«Қосалқы тарихи пәндер» пәнінің оқу-әдістемелік кешені 5В011400 тарих мамандығына арналған Семей-2014

5В011400 тарих мамандығына арналған

Алғы сөз

1. 
   ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ
   

5В011400: «Тарих» мамандығы үшін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарты арнайы пәннің типтік бағдарламасы негізінде жасалған.

2. 
   ҚАРАЛДЫ
   

1. 
   Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің «Қазақстан тарихы» кафедрасының отырысында
   

Хаттама №___1___ «03»___09_____ 2013 жыл

2.2 ГЗФ оқу-әдістемелік бюросының отырысында талқыланды

Хаттама №___1___ «_05_»____09____ 2013 жыл
ОӘБ төрағасы_________ Ш.Кенесбаева

2. 
   БЕКІТІЛДІ
   

3.1 Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданды және баспаға ұсынылды

1. 
   Пән бойынша глоссарий..............................................................................4
   

2. 
   Жұмыс бағдарламасы................................................................................5-16
   

3. 
   Қысқаша дәрістер мәтіні ............................................................................17-33
   

4. 
   Семинар сабақтарына әдістемелік нұсқау................................................34-39
   

5. 
   СОӨЖ бойынша әдістемелік нұсқау........................................................40-45
   

6. 
   СӨЖ бойынша әдістемелік нұсқау...........................................................46-51
   

7. 
   Бақылау-бағалау тапсырмалары ..............................................................52
   

тастап орнына жаңа текст жазу

жазуларды зерттейді

рінің орнын айырбастаған

Астрономиялық немесе тропикалық жыл- күн дискісі жүйесіндегі көктемгі теңестіру жүйесіндегі уақыт аралығының интервалы, ол 365 кунге , 5 сағат, 48 минут, 46 секундқа тең

Редукция-жцыл санаудың бір жуйесін басқа бір жүйесіне аударылған датасы.

1. 
   Оқытушы туралы мәлімет: Керейбаева А.С. тарих магистры, оқытушы
   
1. 
   «Қосалқы тарихи пәндер» пәні
   
2. 
   Тарих кафедрасы
   
3. 
   Қатыстық ақпарат: телефон-44-38-26 (деканат); №1 ғимраттағы № 1006
   
4. 
   Жүргізілу орны -№ 1 оқу ғимараты № 513 дәрісхана
   
5. 
   Кредит саны -3
   

«Қосалқы тарихи пәндер» пәні 135 сағаттан тұрады. Оның ішінде:

Дәріс – 30 сағат

Тәжірибелік сабақ – 15 сағат

СОӨЖ – 45 сағат

Кеңес – 2 сағат

Емтихан.
2. Кеңес беру күндері:

«Қосалқы тарихи пәндер» курсында оқытылады:

• 
  Палеография / қолжазба туралы ғылым/
  
• 
  Метрология/өлшемдер, көлем туралы ғылым/
  
• 
  Хронология/уақыт санау жүйесі туралы ғылым/
  
• 
  Нумизматика /монета өндіруді, ақшажәне ақша айналымын оқытатын ғылым/
  
• 
  Ономастика /жеке атауларды оқытатын ғылым/
  
• 
  Сфрагистика /мөрлер туралы ғылым/
  
• 
  Геральдика /елтаңба туралы ғылым/
  
• 
  Генеалогия/ ру, тектің шығуын зерттейтін ғылым./
  

Қосалқы тарихи пәндер және оның тарих ғылымында алатын орны . Курсты оқу барысында түп деректерге, түп деректерді тану мәселелеріне ерекше көңіл бөлу, анықтау және талдау , зерттеу. Ресейде төңкеріске дейінгі кезеңде қосалқы тарихи пәндердің дамуы. Қосалқы тарихи пәндердің негізгі табыстары. Қосалқы тарихи пәндердің жекелеме бөлімдерін оқу барысында түп-деректерді пайдалану, оның тарихи үрдісіндегі орны. Тарихи пәндерді оқу барысында пән бойынша негізгі материалдарды пайдалану. Орта мектептерде тарих сабақтарын оқытқанда қосалқы тарихи пәндер курсымен сабақтастықты үнемі назарда ұстау. Аталған курсты оқыта отырып, қосалқы тарих пәні бойынша алған білімдерін болашақ мұғалім ретінде өлкетану, педагогикалық және ағартушылық жұмыстарда қолдану. Палеография, Метрология, Нумизматика т.б. ғылымдарын терең білім бере отырып, тарихи оқиғаларды, тарихи құбылыстарды, әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени қатынастары жөнінде алған білімін іс-жүзінде жан-жақты пайдалануға мүмкіндік жасау, тарихи үрдістердің негізгі мазмұнын саралап, түйіндеу.

• 
  Студенттерге аталынған пән бойынша жан-жақты, кешенді заман талабына сай білім беру, оның басқа пәндермен байланыстылығын әруақытта назарда ұстау
  
• 
  Студенттердің курсқа қызығушылығын арттыру мақсатында әрбір тарауларды өту кезінде белгілі оқуларға тиімд і тұжырымдар жасау
  
• 
  Әрбір тарау бойынша дәріс курстарын оқып болғаннан соң студенттердің ойлау, талдау, турлі тұжырымдар қорытындылар жасауына үнемі бағыт-бағдар беріп алған білімдерінің толыға тусуіне басшылық жасау, бағыт-бағар беру
  

• 
  қосалқы тарихи пәннің негізгі түсініктерін игеруді логикалық ойлауды қалыптастыру;
  
• 
  Пән мазмұнын студенттерге таныстыру, тереңдете оқыту.
  
• 
  Тарихи дерекетермен, құжаттармен жұмыс жасауға үйрету, баулу.
  
• 
  Студенттерді қосалқы тарихи пәндер курсы мазмұнын болашақ мамандығында дұрыс қолдана білу.
  

• 
  Тарихи декерпен жұмыс жасау;
  
• 
  Тарих курсын оқу кезінде теориялық білімді тәжірибемен ұштастыру;
  
• 
  Зерттеулер әдістемесін меңгеру;
  
• 
  өзіндік жеке жұмыстарды орындау.
  

1. 
   Курстың тақырыптық жоспары
   

1. 
   Әдебиеттер тізімі
   

1. 
   Абишев Х.А. Элементы астрономии и погода в устном народном творчестве казахов. А, 1949
   
2. 
   Абдрахменов А.В. Что такое топонимика? М, 1985
   
3. 
   Абдрахменов А.В. Қазақстан топонимикасы. А, 1979
   
4. 
   Айдаров Г. Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі .А, 1986
   
5. 
   Археологические памятники Казахстана А, 1978
   
6. 
   Антротопонимика. М, 1970
   
7. 
   Әбілғазы Түрік шежіресі. А, 1992
   
8. 
   Әбішұлы Х. Халық астрономиясы. А, 1959
   
9. 
   Бабырнама. А, 1990
   
10. 
    Беклемишев А.В. Меры и единицы физических величин. М, 1954
    
11. 
    Бурнашева Г.З. Монетный материал в городище Отрар Тобе. А, 1974
    
12. 
    Введение в специальные исторические дисциплиныМ, 1990
    
13. 
    Государственные символы РК. А,1997
    
14. 
    Геральдика-материалы и исследования. Л, 1988
    
15. 
    Давидович Е.А. Заметки по нумизматике Средней Азии. М, 1971
    
16. 
    Дүйсенов М. Сағанатас сырлары. А, 1992
    
17. 
    Завельский Ф.С. Время и его измерения. М, 1987
    
18. 
    ИскаковМ. Халық календары. А, 1980
    
19. 
    Ежелгі дәуір әдебиеті. А, 1991
    
20. 
    Ермолаев И.П. Историческая хронология. К, 1980
    
21. 
    Кобрин В.В. ВИД. М, 1984
    
22. 
    Қазақстан этнографиясы. А, 1991
    
23. 
    Казаманова Л.Н. Введение в антическую нумизматику. М, 1979
    
24. 
    Каменцева Е.И. Русская метрология. М,1975
    
25. 
    Каменцева Е.И. Хронология. М, 1967
    
26. 
    Кары-Ниязов Т.Н. Астрономическая школа Улукбека. М, 1950
    
27. 
    Культура древних скотоводов и земледельцев Казахстана. А, 1996
    
28. 
    Қазақ ономастика мәселелері. А, 1988
    
29. 
    ҚоңыратбаевТ. Көне мәдениет жазбалары. А, 1991
    
30. 
    Қайдаров Э. Түркітануға кіріспе. А, 1992
    
31. 
    Каменцева Е.И. Русская сфрагистика и геральдикаМ, 1974
    
32. 
    Монтьева Г.А, Кобрин В.В. Ключи к тайнам. М, 1992
    
33. 
    Малов С.Е. Памятники древне –тюркской письменности. М, 1951
    
34. 
    Махмұд Қашқари. Түбі бір түркі тілі. А, 1993
    
35. 
    Медоев А.Т. Гравюры на скалах. А, 1979
    
36. 
    Пронштейн А.Л. Использование вспомогательных исторических дисциплин при работе над источниками .М, 1967
    
37. 
    ПронштейнА.Л. Методика исторических источниковедении. М,1967
    
38. 
    Проблемы антротопонимики. М, 1970
    
39. 
    Семар Т.М. Среди монет. А,1990
    
40. 
    Селешников С.И. История календаря и хронология. М, 1970
    
41. 
    Соболева Н.А. Россииская геральдика. М, 1989
    
42. 
    Федоров-Давыдов. Монеты рассказывают. М,1963
    
43. 
    Шур Я. Когда? Рассказы о календаре. М, 1968
    
44. 
    ТихомировМ.Н. Русская палеография. М,1966
    
45. 
    Очерки истории русской метрологии.М,1990
    
46. 
    Шаймерденов Е. Қазақ елінің рәміздері. А, 1993
    

3. 
   Семинар сабақтарының тақырыптары
   

1. 
   Пәнді оқыту мақсаты.
   
2. 
   Қосалқы тарихи пәндер және оның міндеттері
   
3. 
   Қосалқы тарихи пәндер сипаты Негізгі бөлшектері.
   

1. Қ.Т.П негізгі міндеттері

2.Қолжазбалардың форматы мен әшекейі

3.Құпия жазу

1,Абишев Х.А. Элементы астрономии и погода в устном народном творчестве казахов. А, 1949

2.Әбішұлы Х. Халық астрономиясы. А, 1959

3.Бабырнама. А, 1990

1. 
   Палеографияның қосалқы пән ретінде міндеттері
   
2. 
   Палеографиялық әдістің түсініктері
   
3. 
   Орыс палеографиясының тарихы
   

1. 
   Палеографияның міндеттерін ата
   
2. 
   Палеография әдістерін ата.
   
3. 
   Ғылыми-тарихи пән ретінде хронологияның пайда болуы және дамуы
   

1. 
   Бурнашева Г.З. Монетный материал в городище Отрар Тобе. А, 1974
   
2. 
   Введение в специальные исторические дисциплиныМ, 1990
   
3. 
   Государственные символы РК. А,1997
   

1. 
   Таңбалар тарихы туралы пікірлер. Пиктографиялық жазу.
   
2. 
   Түркі тілдерін дәуірлеу. Қағаз жасау әдісі.
   
3. 
   Көне түркі руна жазулары. Латын әліппесі, кириллицаны қабылдау.
   
4. 
   Қазақ кітаптарының тарихы.
   

1. 
   Ежелгі орыс мемлекетінде алғашқы жазба деректері қашан п.б
   
2. 
   Ағаш тақтайшалардағы жазу қай жылы табылды
   
3. 
   Талас өзенінің бойынан байырға қай жазулардың түрі табылды
   

1. 
   О. И. Победова. Миниатюры русских исторических рукопи­сей (к истории русского лицевого летописания). М., 1965.
   
2. 
   Л. В. Черепнин. Русская палеография. М., 1956, 224—229, 335—340, 466-беттер.
   
3. 
   М. Н. Тихомиров пен А. В. Муравьев. Русская палеогра­фия (М., 1966, 35—36-бет)
   

1. 
   Қолжазбаның жазылған уақыты, аты, мекен-жайы.
   
2. 
   Көне жазбаның мазмұны. Жазу материалы, көлемі мен форматы.
   
3. 
   Түпнұсқалылығы, басты сипаты.
   

1. 
   Әріптің жоғарғы жағы әдетте томенгі жағынан кіші болған жазу түрі
   
2. 
   Түркі жазуының ерекшелігі
   
3. 
   Түркі халқының көне дәуіріндегі мәдени тарихының жемісі
   

1. 
   Беклемишев А.В. Меры и единицы физических величин. М, 1954
   
2. 
   Бурнашева Г.З. Монетный материал в городище Отрар Тобе. А, 1974
   
3. 
   Введение в специальные исторические дисциплиныМ, 1990
   

1. 
   Эпиграфика ұғымы, дамуы, негізгі мақсаттары мен міндеттері. Басқа ғылымдармен байланысы. Эпиграфикалық ескерткіштердің жазу тарихындағы маңызы.
   
2. 
   Эпиграфикалық ескерткіштер тарихы
   
3. 
   Қазақсатандағы ежелгі заманның эпиграфикалық ескерткіштері
   
4. 
   Петроглифтердегі антроморфтық бейнелер.
   
5. 
   Орта ғасыр петроглифтері, таңбалы тастар. Ғалымдардың зерттеулері. Қазақстан территориясындағы архитектуралық ғимараттар мен күмбездегі таңбалр, ою-өрнек, жазулар.
   
6. 
   Эпиграфикалық ескерткіштердің маңызы. Барельефтер мен ескерткіш тақталар.
   

1. 
   Григориан күнтізбесін 1582 ж қай елде пайда болды
   
2. 
   Біздің ата бабаларымыз араб жазуын қанша уақыт қолданған
   
3. 
   Әріптің жоғарғы жағы әдетте томенгі жағынан кіші болған жазу түрі
   

1. 
   С. А. Рейсер.. Палеография и текстология нового времени. М., 1970, 39—43-Сеттер.
   
2. 
   М. Н. Тихомиров пен А. В. Муравьев. Русская палеогра­фия (М., 1966, 35—36-бет)
   
3. 
   Н. Н. Соколов. Теоретические основы, государ­ственной единой системы стенографии. М., 1949.
   
4. 
   С. А. Рейсер. Палеография и текстология нового вре­мени. М., 1970, 43—54-беттер.
   

1. 
   Хронология пәні мақсаты. Математикалық және техникалық хронология.
   
2. 
   Уақыт есебінің шығуы және астрономия ғылымының дамуымен байланысы.
   
3. 
   Уақыт өлшемінің негізгі бірліктері. Ертедегі сағат түрлері.
   
4. 
   Хронологияның ғылым ретінде қалыптасуы Хронологияның басқа тарихи арнаулы пәндермен байланысы.
   
5. 
   Қазақша жыл қайыру ерекшеліктері. Орыс хронологиясы.
   

1. 
   Уақыт есебінің жуйесі
   
2. 
   Жаз, яғни көне Русьтегі мезгіл ауысымының толық айналымы неге тең
   
3. 
   Қозғалмайтын жұлдыздарға қатысты аспандағы күннің көрінетін бір айналымына тең, ол 365,2564 күн тәулігіне тең
   

1. 
   С. А. Рейсер.. Палеография и текстология нового времени. М., 1970, 39—43-Сеттер.
   
2. 
   М. Н. Тихомиров пен А. В. Муравьев. Русская палеогра­фия (М., 1966, 35—36-бет)
   
3. 
   Н. Н. Соколов. Теоретические основы, государ­ственной единой системы стенографии. М., 1949.
   
4. 
   С. А. Рейсер. Палеография и текстология нового вре­мени. М., 1970, 43—54-беттер.
   

1. 
   Күнтізбе түрлері, қолданылуы. Табиғи күнтізбелер.
   
2. 
   Ежелгі Египет, үнді. Вьетнам, грек, рим күнтізбелері.
   
3. 
   Славян халықтарының күнтізбелері. Жойылып кеткен күнтізбелер.
   
4. 
   Юлиан және григориан күнтізбелері.
   
5. 
   Қазақ күнтізбесі. Сағаттық белдеулер. Уақыт түрлері.
   

1. 
   Қазіргі кезде мұсылман елінде қандай кунтізбе қолданылады?
   
2. 
   Григориан күнтізбесі кімнің есімімен байланысты?
   
3. 
   Біздің ата бабаларымыз араб жазуын қанша уақыт қолданған?
   
4. 
   Әріптің жоғарғы жағы әдетте томенгі жағынан кіші болған жазу түрі?
   

1. 
   Ежелгі дәуір әдебиеті. А, 1991
   
2. 
   Ермолаев И.П. Историческая хронология. К, 1980
   
3. 
   Кобрин В.В. ВИД. М, 1984
   

1. 
   Тарихи географияның мазмұны мен міндеттері, негізгі салалары . дерек түрлері. Топонимика пәні негізгі міндеттері . Түрлері мен зерттеу әдістері.
   
2. 
   Топонимика мен тарихи географияның байланысы, маңызы.
   
3. 
   Тарихи география және топонимиканың дамуының негізгі кезеңдері
   
4. 
   Батыс европа мен Ресейдің тарихи география және топонимикасының дамуының негізгі кезеңдері.
   
5. 
   Ежелгі Қазақстан территориясын мекендеген халықтар мен тайпалардың этнотопонимиясы жайлы тарихи-этимологиялық зерттеулер. Араб географтары. Ұлы даланың тарихи географиясы.
   
6. 
   Қазақстанның тарихи географиясы мен топонимикасының жүйеленіп қалыптасуы. Қазақстан топонимикасының жеке зерттеле басталуы.
   

1. 
   Шығыс славяндарда әріптер қарапайым символ таңбаларымен бейнеленген, сонда крест символыныңмағынасы қандай?
   
2. 
   Ежелгі славяндықтардың жазу өнерінің дамуына қай елдің миссионерлері әсер етті?
   
3. 
   Бүгін де славян графикасы қандай атаумен белгілі?
   

1. 
   ҚоңыратбаевТ. Көне мәдениет жазбалары. А, 1991
   
2. 
   Қайдаров Э. Түркітануға кіріспе. А, 1992
   
3. 
   Монтьева Г.А, Кобрин В.В. Ключи к тайнам. М, 1992
   

1. 
   Ежелгі қазақстан территориясын мекендеген тайпалардың тарихи географиясы. Халықтардың Ұлы қоныс аударуы.
   
2. 
   Ертедегі түркілер, территориялары, шаруашылығы, сауда жолддары. Қимақ-қыпшақ тайпалары.
   
3. 
   11-12 ғ.ғ.татар-монғол шапқыншылығы қарсаңындағы Қазақстан. Монғол тілінен енген топонимдер
   
4. 
   14-15 ғ.ғ. Дешті Қыпшақтың саяси географиясы.
   
5. 
   15-17ғ.ғ. қазақ этносының қалыптасыуы, тарихи географиясы. Қалалардың орналасу географиясы.
   
6. 
   18-20ғ.ғ. Қазақстанның тарихи-саяси географиясы.
   

1. 
   Қара теңіз маңы мен қай елдің халықтарының жазу-сызу дәстурінің негізгісіне байланысты әліппесі п.б.?
   
2. 
   Қай ғалымның Москвадв 1956 ж «Русская палеография» атты еңбегі жарық көрді?
   
3. 
   Қазіргі орыс алфавитінің кезінде қарапайымырақ кириллица әуел баста неше таңбадан тұрды?
   

1. 
   Соболева Н.А. Россииская геральдика. М, 1989
   
2. 
   Федоров-Давыдов. Монеты рассказывают. М,1963
   
3. 
   Шур Я. Когда? Рассказы о календаре. М, 1968
   

1. 
   Генеология ұғымы және ғылым ретінде қалыптасуы.
   
2. 
   Генеологияның міндеттері және арнаулы пәндермен ба йланысы.
   
3. 
   Теоретикалық генеология. Шежіре ұғымы және түрлері, маңызы.
   
4. 
   19ғ.генеология тарихнамасы.Қазақстандық ғалымдардың генеологияны зерттеуі.
   

1. 
   Ғылыми пән ретінде «Палеография» қай ғасырда пайда болды
   
2. 
   Дүниедегі ең ежелгі жазу жүйесі қай жерде қалыптасқан
   
3. 
   Біздің еліміз жазу граяикасын қай түрін қолданып келеді
   
4. 
   «Грузин палеографиясы» нешінші ғасырда жеке дара ғылым ретінде қалыптаса бастады
   

1. 
   Дүйсенов М. Сағанатас сырлары. А, 1992
   
2. 
   Завельский Ф.С. Время и его измерения. М, 1987
   
3. 
   ИскаковМ. Халық календары. А, 1980
   

1. 
   Сфрагистика ұғымы, пәні және оның міндеттері.
   
2. 
   Мөрдің пайда болуы және тарихы . мөрдің тарихи дерек және өнер ескерткіші ретіндегі маңызы.
   
3. 
   Геральдика пәні және оның тарихы. Елтаңбалардың тарихи деректік мәні, маңызы.
   
4. 
   Орта ғасырдағы рулардың әулет таңбалары мен ұрандары.Көне түрік тік елтаңбалар.
   
5. 
   Қазан революциясына дейінгі қала елтаңбалар. Қазақстан Республикасының рәміздері.
   

1. 
   Дипломатия нені оқытады
   
2. 
   Орхон-Енисей ескерткішін зерттеуге ерекше үлес қосқан ғалым
   
3. 
   «Шэввея» қазақша қай ай
   

1. 
   Медоев А.Т. Гравюры на скалах. А, 1979
   
2. 
   Пронштейн А.Л. Использование вспомогательных исторических дисциплин при работе над источниками .М, 1967
   
3. 
   ПронштейнА.Л. Методика исторических источниковедении. М,1967
   

1. 
   Нумизматика пәні және міндеттері, маңызы, ғылым ретінде қалыптасуы.
   
2. 
   Тарихи арнаулы пән ретінде нумизматиканың зерттеу обьектілері.
   
3. 
   Нумизматика терминдері.
   
4. 
   Нумизматиканың басқа ғылымдармен байланысы.
   

1. 
   Устав қандай формада жазылған
   
2. 
   14 ғ аяғы мен 15 ғ басында жазудың қай түрі тұрақталған
   
3. 
   Қай жылы Срезневскийдің палеография жөнінде алғашқы басшылық құралы жарияланды
   

1. 
   Қазақстан этнографиясы. А, 1991
   
2. 
   Казаманова Л.Н. Введение в антическую нумизматику. М, 1979
   
3. 
   Каменцева Е.И. Русская сфрагистика и геральдикаМ, 1974
   
4. 
   Махмұд Қашқари. Түбі бір түркі тілі. А, 1993
   

1. 
   Монета термині, дамуы, маңызы, алғашқы айырбас құралдары.
   
2. 
   Ақша атаулары мен өлшем бірліктері, түрлері.
   
3. 
   Ақша реформаларының тарихы.
   
4. 
   Тәуелсіз Қазақстан ақшасы. Құнды қағаздар.
   

1. 
   Қолжазбаларды әшекейлендіру барысында 11-12 ғ стильдің қай түрін көбінесе қолданады
   
2. 
   Геометриялық формада тік төртбүрыш түріндегі жазба түрі
   
3. 
   Тасқа салынған суреттер қалай аталады
   

1. 
   Абдрахменов А.В. Қазақстан топонимикасы. А, 1979
   
2. 
   Айдаров Г. Көне түркі жазба ескерткіштерінің тілі .А, 1986
   
3. 
   Бурнашева Г.З. Монетный материал в городище Отрар Тобе. А, 1974
   
4. 
   Введение в специальные исторические дисциплиныМ, 1990
   

1. 
   Тарихи метрология пәні, негізгі міндеттері.Тарихи метрология ның маңызы.
   
2. 
   Тарихи метрология терминдері, өлшем бірліктері.
   
3. 
   Тарихи метрологияның қалыптасуы, дамуы. Орта ғасырлық Батыс Европадағы практикалық метрология.
   
4. 
   Тарихи метрологияның ғылым ретінде дами бастауы. Батыс Европаның алғашқы өлшем бірліктері жүйесі.
   

1. 
   Стенографияның негізінде неше принциптері бар
   
2. 
   Күнделікті тұрмыстық сипаттағы жазбалар үшін 11-15 ғ Ежелгі Русьте қандай материалды қолданды
   
3. 
   Қай ғасырда жазу материалы ретінде қағаз пайдаланыла бастады
   

1. 
   Соболева Н.А. Россииская геральдика. М, 1989
   
2. 
   Федоров-Давыдов. Монеты рассказывают. М,1963
   
3. 
   Шур Я. Когда? Рассказы о календаре. М, 1968
   
4. 
   ТихомировМ.Н. Русская палеография. М,1966
   

1. 
   Ежелгі Рим бірліктері. Мұсылман өлшем бірліктері.
   
2. 
   Ұзындық, биіктік, салмақ өлшемдері.
   
3. 
   Ақша өлшемдері. Өлшем бірліктерін жетілдіру шаралары.
   

1. 
   «Күлтегін ескерт мен «Білге-Қаған» ескерт-ң текстерін жазған автор
   
2. 
   Түркі мемлекетті қанша уақыт өмір сурді
   
3. 
   Уақыт өлшемі туралы ғылым
   
4. 
   Уақыт есебінің жуйесі
   

1. 
   Пронштейн А.Л. Использование вспомогательных исторических дисциплин при работе над источниками .М, 1967
   
2. 
   ПронштейнА.Л. Методика исторических источниковедении. М,1967
   
3. 
   Проблемы антротопонимики. М, 1970
   

Пән бойынша студенттердің өздік жұмысының мазмұны семинар, тәжірибелік сабақтарға және ОСӨЖ ге дайындығынан тұрады. Сондықтан бұл бөлімде СӨЖдің әр тақырып бойынша мазмұны ғана берілген.