5. Өзін сыйлау сезімінен айырылу және қажетсіздік сезімі сүйіктісімен әріптестерімен қарым-
қатынастан бас тарту, аурудың денесінде көріне бастауы: ауру салдарынан денесінің әлсіреуі,
күштің азаюы және т.б.
6.
Ипохондрия сауықтыру иньекциясы мен денсаулығына байланысты.
7. Жоғалтқаннан уайым шегу
8. Басқалардан жұқтырып аламын деген кінәлар сезімі, бұрынғы тәртбіне деген кіналар
сезімі, жақындарына әсіресе балаларының жанын жаралауға жеткізген кіналау сезімдері.
9. Деппресия, емдеудің жоқтығынан, шарасыздық сезімі және өзін-өзі бақылаудан айрылу.
10. Қорқыныш пен үрей мыналардан.
!
жақын мерзімдегі немесе болашақтағы болжам
!
өз инфекциясына басқа да инфекцияны жұқтыру қаупі
!
басқа адамдарды АҚТҚ инфекциясымен жұқтырып алу қаупі
!
қаржы тәуелсіздігінен немесе күш қуатынан айырылу
!
күш қуатының төмендеуі
!
қатынасқа қабілетсіздігі
!
жеке өмірінен, сүйікті адамынан, жанұясынан айырылу
!
міндетті стомотологиялық және медициналық емдеу
!
ауру азабының өлімі
!
жеке қасиетінен айырылу
!
жақын адамдарының тастап кету қаупі, немесе жалғыз қалу
!
аласталу мүмкіндігі басқа себептерсіз жұмыстан шығару немесе қабылдамау
!
өзін сыйлаудан қалу
!
СЖ және ЕИТ, ЕЖЕ сияқты кейбір топ мүшелеріне қарсы дискриминация
жалғастыру
!
бір елдерге баруға қарсылық болу
Б. Жанұяға
отбасы мүшелерінің психологиялық стресі яғни АҚТҚ аурулы адаммен жақындаса
алмау негізіндегі ашу, қайғы, күйзелу;
АҚТҚ аурулы адамға қамқорлық жасаушы отбасы мүшелерінің кемістушілік пен
аластатушылықпен ұшырасуы;
бірқалыпты жұмыс істей алмау барысында дәрігерлік көмек пен емдеу препараттар
құнының жоғары болуымен экономикалық мәселенің туындауы.
В . Қоғамға
Қаржы, қоғамның қасиеттілігіне жұмсалатын қаржының, АҚТҚ-ны сауықтыру
бойынша, аурудың бауырын диагностикадан өткізу және күтуге жұмсалатыны;
Денсаулық сақтау жүйесіне қосымша міндет;
аурудың әсерінен еңбек нәтижесі мен экономикалық көрсеткіштен айырылу;
Г. Әйелге әсері
АҚТҚ/ЖҚТБ, ЖЖБИ әйелдердің психологиялық, мәдени-әлеуметтік және
экономикалық жағына үлкен әсер етеді.
Әйелдер ағзасы биологиялық ерекшеліктеріне байланысты, АҚТҚ, ЕИТ ға өте
бейімделгіш.
әйелдер өз іс-әрекетіне толық бақылау жасай алады, еркектің тілегі мен еркектің
ләззат сезімін алуға ынтығуына ықыласымен қарай алады;
ерте неке немесе жасөспірім қыздың ересек еркекпен некелесуі де АҚТҚ-ны
жұқтыруға бейімделу қаупін жоғарылатады;
некеден тыс немесе некедегілер арасында жыныстық күш көрсету мен қатыгез қарым-
қатынас жасау осы күнге дейін кең таралуда;
әйелдерді экономикалық жағдай да АҚТҚ, ЖЖБИды жұқтыруға бейімделу
себептеріне әкеледі, себебі өмір сүру үшін күнделікті күрес әрекет АҚТҚ -ны жұқтырудың
жоғары қаупі;
АҚТҚ/ЖҚТБ
ІНДЕТІ
ЖӘНЕ
ОНЫҢ
ӘСЕРІ
78
әйелдердің экономикалық тәуелділігі мен әлеуметтік деңгейінің тіпті төмендегі әйел
жұқтырып алу қаупін білгеннің өзінде де, күйеулерінің некеден тыс қатынастарын тыюға немесе
мүшеқапты қолдануды талап етуге қауқарсыз;
АҚТҚ ауруы бар отбасы мүшелерінің ішінде ауруды күту көбіне әйелге міндеттеледі.
Д. АҚТҚ эпидемиясының төмендеуіне әсер ету
БҰАТББ берген 2004жылдың жаңартылған ақпаратына сәйкес, дүниежүзінде 39,4 миллион
адам АҚТҚ/ЖҚТБ өмір сүреді екен, оның 3,2 миллион ересектер , 17.6 миллион әйелдер және
2,2 миллион 15 жасқа дейінгі балалар, АҚТҚ-ның қайта тіркелген жағдайы 4,9 миллионды
құрайды (4,3 миллионы ересектер және 640,000 балалар 15 жасқа дейінгі ). ЖҚТБ диагнозы
нәтижесінде 2004жылы 3,1 миллион адам өлген (2,6 миллион ересек адамды және 510000
балалар 15 жасқа дейінгі).
Осылай, АҚТҚ ауруымен өмір сүрушілердің саны, 2001 жылы 35 миллион адамнан, 2004
жылы 39,4 миллион адамға өсу үстінде. Осы көрсеткіш деңгейіне қарасақ, эпидемия өсу
үстінде.
Қазақстанда АҚТҚ/ЖҚТБ эпидемиясына қарсы іс - шаралар
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Қазақстан Республикасы
Президентінің әкімшілік өкілдері жиналысының ұсынысына сәйкес министрліктер, ведомства-
лар, үкіметтің жергілікті атқарушы орындары, үкіметтік емес, халықаралық және екі жақты
ұйымдар (Теміртау қаласы, 20 қазан 2002) және 11 шілде 2002 жылы (протокол №24-3/002-439)
ЖҚТБ-ға қарсы күрес және сауықтыру бойынша координациялық Кеңес мәжілісінің шешімі
2002-2005 жылдары Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі жүйесінде
АҚТҚ/ЖҚТБ эпидемиясын қайтару стратегиялық бағдарламасы әзірленіп, қабылданды.
Бұл бағдарлама 2001-2005 жылдары ҚР ЖҚТБ эпидемиясын қайтару бағдарламасы стра-
тегиясы нақтылау мен оған әрі жетілдіру 14 қыркүйек 2001 ж. №1207 қабылданған Үкімет
қаулы-сында қаралды. Бағдарлама әзірлеушілер 30 май 2002 жылы Тәуелсіз Мемлекеттер
Достасты-ғына қатынасушы мемлкеттердің 27 маусым 2001ж қабылданған АҚТҚ/ЖҚТБ
бойынша БҰҰ мүше елдері міндеттеріне алған, білім мен ғылым секторына қатысты АҚТҚ/ЖҚТБ
эпидемия-сына қарсы кезек күттірмейтін шаралар бағдарламасы шешімдерінің
1,6,7,11,19,20,21,22,23,24 пункттерін басшылыққа алды. Қазіргі кезеңде айтылған
бағдарламаны іске асыру аяқталды.
Қазақстан Республикасы Білім және мәдениет және денсаулық министрлігі 31қаңтар 1999
жылы №12 «Қазақстан Республикасы оқу орындарында АҚТҚ-ның алдын алу сабақтарын енгі-
зу» бұйрығы шықты. 2002 жылы мемлекеттік білім стандартында АҚТҚ инфекциясын алдын
алу сұрақтары енгізіледі «Валелогия» пәні бойынша.
Салауатты өмір сүру бұл денсаулықты шамаңа қарай басқару, тәртібіңді қалыптастыру, сөз
жоқ бұл саладағы қайраткерлік педагогтар деңгейі мен олардың кәсіптік қызығушылық жатады.
Негізгі ақпаратты тұлғаның өзі денсаулық куәлігіне қосуы және мотиватциядан жобалап
ойлаудан басқа өз күйін жөндей алатын негізгі білім қорын меңгеруі қажет. Бұл жағдайда сөз
жоқ жүйелі білім мен мектептің рөлі бар. Жасөспірім мен баланың қажетті мотивацияны білуге,
тұлғаның қажеттіліген сәйкес керекті білімді қабылдауға мүмкіндік беруге тек педагог қана
көмектеседі. АҚТҚ инфекциясын алдын алуда және салауатты өмір салтын қалыптастыру білік-
тілігін жоспарлауда педагогтік білім жүйесі мен педагогтарға қойылатын өзгеру қажеттігі мүмкін.
Балалардың денсаулығын қалыптастыру, АҚТҚ алдын алу тек педагог валеологтардың
жігеріне қатысты емес, тәрбиешілер, барлық мамандық мұғалімдері, мектептің барлық
педагогтік ұжымы, КМ, колледждер, қосымша білім ұйымдарының қатысуына байланысты.
Республикалық білім жүйесінің ғылыми- педагог кадрлар мен басшыларын біліктілігін жетілдіру
курсының жоспары мен алкоголге, шылым шегуге, токсинамонияға, анашаға, ЖЖБИ, АҚТҚ
сауықтырудың республикалық семинар-тренингін өткізуді типтік оқу бағдарламасын әзірледі.
әр түрлі категориядағы педагог қызметкерлеріне арналған оқу бағдарламасының курсына
АҚТҚ-ның алдын алу лекциясы міндетті түрде қосылады.
ҚР МОН 2004 БҰБҒМСБҰның қаржылай көмегімен жалпы білім беретін оқыту, КМ,
колледждер, мектептен тыс ұйымдар, оқуышылармен сауықтыру жұмысын тиімді өткізуге күш
салатын оқытушыларға арналған.
АҚТҚ/ЖҚТБ
ІНДЕТІ
ЖӘНЕ
ОНЫҢ
ӘСЕРІ
79
Достарыңызбен бөлісу: |
