Оқу сауаттылығЫ

542 

меніжуындырғанбұлақ. Мен алғашсуынішкен, меніәлдилепсүйген, мағансенген, 

туғанжерімМыңбұлақ... Біз де сүйек, еттенжаралғанжанбыз. 

Біздіңжанымыздытебірентесоққанжүрекболаттанқұралғанемес, бірақбіздіңжүрек – 

оттыжүрек. Оныңотыболаттыерітіп, жаңқадайжандыратын от. 

Біздіңжүрегіміздеқауіп-қатердікөтеріп, өлімдіжеңетінбіржарық – анасүтінақтап, 

туғанелді, Отанымыздысүюсезімі. Бізде ер атасы – махаббат, өміртасы – халық, ел 

намысы – ер қолында. Бізнамыстыелдіңұлымыз. Жеңілмескүшімізсонда. 

1. Мәтінде «жаңқадай жандыратын от» дегені не? 

A)Айнабұлақ 

B)Мыңбұлақ 

C)Махаббат 

D)Намыс 

E)Жүрек 

A)Туған елдей ел болмас, туған жердей жер болмас 

B)Ерлік пен еңбек – егіз 

C)Ерлік тәрбиеден туады 

D)Талапты ерге нұр жауар 

E)Атадан ұл туса  игі, ата жолын қуса игі 

Арқар – қой тұқымдасына жататын жануар. Өзінің денесі сымбатты, биіктігі 

125 сантиметрге, салмағы 200 килограмға дейін жетеді. Жазда арқасы мен бүйірі 

қоңыр, бауыр жағы ақшыл түсті келеді. Еркегінде де, ұрғашысында да мүйіз 

болады. Құлжасының мүйізі ірі, бұралып иілген, айшықты, аналығынікі нәзік, өте 

қысқа, бозғылт қоңыр түсті болады. Мүйізіндегі сақинаға қарап жасын анықтайды. 

Арқар негізінен Орта және Орталық Азияның тауларын, Азияның 

оңтүстігіндегі тауларды мекендейді. Арқар – биік тауларда тіршілік етуге бейім, 

аязға өте төзімді жануар. 

Арқар көбінесе үйір-үйірімен жүреді. Көбіне, көгалды шоқылардың 

арасындағы далалы өңірде жайылады. Қыста салқын түссе, таудың етегіне, көктем 

мен жазда таудың субальпілік белдеуіне қарай аударылады. Бұл мезгілде олар 10-

15-тен топтанып жүреді. Тек жазда көбею кезінде бөліне бастайды, көбіне егіз 

туады. Арқарлардың басты жауы – қасқыр мен барыс. 

Арқар дәмді ет, сапалы тері беретін аң болып саналады. Алайда саны жылдан-

жылға азайып барады. Сондықтан қазір оны аулауға тыйым салынған. Қазақстан 

Ғылым академиясының бір топ ғалымдары арқарды меринос қойымен 

будандастыру арқылы қазақтың асыл тұқымды арқар-меринос қойын шығарды. 

3. Неліктен арқарды аулауға тыйым салынған? 

A)Мүйізі үлкен болғандықтан 

B)Суыққа төзімді болғандықтан 

C)Саны жылдан-жылға азайып бара жатқандықтан 

D)Меринос қойымен будандастыратындықтан 

E)Егіз төл беретіндіктен 

4. Қазақстан ғалымдары қандай ғылыми жаңалық ашты? 

A)Арқардың тіршілік ету ортасын айқындады 

жүктеу 3,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: