Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау және тасымалдау

А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков,  Г.Ж. Смаилова  
 
254 
 
Р
1
=Р
а
-Р
кв;
Р
2
=Р
а
+Р
кд
; Р=(Р
1
+Р
2
)/Р
2,
                            
(7.19) 
 
мұндағы Р
а  
–
 
абсолютті атмосфералық қысым; 
Р
кв 
– вакуум; 
Р
кд 
– қысымы. 
(7.18) теңдеуін түрлендіруге болады: 
 
= ((
−
кв
−
) ∙
− (Р
ф
− Р
кв
− Р
у
) ∙ ) ∙
(
)
∙
 
Әртүрлі  температурадағы  мұнай  өнімдерінің  қанығу 
қысымын есептеу үшін өлшемдерді графиктерден алады P
y
=f(t). 
Ұшқыш  мұнай  өнімдерін  молекулалық  салмағын  оларға 
арналған эмпирикалық тәуелділігімен анықтайды: 
 
M
H
=60+0.3t
H.k
+0.001t
H.k2
 
  (7.20) 
 
мұндағы М
н 
– бензин буының молекулярлы салмағы; 
t
Н.к 
– бензиннің қайнап бастау температурасы, 
0
С 
Газ  (M
гсм
)  қоспасының  молекулалық  массасы  және  оның 
тығыздығын (
г см
)
  аддитивті жүйе бойынша бағалайды: 
(7.18)  теңдеуі  резервуардың  «тыныс  алу»  сипатына  қарай 
есептеу  формулаларын алуға  мүмкіндік  береді,  оның  көмегімен 
булану  шығындары  толығымен  немесе  жартылай  жойылатын-
дай шарттарды анықтауға береді. 
Кіші  «тыныс  алу»  кезіндегі  шығын.  Кіші  «тыныс  алу» 
процесі  кезінде  сұйық  мұнай  өнімінің  бір  бөлігі  буланып,  газ 
тектес  күйіне  айналады.  Сонымен,  мұнайдың  алып  жатқан 
көлемі кішірейіп, резервуарда газ кеңістігінің көлемі артады. Ал 
тәжірибелік  есептеуде  газ  кеңістігінің  өзгеруін  ескермей  былай 
қабылдаймыз  V
1
=V
2
=V.  Температура  1
0
С  өзгергенде  жер 
бетіндегі  резервуарларда  кіші  «тыныс  алу»  кезінде  шығынды 
есептейтін (7.18) теңдеу мынадай түрге енеді: 
 
,д
∙ (
Р
кв
Р
у
Т
−
(Р
ф
Р
кв
Р
у
)
)∙
Р
у
(Р Р
у
)
∙
М
н
Р
   (7.21 а) 

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
255 
Теңдеу  кіші  «тыныс  алу»  кезінде  шығын  болмайтындай 
резервуардағы  (Р
2
)  рұқсат  етілген  артық  қысым  шамасын 
бағалау  тұрғысынан  үлкен  қызығушылық  тудырады.  (7.21) 
теңдеуін нөлге теңеп, түрлендіріп мынаны аламыз: 
Р
кв
Р
у
Т
−
(Р
ф
Р
кв
Р
у
)
=0 
 (7.21) 
Р = Р
а
+ Р
кд
→ Р = Р
у
+ Р
а
− Р
кв
− Р
у
∙
Т
Т
.       (7.22) 
(7.19) ескеріп: 
Р
кд
= Р
а
− Р
кв
− Р
у
Т
Т
−
−
 
 (7.23) 
Кіші  «тыныс алу» кезіндегі шығындарды шамамен есептеу 
үшін 
газ 
температурасының 
1
0
 
С-ге 
өзгеруі 
кезінде 
резервуардың 1 м
3 
газ кеңістігінен мынаны құрады: 
М.Д
=
С
,
кг
м
С
 (7.24) 
Және  атмосфералық  қысымның  1  Па-ге  өзгеруі  кезінде 
мынаны құрамыз: 
М.Д
= 0.44 − С,
кг
м ∙Па
.
 (7.25) 
Үлкен 
«тыныс 
алу» 
кезіндегі 
шығындар 
анықтау 
тұрғысынан  бағаланады,  оның  шамасы  резервуарға  жиналған 
мұнай  өнімінің  көлеміне  пропорционал  болады.  Атмосфералық 
резервуар  үшін  мынаны  аламыз:  P
1
=P
2
=P.  Үлкен  «тыныс 
алулар» кіші уақыт аралығында және T
1
=T
2
=T кезінде өтеді деп 
есептеледі. Онда C
1
=C
2
=C.(7.17) теңдеуі мына түрге келеді: 
БД
= (
−
) ∗
∗ ∗
н
 (7.26) 
мұндағы  V
1
-V
2
-V
H 
–  резервуарға  айдалатын  мұнайдың 
көлемі; 

А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков,  Г.Ж. Смаилова  
 
256 
 
Р
Т
∙
М
н
=
 – мұнай буының тығыздығы. 
Егер  резервуар  қандайда  бір  артық  қысымға  арналса,  онда 
үлкен  «тыныс  алу»  процесінің  басында  будың  бір  бөлігі 
сығылады  және  резервуардың  газ  кеңістігі  V
*
2
-ге  дейін 
кішірейеді.  Газ  кеңістігіндегі  қысым  Р
2
  үлкен  болмағанша 
газдың  сығылуы  жүре  береді.  Үлкен  «тыныс  алу»  кезінде 
шығым 
газ 
кеңістігінің 
көлемінен 
басталады 
V’
2
<
.
 
Резервуардан  мынаған  тең 
− ∆
бу  мен  ауа  қоспасының 
көлемі  кетеді,  мұнда 
резервуарға  айдалатын  мұнайдың 
көлемі, ал 
∆ =V
1
-V
2
– резервуардың газ кеңістік көлемінің бір 
бөлігі  және  ол  үлкен  «тыныс  алу»  кезінде  шығымсыз  мұнай 
өнімімен  толып  тұрады.  V’
2 
–  өлшемін  анықтау  үшін,  (7.18) 
теңдігін  нөлге  теңеп  және  есептеумен  қалыптасады  T
1
=T
2
=T; 
P
y1
=P
y2
=P
y
; Р
1
=P
2
-Pкв; P
2
=Р
а
+ Р
кв
:
 
V
1
2
=
Р
а
Р
кв
Р
у
Р
а
Р
кд
∙
Т
Т
, V
1
2
=
(Р
Р
у
)
(Р
Р
у
)
, ∆ =V
1
-V
2
∆ = V1
(Р
Р
у
)
(Р
Р
у
)
, ∆  =
(Р
Р
у
)
(Р
Р
у
)
               (7.27)
 
 
Резервуардан шығатын газдың көлемі, 
V
r
=
− ∆ ,
 
 
V
r
=
=
(Р
Р
у
)
(Р
Р
у
)
                             (7.28) 
 
Үлкен  бір  «тыныс  алуда»  резервуардан  мұнай  өнімі 
буының  салмағының  жоғалуы,  белгілі  қатынастар  өлшемімен 
бағалаймыз:  
бд
= (
− ∆ ) ∙
∙ ,
=
∙
∙ ,
=
: 
бд
= (
−
(Р
Р
у
)
(Р
Р
у
)
)
М
н
.
              (7.29)