Қоршаған ортаны модельдеуде сапалы мүмкіндіктерге ие, сезімдік тұрғыдан түсініктіұғымдар жиынтығы негізінде құрылады, алдын ала жазылып қойған программа кодын көп рет қолдануға мүкіндік береді

Мұндағы case, of, else, end -қызметші сөздер (жағдай, одан, әйтпесе, соңы); < таңдау тізімі> - бір немесе бірнеше төмендегідей құрылым:

Алдымен өрнек есептеледі, одан кейін таңдау тізімінен есептелген өрнектің мәніне тең тұрақты ізделінеді. Табылған тұрақтыға сәйкес оператор орындалып, таңдау командасы өзінің жұмысын аяқтайды. Егер таңдау тізімінен есептелген өрнектің мәніне тең тұрақты табылмаса, онда программаны басқару else операторынан кейін тұрған операторға береді. Кейде else <операторлар> бөлігін жабуға да болады.

Таңдау тізіміндегі операторлардың кез келгеніне бір емес, бірнеше үтірмен жазылған таңдау тұрақтысы сәйкес келуі мүмкін.

Мысалы,

begin

case ch of

'n', 'N','н' ,'Н':=LbOutput.Caption:='Жоқ';

'y', 'Y', 'д', 'Д':=LbOutput.Caption:='Иә';

end;

Белгі және көшу операторы

Көшу операторының жазылу форматы төмендегідей:

Goto <белгі>;

Мұндағы Goto-қызметші сөз (белгіге көшу); <белгі>- белгі. Object Pascal тіліндегі белгі- бұл программаның қандай да бір операторын белгілеуге мүмкіндік беретін, еркін алынған идентификатор. Белгі белгіленетін оператордың алдына орналасады, белгіден кейін қос нүкте (:) қойылады. Операторды бірнеше белгімен көрметуге болады, бұл жағдайда олар бір-бірінен қос нүкте арқылы ажыратылады. Программада белгіні пайдаланудан бұрын оны сипаттау бөлімінде бейнелеп жазу қажет. Белгіні сипаттау үшін Label қызметші сөзі пайдаланылады.

Мысалы,

…

Label

…

Begin

Goto lb1;

………..

Bel:……….

Lb1:lb2:………….

Goto lb2;

………….

Белгіні пайдалануда төмендегідей ережелерді басшылыққа алу қажет:

• 
  Goto сілтеме жасайтын белгі бейнелеу бөлімінде сипатталуы және ол программа денесінде міндетті түрде кездесуі тиіс;
  
• 
  Қосалқы программада сипатталған белгі сонда жергілікетенеді, сондықтан қосалқы программаның сыртынан оның ішіндегі белгіге жасалған сілтеме орындалмайды.
  

1. 
   Класстар және нысандар;
   
2. 
   Өрістер;
   
3. 
   Қасиеттер;
   
4. 
   Әдістер;
   
5. 
   Хабарламалар мен оқиғалар;
   
6. 
   Визуалды компоненттер кітапханасы.
   

Application объектісі TApplication класында жатады, ол автоматты түрде кез келген программада жіберіледі.

Screen объектісі Тscreen класында инкапсуляцияланған қасиеті және әдісі. Printer объектісі автоматты түрде құрылады, егер де программада Printers модульдік сілтемеде көрсетілсе.

Clipboard – Windows - та Clipboart мәліметтер мен буфер программасында ауысу кең көлемде пайдаланады. Егер де Delphi программасы Clipboart –тік модульде, онда оған автоматты түрде Clipboart объектісіне енуге болады.

Кілт сөзді анықтау.

Help қызметі кілтік сөздерді іздеуге мүмкіндік береді. Басты бөлімде кілтік сөзді анықтау үшін (символдық текстің ең алдында ), латын әріпімен «К» немесе «к» Мысалы:

Открыть: текстік файл; Asil; текст;
Секция Options

Секция [Options] құралады немесе ауыса алады. Options батырмасының көмегімен Options батырмасын басқаннаң кейін көп бетті терезе ашылады.

General беті.

Default topic-идентификатор.

Help title- негізгі іздеу тересзесінде қызмет етеді.

Notes-қысылғыш таңдалса, онда компелятор мәселені хабарлайды.

Errors- кодтын қатесін көрсетеді.

Compession –беті нәтижелік файлды қысу арқылы байқалады.

Sorting –беті кілт сөзіне тіл әдістері өңделеді.

Longuage of Help file-кілт сөзді тілді өңдеу үшін пайдалынады.

Other-индексі бойынша тілді өңдейді.

Files –беті папкадағы файлдың жобасын анықтайды.

Help Files- HIP-файл нәтиже аты.

Log Files-ASCII-файл текстің аты.

Секция Windows толықтырылған терезені іздеу жиынына қызмет етеді. Әр көрсетілген секция терезеде сипатталынады, түсімен, өлшемімен және тақырып.

Егерде секцияда 1 терезеде анықталмаса, онда Windows батырмасын басып диалог терезесін шақырамыз.

Greate жолында Windows named-қа терезе атын береміз.

Procedure-текстік процедураны шығаруға арналған.

Reference- іздеу терезесі.

Error massage-қатені шығаруға арналған.

Ескерту осы 3 түрдегі стандартты Windows-те терезесінде «қалың» рамка және заголовка мен құралады.

General беті.

Windows type- бірнешенің терезесінің ішінен ерте таңдалғанды шығарады.

Add- тізімдер терезесін шақырады, жаңадан терезе қосуға.

Remove-тізімнен терезені жояды.

Include-ASCII текстік файл тізімдеріне терезе қосады.

Title bar text-терезе заголовкасын анықтайды.

Comment-тәлкелік түсініктеме сақтайды.

Position –беті экранға шықпас бұрын, терезе өлшемін, қанша орын алып

Жатқаның анықтайды.

Height-терезе биіктігі

Weigth-терезе енің анықтайды.

Auto Sizer-батырмасын басқаннаң кейін ОК, Gancel батырмасы шығады.

Buttons –беті төменде орналасқан қосылғыштар терезеде сәйкес батырмасы қойылса.

Contents-мазмұны.

Index-индексі.

Find-поиск.

Help Topic- бөлімдері.

Back-артқа.

Options-параметрлары.

Brows-алдын-ала көру.

Macros- осы бетің көмегімен макрокомандаларды анықтауға болады, экранда терезе шықпас бұрын автоматты түрде орындалады.

Секция__Aliases.'>Секция MAP.

Бұл секцияда сандық идентификатор бөлімі анықталады, автаматты түрде Help батырмасы шақырылады және F1 клавишімен программа жұмыс істейді.

Ескерсек көшіру компоненті Delphi –де арнайы Help Context қасиеті бар, сандық идентификаторы бөлімін іздеу кітабын сығыстыруға болады. Бөлімдердегі [MAP] секцияда көрсетілген, компонентік-жіберілуі жұмыс істеу программасында.

MAP батырмасын басқаннаң кейін Ms HW терезесі пайда болады.

MAP topic тізімінде IDS to numeric values форматта бөлімдер көрсетіледі. Идентификаторды құру үшін жаңа бөлімдер немесе тізмнен жою MAР сәйкес ADD және Remove батырмасы пайдалынады.

Edit батырмасы жөндеу элемент тізімімен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.

Секция Aliases.

Мына секцияда псевдонимін көрсетуге болады идентификатор бөлімімен, MAP секциясын модификациялау көмегімен RTF –файлыңын өзгеруінсіз. Тағайындау батырма Add, Remove, Include және Edit тағы сол сияқты, MAP секциясында да жүреді.

Data Files батырмасы Ms HW тірізеден диалог терезесі ашылады, файлдың анықталуы, іздеу кітапханасыда пайдалынады. Осы файалдардың тізімі [Baggage] секциясын жоба файлын сақтайды.

1. 
   Тармақталу командасы. RadioButton компоненті.
   

1) if P then S //қысқа нұсқа

2) if P then S1 else S2 //толық нұсқа

мұндағы P– шарт; S,S1,S2- орындалуы тиіс сериялар (бір блоктық операторлар). Егер блок бірнеше операторлардан тұрса, олар бір құрама оператор ретінде қарастырылып, begi – end операторлық жақшылардың ішіне жазылады:

If P then begin

S1

Else begin

S2

End;

1. Жаңа жоба ашу. Формаға Memo1, RadioButton1,…RadioButton4, BitBtn1,BitB2 компоненттерін орнату. (1 - сурет).

1 - сурет Калькулятор үшін дайындалған

2. 
   Компоненттер қасиеттеріне мәндер меншіктеу:
   

Компонент	Қасиет	Мән
Form1 RadioButton1 RadioButton2 RadioButton3 RadioButton4 BitBtn1 BitBtn2	Caption Font Caption Caption Caption Caption Kind Kind	Геометрия-анықтамалық Tmes Kaz, 11 Үшбұрыш Тіктөртбұрыш Дөңгелек Трапеция BkOK BkClose

3. 
   ОК батырмасын екі рет шертіп, батырманың OnClickоқиғасын өңдеуіш процедурасын құру:
   

Begin

Begin Memo1.Lines.clear;

Memo1.Lines.Add(S=ah/2);

Memo1.Lines.Add(‘a – үшбұрыш табаны, h - биіктігі’);

End;

If RadioButton2.Checked then

Memo1.Lines.Add(S=ab);

Memo1.Lines.Add(‘a – тіктөртбрыш табаны, b- биіктігі’);

End;

Begin Memo1.Lines.clear;

Memo1.Lines.Add(S=Pi*r*r);

Memo1.Lines.Add(‘r- дөңгелек радиусы, Pi – 3,14’);

End;

If RadioButton4.Checked then

Memo1.Lines.Add(S=(a+b)*h/2);

Memo1.Lines.Add(‘a,b – тіктөртбрыш табаны, h- биіктігі’);

End;

4. 
   Жобаны сақтап, - іске қосу. Көрінген формадан қажетті фигураның атауын таңдап, ОК батырмасын шерту. Мысалы, «Трапеция» қатарындағы ауыстырып-қосқыш орнатылса, өрісінде нәтиже көрінеді (1-сурет).