Планетаның орбитасының үлкен жарты осінің мәнін планетаның жұлдыздық айналыс периоды бойынша анықтау

1-2 вариант: Уран; 5-6 вариант: Плутон; 9-10 вариант: Юпитер;

3-4 вариант: Нептун; 7-8 вариант: Сатурн; 11-12 вариант: Марс;

Қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқаулар.

1.Приборды іске қоспас бұрын Жермен байланыстырылуын

тексеру қажет.

2. а/ үлкен кернеулі желіге қоcып;

б/ электр двигателін қосып қойып, баптауга;

в/ электр қосқыш сымы жалаңашталып ашылған құралды және

г/ приборды жермен коспай пайдалануға болмайды.

Жұмысқа кірісуге рұксат берілу үшін білуге қажетті сұрақтар:

1. Конфигурациялардың қандай түрлерін білесіз ?

2. Синодтық айналыс периоды дегеніміз не ?

3. Сидерлік айналыс периоды дегеніміз не ?

4. Кеплер заңдарының ережесін айту керек.

Методикалық нұсқаулар:

Бұл жұмысқа кіріспестен бұрын Күн жүйесі моделінде студент әртүрлі конфигурацияларды келтіре білу керек. Екіншіден, осыны допускіде көрсете білу керек. Сонымен бірге мектепке арналған астрономиялық календарь- жылнамаларда қандай да бір планетаның белгілі бір күндердегі көрсетілген координаталарын пайдаланып, сол орындарын моделден көрсете білу керек. Сондай жағдайда ғана студент жұмысқа дайын болып есептеледі. Жұмысты атқарғанда календарь-жылнамалардағы көрсетілген координаталар мен модельдің көрсетуінің арасындағы сәйкестік тексеріледі. Яғни планетаның орны жылнамадағы көрсетілген орнына қойып, жерді сол датаға ыңғайлап қойып, белгілі бір уақыттан кейін планета өзінің жылнамадағы айтылған орнына келе ме, жоқ па тексереді. Мұндағы хронометрдің орнына Жердің орбитальді қозғалысы алынады.

1.Дагаев М.М. Астрономия 5-тарау §44-57 7-тарау §64-74.

2.Бакулин.Б.И. Кононович, Мороз Курс общей астрономи. 2-тарау §34
№ 6 Практикалық жұмыс

Оптикалық телескоптар.

Жұмыстың мақсаты: телескоптық жүйелерді оқып үйрену, және оның сипаттамаларын анықтау

Құрал-жабдықтар:Телескоп-рефрактор, телескоп-рефлектор

Телескопқа қажетті жабдықтар: экран штангасымен, диафрагма, объективтің қақпағы, өлшеуіш үшбұрыш, жұлдызды аспанның картасы, мектептің астрономиялық күнтізбесі, иілімді валикті тяга противоросник.

1. Объективтің диаметрін миллиметрлік өлшанмен өлшеу.

3. 1-суретті салып, оны оқып үйрену.

4. Объективтің фокус аралығын өлшеу.

5. Объективтің ұлғаюын анықтау.

Т
елескоптық жүйелер.

3- Тапсырма

6. Екінші суретті оқып үйрену.

7. Ұш окуляр үшін телескоптың окулярлық қарашығын өлшеу.

8. 3 окуляр үшін телескоптың үлкейтуін анықтау.

9. Ең жоғары мүмкін болатын үлкейтуді табу Г_max=2D

10. 3 окулярдың тоғыстық ара қашықтығын анықтау.

5-Тапсырма

12. 3-суретті оқып үйрену.

13. Телескоптың айыру қабілетін анықтау, оны көздің айыру қабілетімен салыстыру.

14. D=5м және D=6м болатын элемдегі ен үлкен телескоптардың айыру қабілетін анықтау.

№ 7 Практикалық жұмыс

1- Тапсырма

15. Телескоптың өтімділік күшін анықтау.

16. D=5м , D=6м телескоптардың өтімділік күшін анықтау.

4-сурет

17. 4-суретті оқып үйрену.

18. Күннің немесе Айдың телескоптың тоғыстық жазықтығын-дағы кескінінің диаметрін анықтау.

Жарық күші.

3-Тапсырма

19. Телескоптың және көздің жарық күшін анықтау. / f_{қарашығы}=2см/.
Күнді бақылау. Күн активтілігі.

4-Тапсырма

20. Күн фотографиясының бұрыштық және сызықтық масштабын табу.

21. Ең үлкен және ең кіші дақтардың бұрыштық және сызықтық диаметрлерін тауып, Жер диаметрімен салыстыру. D₀=13740 км.

22. Дақтың шын және көрінетін өлшемдері туралы қорытынды жасау.
5-Тапсырма

23. Вольф санын анықтау.

6-Тапсырма

24. Максутов телескопының конструкциясын, сәулелердің бағытын оқып үйрену. 5- суретті салу.

Творчестволық тапсырма

25. Осылайша телескоп – рефлекторды зерттеу.

Методикалық нұсқаулар:

Жұмысқа кіріспестен бұрын студент оптикалық курсындағы линзаның кескін құруын, телескоптың теориясын қайталап алу керек.Сақтық шара: Күнге фильтрсіз қарауға болмайды.

№ 8 Практикалық жұмыс

Айдың физикалық табиғаты.

Мақсаты: Ай топографиясын оқып үйрену және ай объектілерінің өлшемдерін анықтау.

Құрал-жабдықтар: Айдың көрінерлек жарты шарының фотографиялық картасы /28 планшет/; Айдың қарсы жарты шарын фотографиясы /29 планшет/, Ай объектілерінің тізімі /30,31 планшеттер/, толық Айдың рельефінің фотографиясы /32планшет/, ортогональдік координаттық тор /33 планшет/, Ай беті участкесінің фотографиясы /34планшет/, астрономиялық күнтізбе, тригонометриялық функциялар кестесі.

Тапсырмалар.

1.Айдың көрінетін жарты шарының фотосуретінің бұрыштық сызықтық масштабтарын есептеп және теңсіздіктердің бұрыштық, сызықтық өлшемдерін анықтаңыздар. 28- планшет –Ай фотографиясына кальканы беттестірін теніздің ең үлкен – өлшемдерін анықтап (1)-(4) формулаларды қолдану керек

Вариант № / т е ң і з / ж о т а / к р а т е р

1. Дождей Пиренеи Коперник, Магин

2. Ясности Карпаты Птолемей, Шиккард

3. Кризисов Алтай Альфонс, Шиллер

4. Нектара Альпы Гиппарх, Клавий

5. Спокойствия Кавказ Альбатегний,Тихо

6. Плодородия Тавр Снеллий, Лангрен

7. Холода Аппенины Пурбах, Атлас

8. Облаков Кавказ Теофил, Гевелий

9. Сновидений Алтай Фурнерий, Гаусс

2. Төмендегідей нөмірленген обьектілердің атауын тап:

1) 1 және 89, 2) 8 және 27, 3) 4 және 90,

4) 74 және 189, 5) 80 және 192, 6) 12 және 102,

7) 32 және 146, 8) 53 және 176, 9) 28 және 208.

3. Ай бетінің 32 және 33 планшеттерін қолдана отырып, сол объектілердін бұрыштық ара қашықтықтырын анықтап, обьектілердің сызықтық ара қашықтығын есепте.

4. Нөмірленген кратерлердің атауын анықтап,диаметрін анықта:

1/ 643,740,784,918. 2/ 645,742,834,926. 3/ 644,710,755,925.

4/ 647,757,801,925. 5/ 648,745,901,930. 6/ 711,787,819,922.

7/ 713,752,821,924. 8/ 646,744,788,912. 9/ 646,819,939,744.

5. Айдың көрінетін және көрінбейтін жарты шарларын салыстыра отырып, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықта.

6. Ай бетінің участкесінің фотосуретінен /34 планшет/ тау жоталарын, теңіз, екі ірі кратер және соларға жақын жатқан циркті сәйкестендіре отырып, осы объектілердің өлшемдері бойынша фотосуреттің масштабын анықта.

7. Ай бетінің фотосуретінде сан және әріппен белгіленген екі ай тауларының биіктігін салыстырыңдар:

1/ 1және А, 2/ 2 және Б, 3/ 3 және В, 4/ 4 және Г, 5/ 5 және Д, 6/ 6 және Е, 7/ 7 және Ж, 8/ 8 және И, 9/ 9 және О.

8. 6 пункт нәтижесі бойынша ай тауларының биіктігін Жер тауларымен салыстыру.

Жұмыс жөніндегі есепті өз бетінше жасалған формада көрсету.

Жұмыска жіберілу үшін білуге қажет сұрақтар.

1. Ай фотографиясың масштабын және Ай участкесінін (көрінетін жағында және теріс жағында) масштабтарын қалай анықтайды?

2. Белгілі масштаб бойынша Ай объектілерінің нақты өлшемдерін қалай анықтайды (перспективасы болғанда және перспективасы болмаса)?

3. Текстідегі (11), (12) формулардың оң және сол жағындағы теңдіктерді дәлелдеу; (13), (14) теңдеулерді түсіндіру; Ай тауларының биіктігін анықтайтын формуласын қорыту. Қандай жағдайлары қарастыру керек?

4. Өзара қашық екі ай объектісінің қашықтыған қалай анықтауға болады.

1. Терминатор дегеніміз не ?

2. Айдың атмосферасы бар ма ?

3. Не себепті біз Айдың бір жағын ғана көреміз?

4. Толық цифрлік есеп.

Методикалық нұсқаулар:

Жұмысқа кіріспестен бұрын студент Айдың рельефін меңгеруі тиісті, сонымен бірге картаның масштабын таба білуі қажет. Жұмыста Ай картасының масштабын анықтауды бірнеше әдісі келтірілген. Масштабтың көмегімен Ай бетіндегі таулардың биіктігін анықтаудың екі әдісі берілген. Осы әдістің теориясын, яғни формулаларды қорытуды студент допускіде тапсыруы тиіс.

Әдебиет:

1.Дагаев.М.М Астрономия 4 тарау § 58-63 9 тарау § 108

2.БакулинП.И. Кононович. Мороз Курс общей астрономии. 5 тарау § 76-83 § 138
№ 9 Практикалық жұмыс

Жұлдыздардың фотометриясы

Жұмыстың мақсаты: Жұлдыздардың көрінерлік жұлдыздық

шамаларын анықтау

сәулелерде түсірілген фотосуреттері (17-20 планшеттер),

астрономиялық календарь, логарифмдік кесте,

логарифмдік сызғыш немесе калькулятор.

1. 
   №1 - 6 жұлдыздардың кескіндері бойынша және көрінерлік жұлдыздық шамалары бойынша фотопластинканың характеристикалық қисығын сызыңыздар. Олар.
   

2/ V- сәулелерде /2 облыс/ және B- сәулелерде /2облыс/- түсірілген - тақ нөмірлі вариант.

2. 
   Құрылған характеристикалық қисық бойынша мына жұлдыздардың көрінерлік жұлдыздық шамаларын анықтаңыздар.
   

3/ 8,10,11 және 21 4/ 8,10,11 және 21

5/ 8,13,14 және 18 6/ 8,13,14 және 18

7/ 15,16,19 және 20 8/ 15,16,19 және 20

9/24,12,25 және 30 10/ 24,12,25 және 30

11/ 28,29,31 және 17 12/ 28,29,31 және 17

13/ 20,25,30 және 7 14/ 23,25,30 және 7

15/ 19,22,26 және 10 16/ 19,22,26 және 10

3. 
   Дәл сол жұлдыздардың түс көрсеткіштерін және көк сәуле мен сары сәулелерде олардың жалтырауларының қатынасын анықтаңыздар.
   

4. 
   1-3 пункттердің нәтижелерін талдап сол жұлдыздардың әртүрлі сәулелерде жалтырауларының айырмашылығының себептері
   

5. 
   Мына жұлдыздардың әртүсті сәулелерде жалтырауларының
   

1.Мицар және Геркулестің ι 9. Канопус және Андромеданың β

2.Вега және Бүркіттің θ 10. Ригель және Жетіқарақшының β

3. Сириус және Персейдің ε 11. Арктур және Егіздердің δ

4.Капелла және Айдаһардың β 12. Бетельгейзе және Үлкен Арланнаң θ

5.Процион және Кассиопея ε 13. Ахернар және Таразының γ

6.Антарес және Персейдің ξ 14. Альтаир және Сукұюшының θ

7.Поллукс және Суқуюшының β 15. Спика және Арбакештің χ

8.Альдебаран және Үлкен Арланның ξ 16. Денеб және Қасқырдың μ
6. 5-пункттегі бірінші жұлдыздың Жерден қашықтығын екі, төрт және10 есе азайтқаңдағы немесе үлғайтқандағы көрінерлікі жұлдыздық шамасын есептеп табу.

7. 
   6-пункттің нәтижелері бойынша жұлдыздың жалтыруларының қашықтыққа тәуелділігі жөнінде қорытынды жасаңыздар.
   
8. 
   Көрінерлік жұлдыздық шамасы М=12.^m 50 болатын жұлдыздардың қаншасының жалтырауларының қосындысы төменде келтірілген жұлдыздың жалтырауына тең.
   

