Оқулық Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011 2



жүктеу 1,13 Mb.
Pdf просмотр
бет35/115
Дата09.01.2022
өлшемі1,13 Mb.
#31868
түріОқулық
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   115
CAnsabaeva-shetel-memleket

2. Федералды бюджеттiң табыстары
Мемлекеттiк бюджеттiң табыстарының құрастыруы – бұл
үлкен реттейтiн процесс, ол «мемлекеттік квота» сияқты 
көрсеткiштiң экономикасы үшiн мұндай маңыздылығын анық-
тайды. Басында 80-шi жылдардың ГФР-ге мемлекет ҰЖӨ (əлеу-
меттiк сақтандыруды қорды қоса) мемлекеттiк бюджет арқылы 
жартылай қайта бөлдi.
Табыстарының құрастыруларын анықтауы бойынша қаржы 
каналдарының жүйесiне қазынасына заңды  жəне заңды емес 
тұлғалардың қаржылық құйылымдары кіреді. Бұл жерде ерекше 
рөлдi салық саясатына беруге болады, ол бюджеттік саясаттың 
ең маңызды iшкi жүйесі болып табылады. Салық түсiмдерi 
бюджеттiң 4/5 барлық табыстарын құрайды, жəне де 2/3 салық 
түсiмiнде (табыс немесе еңбекақыға салық, корпорация, 
кəсiпшiлiк) салықтар салымынан есебiнен қалыптасады. Əр түрлi 
деңгейлердiң бюджеттерiндегi олардың еншiсi дегенмен əртүрлi. 
Федерациялар, оның бөлімдері қауымдарының бюджеттiк табы-
старында сəйкесiнше құрайды 9/10 ; 7/10 жəне 1/3 құрайды. 
Салықтар ГФР-де экономикалық өсу қарқынына ынталанды-
ру капитал бөлiндiсін жинақтау құралы ретінде  қолданылады. 
Қоғамдық капиталды жинақталудың шарттарының салықтық 
реттеуi экономиканың мемлекеттiк реттеуiнiң негiзгi аспаптары-
ның бiрi болып табылады.  Салықпен реттеудiң басты əдiстерiне 
жататындар:
1) салық өндiрудi ортақ деңгейдiң төмендеу немесе жоғары-
латуы ;
2) кəсiпорындардың жеделдетiлген амортизациясы капита-
лының жүйесі;
3) инвестициядағы салық жеңiлдiктерi;
4) түрлi арнайы салық жеңiлдiктерi iскер ынталандыратын 
жеке салаларда немесе өлкелердегі белсендiлiк.
Федерация (сыраға салықтан басқа) тұтыну жəне сақтандыру 
бажына, сонымен бiрге барлық кеден баждары спирт – арақ 
бұйымдары, барлық салықтарға салықты толық салады. Бiрлескен 


99
салықтар: табыс салығы – федерация - 42, 5%, жер - 42, 5%, 
қауым - 15% корпорациядағы салығы – федерация - 50%, жер - 
50% айналым мөлшерiне салық - федерация - 65%, жер - 35%-ды 
құрайды.
ГФР-дің  салық жүйесіне жанама салықтар қосады. Салық-
тардың негiзгi төлеушiлері болып  жұмысшылар жəне қызмет-
шiлер болып табылады. Олардың еншiсiне 70%-дай шақты бар-
лық салық түсiмдерiнiң дəл келедi. Салық салымы тек қана
федералды салықтармен шектелмейдi. Ол əлеуметтiк сақтандыруға 
жəне жергiлiктi салықтармен жарналармен толықтырады.
ГФР-дің салық жүйесінде  табыс салығына үлкен көңіл 
бөлінеді, олар салық түсiмдерiнiң 1/3 ортақ сомасын асады. Осы 
салықпен болатын табыстар барлық азаматтарға салынады. Та-
быс салығы салықтың екi түрiн қосады: еңбекақы жəне капитал 
салыққа салық. Табыс салығының ең төменгi жалақысы - 19%, 
жоғарысы – (оны 1990 жылға дейiн 56% құрады) 53%. Капитал-
дан табыстарына салық мөлшерлемесi - 25%.
Заңды тұлғалардың салымы корпорациядағы салығы арқылы 
өндiрiп алады. Корпорациясындағы салық мөлшерлемесi бөлiнбе-
ген пайда үшiн - 50% бөлiнген пайда.  Бiртұтас еуропалық iшкi 
нарықтың жұмыс жасаулары дəл қазiр бағытта барлық елдерде - 
Еуропалық одақ мүшелерiнде бiркелкi мөлшерлемен жүргiзiледi: 
ең төменгi - өлшемде 30%, жоғары - 40%. 
Кəсiпшiлiк салықтармен нəтижелеріне емес салынатын, 
заңды жəне заңды емес тұлғалардың қызметі емес, капитал 
жəне кəсiпорын табыстарын, шаруашылық iстейтiн субъектіге 
қосады. Кəсiпшiлiк салық корпорация салығының төлеуiне дейiн 
пайданың үлестiрiлуiнде алынады. Салықтың төлемi жалақыларға 
екi-екiден iске асады: кəсiпшiлiк салық жəне негiзгi капиталдың 
0, 2% баланстық құнының 5% сомалары.
Жер салығымен кəсiпорындардың жер телiмi, орман шаруа-
шылығы, ауылшаруашылық қоныстар салады. Бұл салықтың 
жалақаларын диапазоны 0, 6%, 1%-ке толқиды.  Жалақы келе сі-
лер  ден тұрады: негiзгi жалақы қаржы мекеме орнатылатын, жəне 
жергiлiктi қаражаттардың күйiмен анықталатын тиiстi қауымның 
үстемелерi.
Көлiк құралдарын салынатын салық мотоциклдер, жеңіл жəне 
жүк таситын автокөлiктерге иелері төлеп қояды. 


100
ГФР-дің жанама айналым салықтарына (мұнай өнiмi, темекi, 
кофеге) жеке акциздер, импорттың айналымы мөлшерiне салығы, 
нақты монополия жəне кеден бажынан қосылған құнға салық, 
жер салықтары жатады. ҚҚС жанама салықтардың арасында ба-
сты орында алады. Оның еншiсiне 43% шақты барлық елiнде жа-
нама салық түсiмдерi дəл келедi.
ҚҚС тауарлар жəне қызметтердiң тұтынуын дербес жəне 
мемлекеттiк саладағы түпкi тұтынушы салынады. ҚҚС-тың екi 
жалақыларын қолданылады: (14% ) ортақ жəне (7% ) жеңiлдiктiсi. 
Монополистiк капиталға үлкен жеңiлдiктер ҚҚС салым-
да жеткiзiлiп берiледi. Бiрiншiден, ҚҚС пайдадан оның салы-
мынан алынбайды. Екiншiден, экспортқа ауылшаруашылық 
өнiмі, шикiзаттың жабдықтаулары жəне қосалқы материалда-
ры, тауарлардың басқаға бiр серiктестiгiнен, тауарлар жеңiлдiктi 
жалақы бойынша салынады.
Тауарлардың қатары ҚҚС-тын тысқары жеке акциздер-
мен салынады. Бұл акциздер тұтынуға салықтармен мемлекет-
ке түседі жəне елде жанама салықтардың екiншi топтары болып 
табылады. Тұтынуға салықтардың дара салмақтарының жанама 
салықтардың сомасында 40% асады. 
Маңызды жанама салықтардың сандарына кеден бажы да жа-
тады. Экспорттық тауарлар да, импорттық та оларға салынады. 
Кеден баждарының салық түсiмдерiнiң сомасындағы меншiктi 
салмақты 3% шақты құрайды.
ГФР-де (проценттi баждар) адвалорлы қоланылатын елдердiң 
санына жатады. Кеден тарифы жұмыс iстейтiн ГФР-ге тауардың 
елдің байланысты тегiнiң бөлшектенедi.
ГФР-де бұдан басқа импорттық салық  болады. Олар  өндiрiсi 
елдерiндегi экспорт жеңiлдiктерлерiмен тасылатын тауарларға 
салынады.
Мұндай германдық құқық үшiн баж дəстүрі бойынша тө-
лемдердiң салықтарымен мойындайды. Баж мемлекеттiк қыз-
меттер немесе мекемелермен жеке пайдалануға, жиындар алы-
нады – нақтылы топтың мүдде көрсететiн ұйымға мүмкiндiктер 
береді.
Сөзсiз мемлекет аралық салық – шiркеу салығы болып табы-
лады. Орталық үкiмет шiркеу салығы ретiнде сөзсiз орнатауға 
ынта бiлдiрдi, католик шiркеуiнiң қолдауымен уəдесiн алды. 


101
«Экологиялық салық» тура айтқанда, жер салығына қосымша 
болып табылған, оны енгiзуге апарып, табиғи ортасының сақтауға 
деген қамқорлығы.
Соңғы жылдарда саяси оқиғалары елдiң салық заңы тарап-
тармен айналып өтпедi: 1991 жылдың наурызында бұрынғы
ГДР-дің құлауы үлкен масштабпен жобалардың қаржылан-
дыруларына бағытталатын ынтымастыққа үстеме енгiзiлдi. 
Салық түсiмдерiнiң орталық бюджеттiң табыстарынан басқа 
мемлекеттiк кəсiпорындар жəне рента төлемдерiнiң экономикалық 
қызметiнен пайдалардан қалыптасады. Табыстардың бабын 
бұл ГФР-дiң орталық банкiнiң көп миллиард пайдалары үнемi 
қосылады. Бiрнеше аз мəн берiлген мемлекетаралық қарыздарда 
проценттi төлеулердi алады, капиталға араласудағы табыстары, 
сонымен бiрге бұл қатысуларды iске асырудан құрайды.
Табыстардың теңестiруiнiң мақсатқа жетулерi жаһандану 
тұрғыда салық жүйенi сатылы құрылымымен қызмет көрсетедi. 
Бюджеттiк табыстардың құрастыруындағы үлкен рөлді салықта-
ры – «Жалпы» (бiрлескен ) түсу орын алатын табыс, корпора-
ция, ҚҚС – (тiк теңестiру) өкiметтiң үш деңгейлерi бюджеттердiң 
арасындағы тиiстi пропорцияларда жiктеледi.

жүктеу 1,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   115




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау