Операциялыќ ж‰йелер

Операциялық жүйе

Операциялық жүйе – компьютер құрылғыларының үздіксіз жұмыс істеуін ұйымдастырушы және түрлі командаларды орындауы арқылы пайдаланышының машина жұмысын басқаруына жеңілдік келтіруші жүйелік программалар. Оның негізгі қызметі – программалардың бір – бірімен және сыртқы құрылғылармен өзара әрекетін ұйымдастыру, оперативті жадты бөлу, компьютердің жұмыс істеу кезіндеқате жіберілу сияқты түрлі оқиғаларды анықтау, дискіні жұмыс істеуге дайындау, монитор мен принтердің жұмыс істеу режимдерін орнату, пайдаланушының программасын іске қосып, оны орындау т.б..

Яғни ОЖ – машина жұмысын басқаруға толық жеңілдік беретін жүйе. Ол осы үшін арналған иілгіш не қатты магниттік дискіге жазылып қойылады. Сондықтан ОЖ – ны дискілік операциялық жүйе ( ДОЖ, не DOS ) деп те атайды.

Дербес компьютерлер үшін кең тараган оиерациялық жүйелерге МS (РС) DOS, Windows 95, Windows NT,OS/2, UNIX жатады,Дербес компьютерлерлерге арналған операциялық жүйелердің барлығы да тек бір адамдық болып табылады. Расында да екі адамның бір мезетге бір компьютерде жұмыс істеуін елестету қиын ғой. WINDOWS 95, WINDOWS NT, OS/2, UNIX көп мақсатты жүйелер болып саналады. Көп мақсаттылық — бір компьютерде бір уақытта қатарласа бірнеше есепті шығару мүмкіндігі немесе бірнеше әрекеттің қатар атқарылып жатуы.

Мысалы, Сіз мәтін көшіріліп жатқан шақта ойнап та отыруыңызға боладь, өйткені бұл жұмыстарды әртүрлі қүрылғылар атқарады немесе ол қүрылғылардың жұмыс жылдамдығы адамның жылдамдығынан өте жоғары болып келеді. Көптеген ІВМ - үйлесімді компьютерлер дискілік МS DОS операциялық жүйесі мен көп терезелі WINDOWS графикалық операциялық жүйесін пайдаланады.Операциялық жүкелер көптеген функцияларды орыңдайды: информацияны дискіге жазу-оқуды жүзеге асырады, мәліметтер сақтауды ұйымдастырады, компьютер құрылғыларының өзара байланыста жұмыс істеуін, барлық қолданбалы программалар жұмысының орындалуын қамтамасыз етеді. Бұл жүйе ЭЕМ іске қосылғаннан кейін иілгіш не қатты дискіден алғашқы жүктелетін кещенді программа болып табылады. Белгілі бір қосымша қызмет атқаруға керекті программалар тобы утилиттер болып табылады.

Оларға мысал ретінде антивирустік (вирустерге қарсы) программаларды, мәліметтерді архивтеу (кысу) программаларын, компыотердің: жұмыс істеу қабілетін (диагностика) тексеретін программаларды (тест ирограммалары) айтуға болады.

Сервистік программалар

Сервистік программалар — әрбір адамның операциялық жүйемен жұмыс істеуін жеңілдететін программалар тобы.Қолданбалы программалар арқылы біздер өз есептерді шығарамыз. Мұндай программалар "қосымшалар" (приложения) деп те аталады. Қолданбалы программалар сан алуан, оларға қарапайым программадан бастап күрделі есептерді шығара алатътн қуатты мамандандырылған жүйелерді (мәтіндік продессор, графикалық редактор, баспаханалық жүйелер т.б.), ғылыми мөселелерге арналған және жалпы көпшілікке қызмет ету кешендерін де жатқызуға болады.

Жүйелік үзілісті ұйымдастыру

Мысалы, программаны орындау кезінде нөлге бөлу кездессе, ол оның мүмкін емес екенің хабарлап, машина жұмысын тоқтатады ; клавиатурадан символ терілсе, ол процессордың осының алдаңдағы ағымдық жұмысына үзіліс жасайды. BIOS – тың құрамында сыртқы құрылғылардың жұмысын басқару драйверлері де бар. BIO.COM (IBMIO.COM) – BIOS жүйесінің жұмысын ьолықтырушы бөлім. Ол сыртқы құрылғылар мен информацияны алмастырудың барлық операцияларын да орындайды. DOS.COM (IBMDOS.COM) – ның жұмысы – пайдаланушының программалары мен түрлі информацияны дискіге тиеу не одан оперативті есте сақтау құрылғысына ендіру, дискіде тиулі программаны жою және т.б.. Ол жад ұяшықтарымен орындалатын жұмыстарды да басқарады. COMMAND.COM – ның негізгі жұмысы – пайдаланушының программаларымен берілгендерді жадқа ендіру және өндеу. COMMAND.COM – ды командалық процессор деп те атайды. Ол ішкі не реззиденттікдеп аталатын түрлі командаларды да орындайды (DIR, COPY, REN, DELETE, CD, MD, RD, DATE, TIME, VER т.б..)

Есептеу желілері операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс істейді. Негізгі желілік, операциялық жүйелерге NovellWare, Windows NT, OS/2, Warp Unix кіреді. Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас желілік құралдар бар.

Желілік операциялық жүйе

Желілік операциялық жүйе пайдаланушыларға желілің бір компьютерінен басқасына файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.

Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:

• 
  ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;
  
• 
  желінің бір ДК-сында сақталу есебінен бір ақпаратты қосарлау мүмкіндігінің жойылуы;
  
• 
  ақпарат сақталуы сенімділігінің жоғарылуы;
  
• 
  ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
  
• 
  ұйымның бөлімшелер және қызметкерлері мен арасында жылдам, қағазсыз ақпарат алмасу мүмкіндігі.
  

Windows объектілі - бағытталған платформасы

Программалық өнімдерді өңдеудің қазіргі технологиясы обьект ұғымы негіз болатын объектілі-бағытталған программалаудың концепцияларында жұмыс жасайды. Интерактивті режимде жұмыс мүмкіндігі пайдаланушыға көрнекі графикалық саймандарды және әр түрлі көмектерді қолдануды ұсынады.

Объектілі-бағыттаушы программалаудың фундаментальды мінездемелері:

• 
  Компьютерлік әлемде объектілермен жұмыс жасайды;
  
• 
  Компьютердегі есептеу объектілер арасында мәліметтер алмасу жолымен жүзеге асырылады. *Объектілер хабарламаларды жіберу және қабылдау арқылы өзара әрекеттеседі.
  
• 
  Хабар беру – әрекет орындау үшін берілетін сұраныс. Әр объект басқа объектілерден тұратын байланыссыз жадтан тұрады;
  
• 
  Әр объект өзіне байланысты объектілердің қасиетін көрсететін класс болып саналады;
  
• 
  Класта объект тәртібі көрсетіледі, сондықтан осы класқа жататын барлық объектілер бірдей әрекеттерді орындайды;
  
• 
  Барлық кластар иерархиялық құрылымды құрайды.
  

Windows жүйелік ортасында әрекеттер тізімін орындау үшін:

• 
  объектіні ерекшелеу керек, яғни экранда осы объект белгісінде тышқанның сол жақ батырмасын шерту;
  
• 
  объект орындайтын әрекеттер тізбегінен меню көмегімен қажеттісін таңдау.
  

Файл деп ішкі жадыда белгілі атпен облысты алатын немесе программалар тізбегін айтады.

Сынақ сұрақтар

1. Кіріспе. UNIX операциялық жүйенің негізгі түсініктемелері.
1.1. Операциялық жүйе, тұтынушы. UNIX операциялық жүйесінің ядросы, UNIX файлдық жүйесі.
1.2. Файлдардың түрлері, файлға рұқсат.
1.3. Программалар, үрдістер, үрдістер-демондар.
1.4. Жүйелі басқарудың жұмыстарының түрлері
1.5. Жүйенің тиеу үрдісін зерттеу. Процестерді көру және жою.
1.6. Реестр және реестрмен жұмыс істеу құралдары.
2. Бастапқы жүктеу және жүйені тоқтату
2.1. Бастапқы жүктеудің этаптары. Бастапқы жүктеудің командалық файлдары. Жүйеге кіру және шығу, терминал арқылы кіру.
2.2. Қайтадан жүктеу және жүйені тоқтату. Жүктеу үрдісіндегі қателер.
2.3. Құрылғы драйвері және сыртқы құрылғы.
2.4. Файлдық жүйе. Файлдық жүйелерді қосу. Файлдық жүйені тұрғызу этаптары.
2.5. Linux жүйесін жеке компьютерге қондыру. Алғашқы жұмыстарды жүргізу.
3. Жүйені конфигурациялау және байқау.
3.1. Жүйелік хабарландыруларды тіркеу. Үрдістерді басқару. Ядроны конфигурациялау. X Windows System конфигурациялау. Х-серверге рұқсат алу.
3.2. Күрделі командалық сценарийлерді тестілеп жүргізу. Командалық жолдардың параметрлерін қолдану.
4. Машина аралық және желі аралық қатынастар.
4.1. Желілерді ұйымдастырудағы концепция және терминология: дәрежелері. OSI пішінінің жеті деңгейін қысқаша шолу. Интернет деңгейлерін шолу.
4.2. Жүйелік қызметтер мен протоколдар арасындағы қатынастар. Протоколдық атаулар және тұтынушының мәліметтері.
4.3. Ethernet туралы қысқаша мағлұмат: ethernet адресация; ethernet кадрлар форматы; желілік интерфейстер.
4.4. Интернеттегі адресация: Internet адрес; желіаралық адрестің компоненттері; адрес кластары, адрес кластары; желілік және жалпы хабарлаушы адрестер
4.5. ARP және RARP протоколы. Желіаралық форматы: IP-протоколы. ICMP протоколы.
5. Ішкі желі
5.1. Ішкі желіні ұйымдастыру, желілік маска, ішкі желілер болғандағы маршрутизация алгоритмі.
5.2. Ішкі желі ұйымдастырудағы кәдімгі сұлба.
6. TCP, UDP протоколдары
6.1. Жеткізіп беру протоколы, TCP протоколы, TCP пакетінің форматы.
6.2. UDP протоколы, UDP пакеті, транспорттық дәреженің интерфейсі
6.3. Ftp, telnet программаларын қолдану.
7. Маршрутизация
7.1. Интернеттегі маршрутизация, RIP протоколы, routed демоны.
7.2. RPC портын таратушы және қосымшалар. Мәліметтердің сыртқы көрінісі.
8. Домендер атауының қызметі (DNS)
8.1. Кіріспе. DNS компоненттері. Домен атауларын түрлендіру.
8.2. DNS хабарландыру форматы. Named демоны. Домен атауларының автономдық қызметін ұйымдастыру.
8.3. NF протоколы. Таратылған файлдық жүйелер. NFS желілік файлдық жүйесі. Виртуалды файлдық жүйе. Желілік транзакция.
9. Инсталляция жүйесі
9.1. Негізгі конфигурациялар. Инсталляция этаптары.
9.2. Программалық қамыту инсталляциясы. Программалық қамыту типтері.
10. Жүйелерді және мәліметтерді қорғау.
10.1. Паролдау. Setuid программалар. Рұқсат алуды бақылау. Тіркеу журналдарын бақылау.
10.2. Рұқсат туралы ұғым, қолданушы каталогы. Рұқсат беру және өзгерту. Ағымдағы қолданушыны өзгерту
10.3. Пакеттер фильтрациясы. Мәліметтерді қайтадан орналастыру және резервті көшіру. Мәліметтерді шифрлеу. Firewall.

жүктеу 167,5 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: