Оқулық Алматы 2005 ббк 28. 04 М 87 Оцуыцты жогары оцу орындары студенттеріне

Генетикалық тұрғыда эндосимбиоз инфузорияның қаппа - бөлшектері 
мысалында жақсы зерттелген.
1938 жылы Т. Соннеберн кейбір инфузорияның бойынан 
басқаның тіршілігін жоятын улы зат шығаратын түрін тапты. 
Кейінінен бұл қасиеттің цитоплазма арқылы тұқым қуалайтыны 
анықталды. 
Сонда 
өлтіргіш 
инфузория 
(киллер) 
өзінің 
цитоплазмасында қаппа бөлшек яғни улы бактерияны алып жүреді. 
Мүндай бактерия улы зат - парамеции бөліп шығарады, соның 
әсерінен басқа инфузориялар өлімге душар болады. Барлық қаппа -
бөлшектердің парамеции жасап шығару қасиеті бола бермейді, ондай 
касиет тек спираль тәрізді белокты денелерден түратын «ашық түсті» 
деп аталатындарында ғана болады. Ашық түсті денелердің пайда 
болуы қаппа бөлшектерде болатын вирус тэрізді бөлшектсрге 
байланысты. Мүндай вирусты бөлшектерде ұзындығы 14 мкм 
шамасында ковалентті тұйық шығыршық тәрізді ДНК болады.
Генетикалық зерттеулердің 
нэтижесі 
қаппа 
бөлшектердің 
цитоплазмамен 
бірге 
түқым 
қуалайтын 
жэне 
оның 
қаппа 
бактериялардың репродукциясы үшін қажетті ядролық доминантты 
К аллелін алып жүретін инфузорияларда ғана болатындығын 
көрсетті. Өлтіргіш инфузорияны (КК) ондай қасиеті жоқ (кк) 
инфузориямен будандастырғанда алынатын гетерозиготалы ұрпақ 
Кк-нің 
сипаты 
коньюгацияланатын 
клеткалардың 
бір-бірімен 
цитоплазма алмастырып үлгеру-үлгермеуіне байланысты болады. 
Ұзақ уақыт бойы будандастырған жағдайда ондай алмасу жүреді де. 
генотипті 
гетерозиготалы 
Кк 
болып 
келетін 
барлық 
үрпақ 
фенотипінде «өлтіргіштер» болып шығады. Мұндай жағдай тек ата-
98

анасынан доминантты гомозиготалы (КК) цитоплазманы алған 
жағдайда ғана жүзеге асады. Ал керісінше генотипі Кк особьтар ата- 
анасынан рецессивті гомозиготалы (кк) цитоплазманы алса, онда 
олардың «өлтіргіш» қасиеті болмайды.
Эндосимбиозға дрозофиланың де кейбір белгілерінің қатысы 
бар. Соның бірі - жыныстық ара қатынасы. Дрозофиланың кейбір 
түрлерінің кейде аталық особьтары мүлде болмайды немесе 
жартылай ғана болады. Зерттей келе бүл белгінің аналық жолмен 
түқым 
қуалайтындығы 
жэне 
дрозофила 
клеткасының 
цитоплазмасында симбионттардың, яғни ядролық гендер арқылы 
бақыланатын вирустардың болатындығы анықталды.

жүктеу 8,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: