Өсімдіктердің клеткалық селекциясы Орындаған: Оңайбаева г сейт а мамбетбаева С

жүктеу 0,71 Mb.

Дата	27.11.2022
өлшемі	0,71 Mb.
	#40359
түрі	Лекция

биотех 12

Өсімдіктердің клеткалық селекциясы

Орындаған: Оңайбаева Г Сейт А Мамбетбаева С

Жоспары:

Клеткалық селекция әдістері
Төзімді клеткаларды сұрыптау. Төзіімділік белгісінің тұрақтылығы
Индукцияланған мутагенез

Клеткалық селекция әдістері

Позитивті немесе тура селекция – бұл селективті ортада тірі қалатын төзімді клеткаларды сұрыптау.
Негативті немесе кері селекция – бұл жабайы жасушаларды бөлуге жағдай жасалып, мутант клеткалар бөлінбей сау қалуы.
Визуалды ( көзге көрінетін) селекция – клеткалар мен клеткадағы агрегаттар топтарын өсірген уақытта оларды сыртқы белгілеріне қарап ажыратуға болады.

Позитивті немесе тура селекция

Негативті немесе кері селекция

Визуалды ( көзге көрінетін) селекция

Төзімділік (резистенттілік)–

Аурутуындататын ықпалдарға организмнің тұрақтылығы.

Төзімділік пен реактивтілік өзара бірімен-бірі тығыз байланысты және екеуі де тірі организмнің негізгі қасиеттерінің бірі болып есептеледі. Төзімділік спецификалық және бейспецификалық болып ажыратылады
Спецификалық төзімділікке иммунитеттің барлық түрлері жатады. Бүгінгі күні иммунитет даму жолдары азды-көпті жақсы зерттелген болса, бейспецификалық төзімділік белгілі дәрежеде нақтылай ажыратуды қажет етеді.

Төзімді клеткаларды сұрыптау

Қажет белгісі бар клеткаларды суспензиядан ,каллустан,протопластардан сұрыптап алуға болады.Суспензияны пайдаланғанның негізгі артықшылығы,стандарттық микробиологиялық әдістерді қолдану мүмкіншілігі.Өсімдік клеткалар селекциясының көптеген тәсілдері микроорганизмдер мен жануарлар сомалық клеткаларының генетикасынан алынған.
Клеткалар топтары көлемінің кішігірімдігі және олардың бірсыпыра физиологиялық гомогендігі, бірден көптеген клеткаларға селективтік фактордың әсерін тигізуге мүмкіндік береді.Көлемі 1 л ,тіпті одан да аз ортада бірнеше миллион клеткаларды тексеруге болоды.Кейде суспензиядағы клеткаларды агарланған ортаға көшіріп отырғызады.Бүндайда әрбір агардың үстінде өсіп шыққан клеткалар колониясы клон(жеке клетка ұрпағы)болу ықтималдығы болу зор.
Клеткалардың немесе протопластардың жақсы суспензиясын алуға мүмкіндік болмаған кезде, агарланған қою ортада өсетін клекаларды қолдану қолайлы.Сонымен қатар,бұндай клекаларды селективтік фактор суда ерімейтін кезде де қолдануға болады.Бұл жағдайда ол зат органикалық еріткіште еріледі де,табақшадағы агардың үстіне тегіс жайылады немесе ерітілген ортаға қосылады.
Каллус трансплантантының клеткалары бұндай ортада тежелуі затпен бірыңғай әрекеттеседі:төменгі клеткаларға жоғарыдағы клеткаларға қарағанда сол заттың мөлшері артығырақ тиеді.
Төзімді клеткалар жақсы өсуінің нәтижесінде біртіндеп көріне бастайды,оларды бөлшп алып,селективтік ортаға отырғызып,тұрақты линияларды шығарады.
Төземді клеткалар линияларын протопластардан сұрыптаудың өз артықшылығы бар,себебі протопластарды суспензиядағы клеткалар мен каллустардан ғана емес ,бүтін өсімдіктерден де алуға болады.
Одан басқа ,протопластарды клеткалық линия тек қана жалғыз жеке клеткадан шыққанына сенім мол болады.

Мутагенездің 2 түрі болады:

1)Табиғи (спонтанды)мутагенез – таза ортада бірнеше ұрпақтан кейін өзгерістердің пайда болуы. Оны Иогансен анықтаған. Ол тікелей хромосоманың байланысып,хиазманың пайда болуына тікелей байланысты.
2)Жасанды – индукцияланған мутагнез. Индукцияланған мутагенез –қоршаған орта-ңфакторларының әсерінен Днқ-ның құрылымының бұзылып мутацияның тұзілуі, дамуы.
Жасанды немесе индукциялы мутация деп белгілі бір факторлармен арнайы әсер ету арқылы болатын тұқым қуалайтын өзгергіштікті айтады. Ондай мутагендік факторларға
радиоактивті сәулелер
температура
ультра күлгін және лазер сәулелері
химиялық қосылыстар (колхицин, этиленимин, азотты иприт т.б.)

Индукциялық мутагендер:

Физикалық мутагендер.
Химиялық мутагендер: Химиялық мутагендерге мыналар жатады:
- табиғи органикалық және бейорганикалық заттар;
- табиғи қосылыстарды өнеркәсіптік өңдеу өнімдері – көмір, мұнай;
- бұрын табиғатта кездеспеген синтетикалық заттар (пестицидтер, инсектицидтер және т.б.);
- адам мен жануарлар организмінің кейбір метаболиттері.
Биологиялық мутагендер:
Биологиялық мутагендерге мыналар жатады:

вирустар (қызамық, қызылша және т.б.);
вирустық емес инфекциялық агенттер (бактериялар, риккетсиялар, протозоа, гельминттер);
мобильді генетикалық элементтер.

Назарларыңызға рахмет!!!

жүктеу 0,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: