Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау және тасымалдау

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
251 
амплитудасынан  (∆t
А
)  артық.  Бірақ  олардың  минимальды 
температуралары бірдей. Жуықтап алғанда: 
=
в
=
в
− ∆ /2,
(7.6)
=
+
=
в
− ∆
в
/2 + ∆
в
, (7.7)
=
=
в
+
(∆
∆
в
)
,
(7.8)
в.сл.
=
в
− 0.3 ∙
∆
, (7.9)
в.сл.
=
в ср
+ 0.3 ∙
∆
, (7.10)
Мұнай  қабатының  орташа  температурасы  ауаның  орташа 
температурасына  шамалас  алынуы  мүмкін.  Күндізгі  булану 
мұнай  өнімінің  бет  қабатының  суықтануын  шақырады. 
Булардың  түнде  конденсациялануы  мұнай  өнімінің  бет 
қабатының  қызуына  алып  келеді.  Бұл  процестердің  әсер  етуі 
жоғарғы қабаттың түзелуіне алып келеді 
→
в ср
=
.
 
Тәжірибеден  алынған  мәліметтер  бойынша  мұнай  өнімінің 
жоғарғы  қабатында  температураның  ауытқу  амплитудасы 
орташа 
∆
в
ср
= (0.2 − 0.4) ∙ ∆  мәнін құрайды. 
Қарапайым есептеу теңдігі бойынша резервуарларда мұнай 
өнімінің жоғалуын теориялық бағалау П.В. Валявский және В.И. 
Черникин тәжірибелерінде келесі ағаттықтардан бағамдалады: 
 резервуардағы 
мұнай 
өнімі 
буының 
булану
концентрациясы кіші кеңістігінің барлық нүктелерінде бірдей; 
 резервуардың  газ  кеңістігі  мұнай  өнімінің  буланған
буымен қанығуы лезде болады; 
 резервуарда  ауа  мен  бу  қоспасы  қатаң  түрде  газ  жағдай
теңдеуімен Дальтон заңына бағынады; 
 резервуар  және  оның  шатыры  абсолютті  герметикалық
екені болжау жасалады; 

А.А. Исмаилов, Т.Н. Жарқынбеков,  Г.Ж. Смаилова  
 
252 
 
Болжау  бойынша  резервуардағы  (оңай  буланатын  мұнай 
өнімдерімен)  кіші  кеңістігінде  уақыттың  бастапқы  моментінен 
келесі  параметрлер  орын  алған:  көлем  (V
1
),  абсолютті 
температура (T
1
), қысым (P
1
) және бу концентрациясы (C
1
).  
Қандай  да  бір  уақыт  өткеннен  кейін,  процесс  біржақты 
болуының  нәтижесінде  жаңағы  параметрлердің  барлығы 
өзгереді  және  соған  байланысты  бәрі  тең  болады:  V
2
,T
2
,  P
i
,  C
2
.  
Газдың  күй  теңдеуіне  жүгініп:  V
1
P
1
(1-C
1
)=G
1
R
в
  процесс 
басталғанға дейін резервуардың газ кеңістігін толтырған ауа мен 
газ қоспасынан ауаның салмағын анықтаймыз: 
 
G
1
=V
1
(1-C
1
)
∙
∙
                            (7.11) 
 
Ауа  салмағын  ескеріп,  R
в 
–  ауаның  газ  тұрақтысын 
универсалды газ тұрақтысына ауыстырып, мынаны аламыз: 
 
R
в
=R/М
в
, G
1
=V
1
∙ (1 −
) ∙
Р
Т
∙
М
в
 
 
(7.12) 
Процестің соңында резервуардың газ кеңістігіндегі ауаның 
салмағын (G
2
) алдыңғы теңдікке ұқсастырып табамыз: 
 
=
∙ (1 −
) ∙
∙
в
                   (7.13) 
 
Тыныс 
алу 
клапаны 
арқылы 
процесс 
уақытында 
резервуардан  шыққан  ауа  мен  бу  ауа  қоспасының  салмағы 
мынаған тең: 
 
в
=
−
=
∙ (1 −
) ∙
−
∙ (1 −
) ∙
∙
в
. (7.14) 
 
Мұнай өнімінің кейбір бу өлшемімен қоса резервуардан бу 
ауа  қоспасымен  бірге  ауа  да  кетеді    және  салмақтық  өлшемі 
қатынаспен анықталады: 
 

Өндірістегі мұнай, газ, суды дайындау  және  тасымалдау 
 
253 
 
в
=
в
∙
в
Н
 
 
 
(7.15) 
 
мұндағы  Vв,V
н
  –  бу  мен  ауа  қоспасының  резервуарынан 
кеткен ауа мен мұнай өнімінің бу көлемі; 
ρ
В
 және 
ρ
н
 – бу ауа қоспасындағы ауа және мұнай өнімінің 
тығыздығы. 
Көлем  концентрациясына  қоспадағы  газ  көлемі  Дальтон 
заңы 
бойынша 
пропорционалды: 
в
/
н
=(1-C)/C,
 
мұнда 
C=(С + С )/2
  қоспадағы  мұнай  өнімінің  орташа  көлемдік 
концентрациясы. Мынаны ескерсек,  
в
=
М
в
.
және
н
= М
н
/22.414 →
в
н
=
М
н
М
н
. 
Көлем 
қатынастары 
мен 
молекулалы 
салмақтардың 
табылған мәндерін қойып мынаны аламыз: 
 
в
=
(
)
∙
М
в
М
Н
→
=
М
в
∙
С
(
)
∙
в
,
(7.16) 
           
= (
∙ 1 −
) ∙
−
∙ (1 −
) ∙
. (7.17) 
 
Бұл  теңдеу  резервуарда  буланудың  арқасында  мұнай 
өнімінің  жоғалтатын  буының  салмағын  анықтауға  мүмкіндік 
береді.  (7.17)  теңдеуінен  берілетін  артық  қысым  (Р
1
)  және 
вакуум  (Р
2
)  арқылы  және  қаныққан  бу(Р
у
)  қысымын  сәйкес 
температурада  Т
1
  және  Т
2
  өрнектеген  дұрыс.  Мәндерді  қойып 
d=P
y1
/P
1
, C2=P
y2
/P
2 
және C=Р
у
/Р
в
(7.17), мынаны аламыз: 
 
= ((
−
) ∙ -(
−
)∙ ) ∙
∙
(7.18)
 
мұндағы Р
у1
 – Т
1
 температурасындағы қаныққан бу қысымы; 
Р
у 2
 – Т
2
 температурасындағы қаныққан бу қысымы; 
Р
у
 – қаныққан булар қысымының орташа арифметикалық мәні: