38
2) оның нəтижесінде құрылған модель түзетілетін келешек
жүйенің пайдаланушыларын сараптылық сауалнамалау.
Ақпараттық жүйені модельдеген кезде бизнес-қағидаларды,
бизнес-функцияларды,
бизнес-үдерістерді,
бизнесобъектілерді,
кəсіпорынның ұйымдық құрылымын талдауға мүмкіндік беретін
белгілі бір модельдер жинағын белгілейді.
Бұл ретте
бизнес-қағидалар жүйенің түрлі компоненттерін бірге
қолдану орындылығының шарттарын белгілейді жəне оның бүтіндігін
сақтау үшін пайдаланылады.
Бизнес-функциялар ұйымның функционалдық қызмет түрлерінің
иерархиялық тəуелділігі болып табылады.
Бизнес-үдерістер — жүйедегі бизнес-функцияларды қамтамасыз
ету үшін қажетті элементарлық қызмет.
Бизнес-объектілер түрлі бизнес-үдерістерді орындауды қолдайтын
қосымшаларды ықпалдастыру үшін пайдаланылады.
Кәсіпорынның
ұйымдық
құрылымы
бөлімшелер
мен
қызметшілердің иерархиялық бағыныс құрылымы болып табылады.
Үлгілі жобаны іске асыру мынадай əрекеттерді орындауды
көздейді:
•
жүйенің жаһандық
өлшемдерін таңдау;
•
ұйымның
құрылымын белгілеу;
•
негізгі деректер құрылымын белгілеу;
•
іске асырылатын функциялардың жəне оларды қамтамасыз
ететін үдерістердің тізімін белгілеу;
•
жүйенің
интерфейстерін сипаттау;
•
есептілік насандарын сипаттау жəне əзірлеу;
•
деректерге қолжетімдік құқықтарын қамтамасыз ету үшін
жүйенің пайдаланушыларын сыныптау.
2.3.
Ақпараттық
жүйелердің
ӛмір
циклінің
модельдері
Кез келген ақпараттық жүйенің тіршілігі мынадай негізгі
кезеңдерден өтеді: жобалау, пайдалану, тозу (ескіру) жəне бөлшектеу.
Осы факторлардың жиынтығы
жүйенің ӛмір циклін құрады.
Ақпараттық жүйелердің өмір циклі қазіргі уақытта ISO/ IEC 12207
сатандартында белгіленеді. Осы стандарт субъектілер жинағын – өмір
циклінің əр кезеңіндегі қатысушыларды белгілейді. Стандартта өмір
циклінің моделі жалпы түрде үш кезеңге бөлінеді: жүйені əзірлеу,
пайдалану, бөлшектеу. Әр кезеңде белгілі бір элементтер
ажыратылады.
39
Ақпаратық жүйені әзірлеу. 2.2-кестеде қатысушылардың –
əзірлеу кезеңінің элементтерінің сипаттамасы келтірілген.
Ӛмір циклінің элементтері. Әзірлеу кезеңі 2.2-кесте
Өмір
циклініңэлементі
Түсіндірмелер
Тапсырыс беруші
Жүйені сатып алатын ұйым, заңды
тұлға
Тапсырыс
Келісім
Жүйені сатып алу үдерісі
Ұйым мен жүйені жеткізуші арасында өзара іс-
қимыл жүзеге асырылатын шарттарды белгілеу
Аудит
Бағдарламалық өнімнің белгіленген талаптарға
сəйкестігі дəрежесін анықтау үшін бағдарламалық
өнімді тəуелсіз құзыретті
органмен тексеру
Базалық желі
Өмір циклінің белгілі бір сəтінде тіркелген жүйе
элементінің нұсқасы
Конфигурация
элементі
Шарт
Нақты функцияны іске асыратын жүйенің ішіндегі
объект
Жүйені əзірлеуге арналған заңнамалық база
негізінде екі тарап арасында жасалған ресми келісім
Әзірлеуші
Жүйені құру жəне оны пайдалануға енгізу өніндегі
жұмыстарды өзіне алған ұйым
Бағалау
Жүйенің белгіленген критерийлерге сəйкестігін
жүйелі түрде тексеру
Бағдарламалық
аппараттық
құрылғы
Сүйемелдеу
персоналы
Мониторинг
Бағдарламалық жəне техникалық құралдар кешені.
Тек қана бағдарламалық құралдармен қайта баптала
алмайды.
Жүйеге қызмет көрсету бойынша жұмыстарды
орындайтын ұйым
Тапсырыс берушінің немесе тəуелсіз ұйымның
жеткізушімен орындалатын жұмыстардың жағдайын
тексеруі
Жеткізілмейтін
бұйым
Тапсырыс берушіге жеткізілмейтін, бірақ жүйені
құру үдерісінде пайдаланлатын аппараттық немесе
бағдарламалық құрал
Дайын өнім
Бұдан бұрын бастапқы немесе өзгертілген түрде
əзірленген пайдалануға дайын жүйе
40
2.2-кестенің соңы
Өмір
циклініңэлементі
Түсіндірмелер
Оператор
Жүйені пайдалануға алған ұйым
Үдеріс
Белгілі бір əркеттер реттілігін орындау жолымен
бастапқы деректерді шығыс нəтижелерге өзгерту
Техникалық
Орындаушымен жүйені құрған кезде орындалатын
міндеттерді
сипатаДокумент,
используемый
заказчиком в
качестве
тапсырма
сипаттау
жəне
белгілеу
құралы
ретінде
пайдаланылатын құжат
Жеткізуші
Шартта ескертілген талаптарға сəйкес тапсырыс
берушімен жүйені жеткізуге шарт жасасатын ұйым
Жүйені пайдалануға тапсыру. Осы үдеріс біліктілік сынақтарды
орындауды көздейді (2.3 — 2.5-кесте).
Біліктілік сынақтар үдерісінің элементтері 2.3-кесте
Өмір
циклінің
элементі
Түсіндірмелер
Біліктілік
Біліктілік
талап
Біліктілік
сынақ
Жүйенің оған қойылатын талаптарды орындауын
көрсетуі
Жүйе орындауға тиіс талаптар мен шарттар
жинағы
Әзірлеушінің жүйенің жұмысқа қабілеттілігін
көрсету үшін өткізген сынағы
Жүйені тапсырыс берушіге беру үдерісінің
элементтері 2.4-кесте
Өмір
циклініңэлементі
Түсіндірмелер
Сапаны
Жүйе белгіленген сапа талаптарына толық
запланированные и систематически выпол-
қамтамасыз ету
сəйкес
келуі
үшін
жүргізілетін
барлық
жоспарланған жəне жүйе шеңберінде орындалатын
жұмыстар
Шығарылым
Нақты мақсатты іске асыру үшін қолжетімді
конфигурация элементінің нұсқасы (мысалы,
тестіленетін шығарылым)
