Өндіріс технологиясы мен көлік техникасын жөндеу негіздері

1) Жоңғылау құралының қыспақты элементіне әсер ететін күштер ықшамсызбасы.

2) Бүйіржақтан жоңғылау үрдісінде дайындамаға әсер ететін күштер ықшамсызбасы.

3) Дайындаманы қысу және кесу режімдерін есептеу.

4) Қорытынды және құралдың құрылысын жетілдіру бойынша ұсыныстар.
Бақылау сұрақтары

1) Білдек құралдары дегеніміз не? Олардың тағайындамасы.

2) Білдек құралдарының топтастырмасы.

3) Білдек құралдарының негізгі элементтері, олардың тағайындамасы.

4) Қыспақты құрылғылардың түрлері және олардың жетектері.

2.2 Зертханалық жұмыс №2. Токарлы-револьверлық операцияны жобалап жасау және револьверлық білдекті баптау
Жұмыс мақсаты – тапсырылған тетікті өңдеу бойынша токарлы-револьверлық операцияны жобалап жасау және осы тетіктерді дайындау үшін білдекті баптау дағдысын алу.
Жалпы мәліметтер

Токарлы-револьверлық операциялар қиықжиек алу, бүйіржақты өңдеу, ішкі және сыртқы бұрандаларды кесу, тетіктерді сыртқы және ішкі айналу беттері бойынша кешенді өңдеуді қамтамасыз етеді. Токарлы-револьверлық білдектерде тетіктерді шыбықтардан және даналанып жасалатын дайындамалардан дайындауға болады. Токарлы-револьверлық білдектер қолмен басқарылатын, жартылай автоматты және автоматты болып шығарылады. Осыған байланысты олар сериялық және жаппай өндірісте кеңінен қолданылады. Бұл білдектердің токарлы және токарлы-бұранда кескіш білдектер алдында келесі артықшылықтары бар: өнімділігі жоғары, бұйымның өзіндік құны төмен, жұмысшылардың жұмыс істеу жағдайы жақсырақ.

Токарлы-револьверлық білдектерді тиімді пайдалану үшін операцияларды жобалаған кезде операцияларда ауысымдарды қатар атқарып, суппорттар жұмысын қатар атқарып, топтап өңдеу және басқа да тетіктерді өнімді өңдеу тәсілдерін мақсималды түрде қолданып, баптау ықшамсызбаларын жобалап жасау қажет.
Зертханалық жұмысқа дайындалуға арналған тапсырмалар

1) Тетіктерді токарлы-револьверлық білдектерде өңдеу технологиясын, оларды баптау және осы білдектерде тетіктерді өңдеуді интенсифтендіру әдістерін оқып білу керек [3, т.1, 263...272б.].

1) Жабдықтар және бастапқы материалдар: токарлы-револьверлық білдек және оның паспорттық мәліметтері, шыбықты немесе даналанып жасалған дайындаманы бекітуге арналған құралдар, кескіш аспаптарды бекітуге арналған қосалқы асапаптар, кескіш және өлшегіш аспаптар, тетіктің нобайы немесе сызбасы.

2) 4-суретте келтірілген тетіктің контрутивтік-технологиялық сипаттамасын оқып білу керек:

– атауы: арнайы төлке, конструкторлық коды АБВГ 40 3251, 016 және жабық кемер, бұранда, ойық науаша, қасқалша жоқ сыртқы тегіс цилиндрлік бетті, ортасынан бір жағынан екінші жағына өтетін сатылы тесігінде бір жақты кемер және бұранда бар L>2D (L=35мм, D=40мм) айналу денесі болып табылады.

– тетік материалы: болат А12 ГОСТ 1414-82, НВ 203, в=500Мпа

– тетік массасы – 0,23 кг.

4-сурет – Арнайы төлке нобайы
3) 1-кесте формасы бойынша тетікті өңдеу ықшамсызбасын құру керек.
1-кесте

4) 2-кесте формасы бойынша технологиялық үрдістің ықшамсызбасын құрау керек.

5) Баптау ықшамсызбасын жобалап жасау керек.

6) Анықтамалықтар және МЕСТ бойынша кескіш аспаптарды таңдау керек.

7) Әрбір ауысым үшін кесу режімдерін анықтау керек.

8) Барлық ауысымдар үшін техникалық мөлшерлерді есептеу және операциялық карталарды толтыру керек.

9) Токарлы-револьверлық білдекті баптауды іске асыру керек.

10) Бірінші тетікті өңдеу және барлық айқындауыштарды тексере отырып, өлшемдерді 3-кестеге толтыру.
3-кесте

1) Тетік нобайы.

2) Технологиялық үрдістің ықшамсызбасы.

3) Білдекті баптау ықшамсызбасы.

4) Кесу режімдерін және техникалық мөлшерлерді есептеу.

5) Операциялық карта (өңдеу тұрғыны оқытушы анықтайды).

6) Тетікті өлшеу кестесі.

7) Қорытынды және ұсыныстар.

1. 
   Қандай тетіктерді токарлы-револьверлық білдектерде
   

2) Токарлы-револьверлық білдектердің түрлері.

3) Токарлы-револьверлық білдектердің токарлы және токарлы-

бұранда кескіш білдектер алдындағы артықшылықтары қандай?

4) Токарлы-револьверлық білдектерді баптау ерекшеліктері.

5) Токарлы-револьверлық білдектерде өңдеуді интенсифтендіру

әдістері.

3.3 Зертханалық жұмыс №3. Жөндеуге түскен көліктік техника тетіктерінің техникалық жағдайын зерттеу және олардың ақауларын анықтау

Ұзақ уақыт жұмыс істеу нәтижесінде және көліктік техника тораптарының пайдалану және техникалық сипатты себептері бойынша әртүрлі ақаулар пайда болады. Тетік ақауларын шартты түрде үш топқа бөлуге болады: тозулар, тотығу және механикалық зақымдану, ескіру.

Тозу – бұл үйкеліс немесе сыртқы ортамен контакті кезінде пайда болатын және өлшемдердің немесе физика-механикалық қасиеттердің өзгеруімен сипатталатын, тетіктердің немесе олардың жабындарының біртіндеп бұзылу үрдісі. Тозудың түріне байланысты тетіктің зақымданулары әртүрлі болуы мүкін. Абразивті тозу кезінде тетіктердің жұмыс беттерінде көптеген сызықіздер мен тырнықіздер болады. Молекулярлы-механикалық тозу бір уақытта молекулярлық немесе атомдық күштердің әсері және механикалық әсерлер нәтижесінде пайда болады.

Тотты қирау тотығу түріне байланысты қаяу түрінде пайда болады.

Механикалық зақымданулар көптеген зиянды үрдістер әсерінен пайда болады: шыңдық жүктемелер, соққылар, дірілдер, ішкі кернеулер, шаршау. Жоғарыда аталған ақаулар тетіктерде көбінесе жынтық түрінде кездеседі және пайда болу шамасы мен түріне байланысты техниканың жарым-жарты немесе толық тоқырауын тудырады.

Ажыратып бөлшектелгеннен кейін тетіктер тазалау мен жуудан өтеді. Осыдан кейін тетіктер қалпына келтірусіз жарамды, қалпына келтіруге жататын және жарамсыз болып сұрыпталады. Бақылау тетіктерді бақылау мен сұрыптауға қойылатын техникалық шарттарға сәйкес іске асырылады.

Қалпына келтірусіз жарамды тетіктерге тозуы мүмкіндік шамалар шегінде жатқан тетіктер жатады. Тозуы мүмкіндік шама шегінен асқан, бірақ жарамсыз тетіктер тобына жатпайтын тетіктер қалпына келтіріліп, ары қарай пайдалануға жатады. Әртүрлі ақаулар салдарынан жарамсыз болып қалған тетіктер жарамсыз тетіктер қоймасына жіберіледі.

Бақылау операциялары көзбен байқап және аспаптардың көмегімен, ал кейбір жағдайда құралдармен іске асырылады. Көзбен байқап тетіктердің жалпы техникалық жағдайы тексереді және сыртқы ақаулары анықталады. Аспаптар көмегімен тетіктердің өлшемдері және геометриялық пішіннен ауытқуы тексеріледі. Жасырын ақауларды анықтау ақаукөргіштер көмегімен іске асырылады.

1) Тетіктер ақауларының пайда болу себептерін оқып білу [1, 141...143б.].

2) Күрделі жөндеуге түскен тетіктерді бақылау және сұрыптау технологиясын оқып білу [1, 175...184б.].

3) Серіппелерді ақауларын анықтау картасын және айқындауыштар кестесін дайындау.

1) Жабдықтар және бастапқы материалдар: зертханалық үстел, бақылау-тексеру тақтасы, 0,6 Мпа қысымды қысылған ауа көзі, серіппелер серпімдігін анықтауға арналған аспап, төрт есе ұлғайтатын ұлғайтқыш, ШЦ-11-200-0,05 штангенциркуль (ГОСТ 4381-87), металдан жасалған сызғыш (ГОСТ 427-75), бұрыштық, сүңгіш жиыны, серіппелер жиынтығы, серіппелер айқындауыштары.

Серіппелер айқындауыштары	Серіппе нөмірі және айқындауыш шамасы
	1	2	3	4
Еркін күйдегі ұзындығы, , мм
Орамдар саны,
Сымның диаметрі, , мм
Сыртқы диаметрі, , мм
Таяныш орамдары бойынша ішкі диаметр, , мм
Серіппе түрі
Қайда орнатылған

3) Серіппелер күйін анықтау керек:

4) Қарап тексеру, өлшеу және серіппелер серпімдігін бақылау нәтижелерін ақауларды анықтау картасына енгіземіз (5-кесте).

5) Серіппелердің жарамдылығы туралы шешім қабылданады.
Есептің мазмұны

1) Серіппенің нобайы және техникалық сипаттамасы.

2) Серіппенің ақауларын анықтау картасы.

3) Қорытынды және ұсыныстар.