7.Поллукс, 8.Альдебаран, 9.Канопус, 10.Арктур, 11.Ригель,

12.Бетельгензе, 13.Ахернар, 14.Альтаир, 15.Антарес, 16.Спика.

9. Күн мен Айдың Жер бетінде жарықталынуларының қатынасын табыңыздар.

10.Егер Күнді 1. Меркурий, 2.Шолпан, 3.Марс, 4.Юпитер, 5.Сатурн, 6.Уран, 7.Нептун, 8.Плутон, планетасынан,немесе 9. 50 а.б. 10. 60 а.б. 11.70 а.б. қашықтығынан, 12. Церера астероидтан , 13.Гидальго, 14.Давид, 15.Паллада,16. Эрос астероидынан бақылағанда Күннің орташа бүрыштық диаметрін және көрінерлік жүлдыздық шамасын есептеп шығарыңыздар.
11. 10 пунктті жалпы нәтижелері бойынша Күннің көрінерлік бұрыштық диаметрінің мен көрінерлік жұлдыздық шамасының қашықтықтан тәуелділігінің графигін сызып, осы шамалардың қашықтықпен өзгеру заңдылығы жайлы қортындыларды шығару.

Жұмыс бойынша есеп

1. облысы сәулелерде түсірілген

Характеристикалық қисық:

№ жұлдыз	d		Lg	Lg s=2 lg	V,В

Характеристикалық қисық келіріледі

2-3

№ жұлдыз	d		ℓg S	V	В	В-V	Тусі	Lg

Жұлдыз V₁= (В-V)₂= В₂=

V сәулелердегі жалтырауларының қатынасы:

В сәулелердегі жалтырауларының қатынасы:

формула және шешімі

Есептеулер:

7. Қорытынды Формула және есептеулер

m=

m=12,50

m₍=

------------------------------------------------------------------------------------планета немесе

қашықтық а m d

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Земля

11. Қорытындылар:

Жұмысқа кіріспестен бұрын студент жұлдыздардың жұлдыздық шамасын анықтаудың теориялық негіздермен танысу керек. Және картадан жұлдыздың орнын таба білуі мен қатар фотографиядан көрінерлік дискі бойынша жұлдыздық шамасын анықтауды алдын ала үйрену керек.

жұлдыз спектрограммалары / 49-56планшет/ логарифмдер таблицасы, логарифмдік сызғыш.

1. Жұлдыздар спектрлерінің стандарттары бойынша сутегі мен иондалған кальций сызықтары өте анық көрінетін подкластарды табыңыздар.

1) Бүркіттің δ- сы, Дельфиннің ε –ы, Жетіқарақшының μ,

Қарғаның β-сы.

2) Егіздердің μ, Суқұюшының γ, Аққудың ε, Өгізшінің η – сы.

3) Жыланбөктергеннің α- сы, Өгізшінің ε, Егіздердің ε,

Үшарқар-Таразының δ-сы.

4) Лираның α-сы, Корма σ, Геркулестің δ, Айдаһардың χ-сы.

5) Геркулестің η-сы, Сарышаянның δ-сы, Гидраның R, Бикештің γ-сы.

6) Эриданның τ⁴-жұлдызы, Жетіқарашақшының ε, Егіздердің β,

Персейдің δ .

7) Қошқардың β, Айдаһардың γ –сы, Орионның δ-сы,

Мергеннің η-сы.

8) Андромеданың β, Бикештің μ, Кассиопеяның δ-сы,

Жетіқарашақшының α

1/ Мицар, Егіздер μ, Үшарқар-Таразы ε және ВД-15^° .40 42.

2/ Альдебаран, Персейдін S, Айдаһардың χ және Каптейн жұлдызы.

3/ Денеб, Кассиопеяның η, Сарышаянның η, Центаврдың Проксимасы.

4/ Капелла, Суқұюшының η-сы, Қоянның α-сы, Сириус В.

5/ Ригель, Бикештің ε, Кассиопеяның δ және Процион В.

6/ Арктур, Жыланбөктергеннің γ, Арыстанның η және ВД-15^° 40 42

7/ Гемма, Суқұюшының β, Киттің α, Үндістің ε.

8/ Процион, Геркулестің β, Бүркіттің η, Аққу А жұлдызы.
5. 4 пункттегі жұлдыздарға, олардың спектральды подкласына сәйкес, орташа температураның сәйкес мәндерін тауып, жұлдыздардың түс көрсеткіштері мен температураларының арасындағы тәуелділікті график түрінде көрсетіп, бұл графиктегі негізгі спектральдік класстарды көрсет.
6/ 5-пункттің нәтижелері бойынша жұлдыздардың түс көрсеткіштері мен спектрлерінің айырмашылығының себебі жөнінде қорытынды жаса.

7/ Төмендегі жүлдыздардың визуальді жылтыраулары мен визуальды жарықтығының қатынастарын есептеп шығар.

1. 
   Поллукс және Қасқырдың α-сы
   
2. 
   Фомальгаут және Персейдің δ-сы
   
3. 
   Спика мен Үшарқар-Таразының ε-сы
   
4. 
   Регул және Арбакештің ε-сы
   
5. 
   Сириус және Аққудын γ-сы
   
6. 
   Вега және Арыстанның ρ-сы
   
7. 
   Альтаир және Ұшарқар – Таразы -сы
   
8. 
   Дубхе және Үлкен Арланның δ-сы
   

9. 3—8 пункттердің жалпы нәтижелерін талқылап, күннің және жұлдыздардың физикалық табиғаты жөнінде қорытынды шығар.

10. Рессел диаграммасын сызып, ондағы Күннің және 4 пунктте берілген жұлдыздардың орнын белгіле, осы шырақтардың қай тізбекке жататындығын көрсет.

11. Әртүрлі тізбектерде орналасқан жұлдыздардың абсолютты

жұлдыздық шамасы мен жарықтылықтарының шектерін көрсет.

Жұмыс жөнінде қорытындыларды ыңғайлы түрде келтіру керек

Жұмысқа кіріспестен бұрын студент астроспектрскопия және астрофотометрия негіздерімен жақсы танысып алу керек.

1. 
   Күннің, Айдың, Жердің және ғаламшар немесе серігі: 1) Марстың 2) Меркурийдің, 3) Шолпанның, 4)Юпитердің, 5) Сатурнның, 6)Уранның, 7) Нептунның, 8) Плутонның, 9) Сатурнның серігі – Титанның ,10) Нептунның серігі- Тритонның, 11) Юпитердің серігі –Ганимедтің, 12) Юпитердің серігі –Каллистоның, 13) Юпитердің серігі –Ионың, 14) Юпитердің серігі – Европаның беттерінде дөңгелектік және параболалық жылдамдықтарды есептеу керек.
   

1. 
   1,2 пункттердегі есептеулген шамалары салыстырып, олардың аспан
   

2. 
   Перигейдің биіктігі мен айналыс периодының берілген мәндері бойынша орбитаның үлкен жарты өсін, эксцентриситетін, апогейдің биіктігін, перигейдегі, апогейдегі және ұшыру кезіндегі жылдамдығын есептеңіз:
   

1) «Восток» серігі (12 сәуір 1961 ж.) h_q=181 км, Т=1^ч.29^м 1^с.

2. 
   “Восход-2”серігі (18 наурыз1965 ж.) h_q=173км, Т=1^ч.30^м 9^с.
   

2. 
   Жердің 1-ші советтік жасанды серігі: (4 қазан 1957 ж.)
   

2. 
   Жердің 3-ші советтік жасанды серігі:(15 мая1964 г.)
   

2. 
   ”Электрон-3” советтік ғылыми станциясы (11 шілде1964 ж.)
   

h_q= 459 км, Т=21^ч.53^м 9^с.

h_q= 191 км, Т=1^ч.32^м 6^с.

h_q= 500 км, Т=11^ч.59^м 0^с.

h_q=263 км, Т=89^ч.8^м .

h_q = 260 км, Т = 89^ч.9^м .

h_q = 656 км, Т = 73^ч.6^м .

h_q = 261 км, Т = 90^ч.3^м .

h_q = 614 км, Т = 70^ч.3^м .

14)«Интеркосмос-21» Халықаралық ғарыш аппараты(6 ақпан 1989ж)

h_q = 475км, Т = 94^ч.5^м.

1 сурет. Ғарыштық аппараттардың траекториялары.

1. 
   Айдың, 2.Меркурийдің, 3. Шолпанның, 4. Жердің, 5.Марстың, 6.Юпитердің, 7.Сатурнның, 8.Уранның.маңында эксцентриситеті 0,15 эллипстік орбита бойымен периоды Т= 4^сағат айналатын жасанды серіктің ұшыру жылдамдығын, биіктіктерінің өзгеру шектерін және орбиталық жылдамдықтын өзгеру шектерін табу.
   
2. 
   Айдың жасанды серігінің төмендегі параметрлері бойынша
   

1. 
   
   жүктеу 2,96 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: