61
Әдетте видеокарта баспа платасының (кеңейту тақтасы) түрінде
жасалады және әмбебап немесе мамандандырылған (AGP, PCI
Express) кеңейту ұяшығына салынған. Сондай-ақ видеокартаның
жүйелік платасы кең таралған және интеграцияланған – жеке чип
түрінде де, чипсетаның солтүстік көпірінің құрамдас бөлігі немесе
сандық бағдарламаларды басқару түрінде таралған; бұл жағдайда,
нақты айтқанда құрылғы видеокарта деп аталмайды. Видеокарта
мынадай сипаттамаларға ие:
■
жады шинасының ені - сағатқа берілген ақпараттың биттер саны.
Картаны
орындаудың маңызды параметрі;
■
видео жадының көлемі мегабайтпен өлшенеді – видео картаның
ішкі оперативтік жадысы. Үлкен көлем әрқашан үлкен
өнімділікті білдірмейді. Аналық төлем чипсетіне қосылған
немесе
процессордың
бір
бөлігі
болып
табылатын
видеокарталар әдетте өздерінің бейне жадына ие емес және
олардың қажеттіліктері үшін компьютердің жадының, СББ-ның
бір бөлігін (Unified Memory Access (UMA)) пайдаланады;
■
ядро және жады жиілігі – мегагерцтермен өлшенеді; олар көп
болған сайын видеокарта соншалықты ақпараттарды жылдам
өңдейді,
■
текстура және пиксельді толтыру жылдамдығы - секундына
миллион пикселдермен өлшенеді, уақыт бірлігіне арналған
шығыс ақпаратын көрсетеді.
Қазіргі видеокарта графикалық процессор, бейне контроллері,
видео-БЕСҚ, бейне жады, қосқыштар, салқындату жүйесі, бейне
драйвері сияқты элементтерді қамтиды.
Графикалық процессор (Graphics Processing Unit — GPU) —
бұл шығыс кескінін есептейтін графикалық өңдеу құралы, орталық
процессорды осы жауапкершіліктен босатып, 3D графикалық
командаларды өңдеу үшін есептейді [36]. Бұл графикалық
картаның
негізі,
бүкіл
құрылғының
жылдамдығы
мен
мүмкіндіктері соған байланысты. Қазіргі заманғы графикалық
процессорлар компьютердің орталық процессорларынан әлдеқайда
жоғары. Олар жиі транзисторларының саны бойынша, сондай-ақ
көптеген әмбебап есептегіш құрылғылардың арқасында өңдеу
қуатында асып түседі.
Видео бақылағыш бейне жадындағы кескіннің қалыптасуына
жауап береді, RAMDAC пәрмендерін мониторға арналған
сканерлеу
сигналдарын
қалыптастырады
және
орталық
процессордың сұрауларын өңдейді. Сонымен қатар, әдетте сыртқы
62
деректер шинасының бақылағышы (мысалы, PCI немесе AGP), ішкі
деректер шинасы бақылағышы және бейне жады бақылағышы бар.
Ішкі шинамен бейне жады шинасының ені әдетте сыртқыға
қарағанда (64, 128 немесе 256 битке қарсы 16 немесе 32 разрядты)
үлкенірек болады, көптеген бейне контроллері RAMDAC-ты
қамтиды.
Қазіргі заманғы графикалық адаптерлер (ATI, NVIDIA) әдетте бір-
біріне қарамастан жұмыс істейтін және бір мезгілде әрқайсысы бір
немесе бірнеше дисплейді басқаратын кемінде екі бейне контроллерге
ие.
Видео-ТЕСҚ (ROM) - бұл видеокарта, экрандық қаріптер, қызмет
көрсету кестелері және т.б. үшін BIOS параметрлерін қамтитын оқуға
арналған жад құрылғысы. ТЕСҚ тікелей бейне контроллері арқылы
пайдаланылмайды - тек орталық процессор
арқылы қол жеткізіледі.
Базалық кіріс-шығыс жүйесі (BIOS), негізгі амалдық жүйені
жүктеуге дейін графикалық карта жұмысын және инициализацияны
қамтамасыз етеді, жады таймингін, жады операциялық жиілігін және
жабдықтау кернеуін қоса алғанда, барлық төмен деңгейлі графикалық
карталарға жад уақыттары параметрлерін орнатады. Сондай-ақ BIOS
видеокартасы (VBIOS) жұмыс барысында видео драйвер арқылы оқуға
және интерпретациялауға болатын жүйелік деректерді қамтиды
(драйвер мен BIOS арасындағы жауапкершілікті бөлуге арналған
әдіске байланысты). Көптеген заманауи карталарда электрлік қайта
бағдарламаланатын ТЕСҚ (EEPROM, Flash ROM) орнатылады, ол
арнайы бағдарламаның көмегімен VBIOS пайдаланушысына қайта
жазу мүмкіндігін береді.
Видео жады мониторда (немесе бірнеше мониторларда)
жасалынған және графикалық процессормен үнемі өзгертілетін
кескінді сақтайтын кадр буфері ретінде қызмет етеді. Видео жадында
аралық көрінбейтін сурет элементтері және басқа да деректер
сақталады. Видео жады бірнеше типте болады, олар жылдамдық және
жұмыс жиілігімен ерекшеленеді. Қазіргі заманғы видеокарталар DDR,
GDDR2, GDDR3, GDDR4 және GDDR5 жадымен жиынтықталған.
Сондай-ақ видеокартада қолжетімді бейне жадына қоса заманауи
графикалық процессорлар әдетте компьютердің жалпы жүйелік жады
бөлігі болып табылады, ол адаптердің AGP немесе PCIE шинасы
арқылы тікелей қол жетімді болады. Видео жады ретінде Uniform
Memory Access архитектурасын қолданған жағдайда компьютердің
жадысының бөлігі жүйелік жадысы ретінде пайдаланылады.
Қазіргі заманғы видеокарталардың жадының көлемі 512 Мб-тан 8
