7
кең энциклопедиялық білімсіз мүмкін емес.
Бұл негізінен, әртүрлі
үдерістерді жобалау әдістерінің жалпы теориялық жағдайларын және
өнімдерді, экономикалық бағытталған және технологиялық қолжетімді
әдістердің орындалуын талап етеді.
Қазіргі кезде өнімнің біріккен жобасының және сапа үдерістерін
басқарудың толық жинағы жоқ және жоғары оқу орындарында да оқу
жоспарларының пәндерінде де сәйкес келмейді. Негізгі методологиялық
дайындығы жоқ маман салааралық мәселелерді былай қойғанда, тіпті
жеке саладағы мәселелердің толық мәнді бағытын да бере алмайды.
Авторлар, заманауи жүйелік үдерістерді бағыттайтын методо-
логиялық сұрақтарды қамтамасыз ететін оқу кешенінің басылымы сапа
бойынша маманның квалификациясын көтереді және дайындық жоспа-
рында пайдалы болады деп үміттенеді.
Кітап дидактикалық бағытымен ерекшеленеді және үдерістер мен
өнімнің жобалау мәселері бойынша жүйелі көрініс береді, жүйелі жоба-
лы өзін-өзі басқаруға бағытталған; жаңа ойлар туғызады – практиканың
қиындығын емес, тез өзгеретін практикалық іс-әрекет құрылатын
ғылыми негіздер мен принциптерді оқытады. Оқу кешенінде айты-
лып отырған мәселе бойынша авторлардың шынайы жұмыстары
пайдаланылған.
Оқу кешенінің материалдарын жақсы қабылдауы үшін, сапаны
басқару мәселерін шешу бағытында өз білімдерін белсенді және тиімді
пайдалану үшін студенттің жалпы технологиялық
пәндер бойынша
жақсы дайындығы болуы керек.
Материалдарды тиімді орналастыру методикасын авторлар осы пән
бойынша ұзақ жылдар бойы отандық дәріс беру тәжірбиесіне сүйене
отырып жасаған.
Авторлар осы пән бойынша оқулыққа қатысты ескертулер мен
қателіктерді қабылдауға дайын.
8
КІРІСПЕ
Кез келген кәсіптің табысы тікелей оның сапасына тәуелді. Сапа-
ны басқара отырып, біз қорлар және жобаларды, қызметтерді және
маркетингті басқарамыз.
Сапа мәселесі барлық халық шаруашылығының өзекті қажеттілік-
тері үшін оңтайлы.
Енді оған тығыз өзара байланыспен қоса жаңа экономикалық
көзқараспен қарау қажеттілігі туындады.
Қазіргі таңда, өнім
шығарушылар өздерінің нарықтық ортаға бейімделулері мен орын
алуына – ішкі және сыртқы нарықта бәсекеге төзімді, сапалы өнім
шығару керек екендігін түсінген кез туды. Сапа мәселелеріне назар
аудармаған кез келген кәсіпорындардың істері алға баспайды,
тіптен
мемлекет тарапынан бөлінген жәрдем қаражаты да дәрменсіз келеді.
Нарықтық экономиканың шарттарының бәсекелестігі сапа мәсе-
лелеріне үлкен назар аударуға мүмкіндік беруде. Бәсекелестіктің
орындалу әдісі бойынша, оны бағалы (бағаның түсуі, түсіру жолымен
бәсекелестікті анықтау) және бағасыз деп бөледі. Осы бойынша сол
бағаға сапа параметрлері жоғары және кешенді шарттары бар басқа
тауар ұсынылады, ал оны маркетинг тілімен айтқанда «ұсынылмалы
тауар» – деп атайды.
Дамыған нарықтық экономикасы бар елдердегі бәсекелестік, сапа-
ны көтеру бағдарламаларын жасаумен ерекшеленеді.
Кәсіпорынның
өнімді қажетті сапалық сипаттамалармен шығару қабілетін бағалау
үшін объективті көрсеткіштерді дайындау қажеттілігі туындады.
Көптеген кәсіпорын-өндірушілер халықаралық стандарттарға сәйкес
сапа жүйесіне ие.
Қазіргі таңда өнімнің халықаралық сапа стандарттарына сәйкестігін
растайтын сертификат – өнімді жеткізуге келісім жасау үшін шешуші
фактор. Сапалы өнімге сәтті түрде ие болу, кез келген кәсіпорынның
өмір сүруінің басты көзі болып табылады.
Сапаны басқару жүйесіндегі өндіруші түсінігіндегі сапа мен
тұтынушы түсінігіндегі сапа өзара бір-бірімен байланыста бола-
ды. Олардың негізгі айырмашылығы командалық – әкімшілік және
нарықтық экономика жағдайларымен анықталады.
Сапа экономикасының командалық әкімшілік шарттары өндіруші-
нің
позициясымен анықталса, нарықтық экономикада тұтынушының
позициясымен қарастырылады. Бұйымның сапасы тұтыну үдерісінде
көрінуі мүмкін. Тұтынушының шарттарымен сәйкес өнімнің сапа
түсінігі дәл нарықтық экономика шарттарында көрінеді.
Нарықтық экономикада өндіруші мен тұтынушы нарықта бір-бірін
өздері табады, олардың қызметінің бағытталуы қаржылық ұтыс пен
9
тұтынушылық тиімділікті арттыруға негізделген. Соған байланысты
тұтынушы әртүрлі өндірушілердің жақсы тауарлары арасында таңдау
құқығына ие. Басты тұлға болып табылатын тұтынушы өз қалауына
сәйкес тауарлар мен қызметтерге ие бола отырып, өндіріс бағытының
дамуын анықтайды.
Сапа мәселесін көтере отырып, айта кететін жайт, бұл түсініктің ар-
тында барлық жағдайда тұтынушы тұратынын ескерген жөн. Дәл осы
адам тұтынушылық құқықтардың жақсысын таңдайды.
Өндірістік өнімнің қолданылу тиімділігі
мен сапасы арасында
тікелей байланыс бар. Жоғарғы сапа өнімнің қолданылу тиімділігі
өмірлік шығындар мен нарық үлесін көтере отырып, сапаның көтері-
луіне сәйкес келеді.
Сапаны басқару тәжірибесі мен теориясында екі мәселе қарас-
тырылады:
Достарыңызбен бөлісу: 
