүстік нүкте, § нүктесі - оңтүстік нүкте
Деп аталады. N5 сызығы 1 жарты күндік сызық деп аталады.
Аспан экваторы - әлем осіне перпендикуляр үлкен шеңберді
атайды. Аспан экваторы математикалық көкжиекпен шығыс Е және
батыс XV нүкгелерінде қиылысады.
- у І І Ш Н И І
Аспан меридианы 1 аспан сферасының үлкен шеңбері, ол |
зенитінен, Р элем полюсінен,
Р’
әлемнің оңтүстік полюсінен,
Т
на-
дирден өтеді. Әлем осі аспан сферасының Р жэне Р’ нүктелерінде
— элем полюсінде қиылысады.
•:
Эклиптика (гректің екіеірзіз - іүгы лу), астрономияда - аспан
сферасындағы үлкен шеңбер, күн қозғалысының жылдық траек-
ториясы көкгемгі жэне күзгі күн мен түннің теңелуі нүкгелерінде
аспан экватормен 23°27’ бүрыш астында қиьшысады. Эклиптика-
ны бойлай зодиак шоқжүлдыздарды орналасқан. Былай айтқанда,
эклиптика жоқ, ол абстрактілі үғым.
Жер орбитасының радиусы шамамен 1,5 108 км-ге тең, оны
астрономиялық бірлік ретінде қабылдаған (а.е.) жылына осы мәннен
максимал ауытқуы 1,5%-тен аспайды [19, 15,24,25].
Жер, өз орбитасымен қозғала, әлем кеңістігшде өз осін айналу
бойынша өзгермес теңдігін сақтайды.
5.2 Күнніц көрінетін тәуліктік және жылдық қозғалысы
Жердің айналу осінің Жер орбитасы жазыктығына көлбеу
бүрышы 66°33> тең, демек, жер орбитасының жазыктығымен жер
экваторының жазықтығының арасындағы бұрыш 23°27> тең.
5.2-сурет. Жердщ айналу осінің Жер орбитасы жазықгығына
көлбей айналу бүрышы
60
Достарыңызбен бөлісу: |
