Оқулық Алматы, 014 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің

460

кезіндегі ЖЖЖ-мен энергия жұмсалудың арақатынасын ескеру ке-

рек (32-кесте).  

32-кесте

Дене жүктемелері кезіндегі бағдарлы энергия шығыны

Дене шынықтыру түрлері

Дене массасы 70 кг болғандағы 

энергия шығыны, ккал/сағ.

Таңертеңгілік гигиеналық жаттығу, 

15 мин

45-60

Емдік гимнастика, 30 мин

(жаттығу режимі)

150 дейін

Сауықтыру гимнастикасы, 60 мин

(жаттығу режимі)

300 дейін

Бассейндегі емдік гимнастика, 25-

30 мин

150-160

Терренкур, 60 мин

450

Сол  немесе  басқа  дене  шынықтыру  түрі  дене  жүктемесіне 

толеранттылық  анықталатын  велоэргометрде  (немесе  тредмил, 

степ-тест  арқылы)  алдын  ала  тестілеу  кезіндегі  ЖЖЖ  бойын-

ша  бақыланады.  Бұл  тестілеу  кардиореспираторлық  жүйелердің 

функциялық күйі туралы бағалауға мүмкіндік береді (33-кесте). 

33-кесте

ЖЖЖ бойынша энергия шығынын есептеу (А.Buskirik бойынша)

ЖЖЖ

Энер гия

 

шығыны

ЖЖЖ

Энер гия

 

шығыны

ЖЖЖ

Энер гия

 

шығыны

ЖЖЖ

Энер гия

 

шығыны

ЖЖЖ

Энер гия

 

шығыны

65

0,60

86

3,22

107

5,85

128

8,47

149

11,10

66

0,72

87

3,35

108

5,97

129

8,60

150

11,22

67

0,85

88

3,47

109

6,10

130

8,72

151

11,35

68

0,97

89

3,60

110

6,22

131

8,85

152

11,47

69

1,10

90

3,72

111

6,35

132

8,97

153

11,60

70

1,22

91

3,85

112

6,47

133

9,10

154

11,72

71

1,35

92

3,97

113

6,60

134

9,22

155

11,85

72

1,47

93

4,10

114

6,72

135

9,35

156

11,97

73

1,60

94

4,22

115

6,85

136

9,47

157

12,10

74

1,72

95

4,35

116

6,97

137

9,60

158

12,22

75

1,85

96

4,47

117

7,10

138

9,72

159

12,35

76

1,97

97

4,60

118

7,22

139

9,85

160

12,47

461

33-кестенің жалғасы

77

2,10

98

4,72

119

7,47

140

9,97

161

12,60

78

2,22

99

4,85

120

7,60

141

10,10

162

12,72

79

2,35

100

4,97

121

7,72

142

10,22

163

12,85

80

2,47

101

5,10

122

7,85

143

10,35

164

12,97

81

2,60

102

5,22

123

7,97

144

10,47

165

13,10

82

2,72

103

5,35

124

8,10

145

10,60

166

13,22

83

2,85

104

5,47

125

8,22

146

10,72

167

13,35

84

2,97

105

5,60

126

8,22

147

10,85

168

13,47

85

3,10

106

5,72

127

8,35

148

10,97

169

13,70

Табалдырықтық  дене  жүктемесі  кезінде  орын  алған  ЖЖЖ, 

электрокардиографиялық  көрсеткіштер,  артериялық  қан  қысымы 

дене жүктемелерін (жүру, жүгіру, ойын жəне т.б. дене шынықтыру 

түрлерін) мөлшерлеп беруде бастапқы мəліметтер болып табылады. 

Сауықтыру  дене  шынықтыруының  адам  организмі 

функциялық күйі мен бейарнайы төзімділігіне ықпалы.

ДДСҰ анықтамасы бойынша «Денсаулық – физикалық, рухани 

жəне əлеуметтік толық аман-есендік». Сондықтан денсаулық сақтау 

ісі – физикалық, психикалық, рухани жəне əлеуметтік жағдайларға 

жіктеледі.     

Бүгінгі  таңда  Қазақстанда  күн  тəртібінде  тұрған  əлеуметтік 

маңызы зор мəселенің бірі – халық денсаулығы. Адам денсаулығы-

ның мəн-маңызына қазақ халқы ежелден көп көңіл бөлген; күнделікті 

өмірде  денені  күтіп  ұстауға,  тазалық  сақтауға,  дұрыс  тамақтануға 

да  өте  қатты  мəн  берген.  Қазақ  халқының  «Бірінші  байлық – 

денсаулық», «Дені саудың – жаны сау», «Жаны саудың – тəні сау» 

деген  мақал-мəтелдері  адам  денсаулығын  күтуде  терең  тəрбиелік 

жəне философиялық маңызын осы күнге дейін жойған жоқ.

Денсаулықты  сақтау,  сауықтыру  адамзаттың  ерте  заманнан 

көкейкесті мəселесі болды. Содан бері бірнеше əртүрлі сауықтыру 

жүйелері қалыптасты.

Дене жаттығуларын орындау адам организмі үшін: 

1. Арнайы əсер, яғни сол бір дене жүктемесіне бейімделу;

2.  Бейарнайы,  қосымша  əсер – сыртқы  ортаның  қолайсыз 

жағдайларына төзімділікті арттыру сияқты екі түрлі ықпалға ие. 

Дене жаттығулары денсаулықты нығайтып, дененің өсуі мен да-