23
Эондар,
жыл
Эра
лар,
жа
лғас
уы
млн. жыл
Дәуір
лер, б
ел-
гісі/ жа
лғас
уы
Та
у қа
тпар-
лануы
Көтерілг
ен т
ау
лар мен
өлк
елер
Ж
ер т
арихындағы м
аңыз
ды оқиға
лар,
па
леог
еографиялық жағдай
Фане- роз
ой,
541 млн
Кайноз
ой,
КЗ
66 млн
Ант
ропог
ен
(төр
тінші),Q
2,5
млн жыл
Альпі
Альпі,
Ба
лк
ан,
Карпа
т,
Кавк
аз,
Памир,
Гим
а-
лай,
Камча
тк
а
та
улары,
Анд,
Кор
дильераның
ба
тыс
тізб
ек
тері,
Ж
ерор-
та
теңізі
жаға
ла
улары,
Понт
,К
уриль,Ж
апония,
Филиппин,
Ма
лакк
а,
Ж
аңа
Зеландия,
Ж
аңа
Гвинея
а-ры,Ант
арк
тида
түб
егі а
ум
ақт
ары.
Ең
негізгі
өзг
ерістер:
адамның
пайда
бо
луы,
қазіргі
ке
зең
ағза
лары,
13
клим
ат
айм
ағы,
табиға
т
зона
лары
қа
лыпт
асты,
мұз
бас
у
құбылыст
ары
бо
лды.
Эраның
бас
ке
зінде
органик
алық
әлем
тағы
да
күр
де-
ленг
ен.
Бірқа
тар
құст
ар
мен
сүтқорек
тілер
пайда бо
лған.
Əлемдегі
мұнай
қорының
25,5%,
газ-
дың
11,3%
па
леог
ен,
неог
ен
шөг-іне
тура
келе
ді.
Неог
ен, N
20,5 млн жыл
Па
леог
ен,
Р
43
млн жыл
М
ез
оз
ой,
МЗ
186 млн
Бор, К 79 млн жыл
М
езо
зо
й
(Киммерий, Ларамий, Нев
адий)
Кор
дильераның
со
л-
түстік
ж
от
алары,
Қиыр
Шығыс,
Үндіқыт
ай,
Ма
лакк
а
түб
ек
тері,
Яв
а
ара
лының
со
лтүстігі,
Ка
лим
ант
ан
ара
лының
оңтүстігі.
Екі
ма
терик:
Лавразия
мен
Гондв
а-
на,
екі
мүхит:
Тынық
және
Тетис
бо
лған.
Үнді,
А
тлант
мұхитт
ары
қа
лыпт
ас
а
баст
аған.
Со
лтүстік
Мұз
ды
мұхит
ішкі
су
алабы
бо
лған.
Клим
ат
пен
ж
ер
бе
дерінің
шұғыл
өзг
ер
уі,
мұхит
су
ларының
тұз
дық,
минера
лдық
құрамының
өзг
ер
уі
себ
епті
па
леоз
ой
жану
ар
лары
қырылып,
жаңа
жану
ар
лар
әлемі
пайда
бо
лған.
Триас
дәуірінің
соңында
қырыққұлақт
ар,
ине-
жа
пырақтылар
көб
ейг
ен.
Юра
дәуірінің
соңында
ба
уырымен
ж
орға
ла
ушылар-
дан
ер
те
дегі
құст
ар
келіп
шыққан.
Бор
дәуірінде
тісті
құст
ар,
алып
динозавр
лар
пайда бо
лған.
Қазір
мұнайдың
67,7%
, газ
дың
62,4%
ме
зоз
ой шөгінділерінен а
лыну
да.
Юра, J 56 млн жыл
Триас, Т 51 млн жыл
Па
леоз
ой,
PZ
289 млн
Пер
мь, Р
47 млн жыл
Герцин
Ора
л, Алт
ай, Т
яньшань,
Ба
тыс Еуропа, Аппа
ла-
чи, Шығыс Ав
ст
ра
лия,
Ка
п т
ау
лары, Со
лтүстік
А
фрик
а, Оңтүстік
Америк
аның Па
таг
ония
өлк
есі.
Эраның
бас
ке
зінде
Оңтүстік
жар
тышар-
дағы
құр
лықт
ар
Гондв
ана
ма
теригіне
бірік-
кен,
эраның
соңына
қарай
(пер
мь)
Гондв
ана
және
Лавразия
ма
терик
тері
бірігіп,
бір
тұт
ас
Панг
ея
ма
теригі
түзілг
ен
және
бір
тұт
ас
Пан-
та
ласс
а
мұхиты
қа
лыпт
асқан.
Панг
ея
көп
өтпей
тағы
да
бөлшек
теніп,
жаңа
Тетис
және
Рея
мұхитт
ары
пайда
бо
ла
баст
аған.
Төменгі
па
леоз
ой
жыныст
арында
түр
лі
органик
алық
қа
лдықт
ар
көп
ке
зде
се
ді.
Кембрий
дәуірінің
шөгінділерінде
1500
түр,
силур
дәуірінде
15000
түр
дегі
жану
ар
лар
мен
өсімдік
тер
бо
лған.
Бұл
ағза
лар
дың
дер
лік
бар
лығы
теңіз
дік
ор
тада
өмір
сүрг
ен.
Силур
дәуірін-
де
алдымен
ба
лықт
ар
мен
құр
лықт
а
өс
етін
өсімдік
тер
–
псилофиттер
пайда
бо
лады.
Ал
дев
он
дәуірінде
ба
лықт
ар
ж
едел
дамыған,
ор
довик
те
алғашқы
омыр
тқа
лылар
пайда
бо
лған.
Таскөмір
дәуірінде
Ж
ер
дің
даму
ба-
рысындағы
ең
көп
ағаш
өсімдік
тер
өс
еді.
Со-
дан көптег
ен т
аскөмір к
ендері түзілг
ен.
Таскөмір, С 60 млн жыл
Д
ев
он, Д
61 млн жыл
Силур, S 24 млн жыл
Ка
ле
дон
Нью
фа
унлэнд түб
егі,
Канада Арк
тик
а архи-
пелагы, Шығыс және Ба
тыс Саян, Қазақст
ан
алас
а т
ау
лары.
Ор
довик, О
42 млн жыл
Кембрий, Кm 55 млн жыл
Байк
ал
Байк
албойы және
Байк
алар
ты ж
от
алары,
Бразилия жа
лпақ т
ау
ла-
ры, К
орея түб
егіндегі
кейбір т
ау
лар, Оңтүстік
А
фрик
а.
Про
теро-
зой PR 2,0 млр
д
Неопро
тероз
ой эрасы
Арх
ей
эонының
бас
ке
зінде
кремнийлі
жыныст
ар
да
көмірқышқыл
газы
44,2%,
отте-
гі
5,5%,
аз
от
19%
және
басқа
газ
дар
бо
лған.
Бұл
дәуір
де
ірі
тұт
ас
құр
лықт
ар
қа
лыпт
ас-
паған.
Мұхит
су
ларының
темпера
турасы
100ºС
айна
ласында
бо
лып,
про
тероз
ой
эо-
нының
соңында
22ºС-г
е
дейін
төмендег
ен.
Ток
ембрий
шөгінділері
бар
лық
ма
терик
тер-
ге
тараған,
бұл
шөгінділер
де
органик
алық
тіршілік
іздері
мо
л.
Ж
асыл
ба
лдыр
лар
мен
бак
териялар
дың
тіршілік
өнімдері
де
бар.
Ток
ембрий
шөгінділерінде
темір
ру
да
лары,
алю
миний
шикіза
ты,
марганец,
алтын
мен
уран,
мыс,
ник
ель,
коба
ль
т
ру
да
лары,
қорға-
сын,
мырыш,
слю
да,
керамик
а
шикіза
тт
ары
және сирек к
ез
де
сетін мет
алдар бар.
М
ез
опро
тероз
ой эрасы
Па
леопро
тероз
ой эрасы
Арх
ей,
AR
1,5 млр
д
Неоарх
ей эрасы
М
ез
оарх
ей эрасы
Па
леоарх
ей эрасы
Эоарх
ей эрасы
Хаде
с,
Х
0,5-0,6 млр
д
Ер
те имбрий эрасы
Нек
тар эрасы
Басс
ейндер т
обы эрасы
Сыр
лы (жабық) эрасы
Достарыңызбен бөлісу: |
