Жаңа тақырыпты бекіту. 18

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

1. Дәрі-дәрмекті парентеральді енгізудің басқа енгізулерге қарағанда артықшылығы:

А) тез емдік әсер беруі және ерітіндінің дәл концентрациясын енгізу

мүмкіншілігі

Б) қолданудың қарапайымдылығы

В) тұз қышқылы және асқорыту ферментінің әсерінен ыдырауы

2.Бір ретті қолданылатын шприцтер зауыттан қанша сыйымдылықта шығарылады:

А.1, 2, 5, 10, 20 мл

Б.1, 5, 10, 15, 20 мл

В.3, 5, 10, 15 мл

Г.2, 5, 10, 15, 20 мл

3.Шприц құралған:

А.корпус, конус, ұштықтан

Б.цилиндр конусымен, поршень

В.поршень, конус, ұштықтан

Г.ұштықтан, қалпақтан, цилиндрден

4.Люэр шприцінің сыйымдылығы:

А) 5-10 мл

Б) 15-20 мл

В) 10-20 мл

Г) 1-20 мл

5.Крафт-пакеттегі шприцті жинау тәртібі кезінде іс-әрекеттің кезектілігін келтір:

А)Шприцті жоғары қаратып поршенін жайлап итеріп ауаны шығарыңыз;

Б)Поршенді тұтқасынан ұстап, шприцтің цилиндріне енгізіңіз;

В)Дайын жиналған шприцті крафт-қалтаның стерильді іш жағындағы қалтасына салыңыз;

Г)Шприц асты конусқа ине канюлясын бұрай тығыз кигізіңіз;

Д)Крафт қалтаны ашып, шприцті алыңыз;

Е)Дәрілік затты сорып алу үшін инені канюлясынан ұстап, шприц асты конусына, ине ұшына қолыңызды тигізбей кигізіңіз;

6. Сәйкестікті келтір:

Инъекция: шприцтің сыйымдылығы:

1.тері астына А) 1,0 мл

2.бөксе бұлшықетіне Б) 2,0 мл

3.тері ішілік В) 5,0 мл

4.көк тамырға Г) 10,0 мл

7. Сәйкестікті келтір:

Инъекция: иненің ұзындығы:

1.тері астына А) 1,5 см

2.бөксе бұлшықетіне Б) 2,5 см

3.тері ішілік В) 6,0 см

8. Көк тамырға инъекция жасау үшін иненің ұзындығы

А) 60, 80 мм

Б) 80, 100 мм

В)15, 20 мм

Г) 40, 60 мм

Д) 20, 40 мм

9. Венаны абайсыз тесуде тері атында көкшіл дақ пайда болды. Не болды?

А) ваненың бітелуі

Б) венаның тесілуі

В) венаның қабынуы

Г) асептика және антисептиканы сақтамауы

Д) инфильтраттың пайда болуы

10. Медбике науқастың көк тамырына 10 % - ды кальций хлорид ерітіндісін енгізу барысында ерітінді тері астына кетті. Медбике не істеуі қажет?

А) венаны тауып, ерітіндіні енгізуді жалғастыру

Б) ерітіндіні енгізуді тоқтатып, науқасты палатасына алып бару

В) ерітіндіні енгізуді тоқтатып, новокаин ерітіндісімен блокада жасау,

қыздырма компресс қою

Г) науқасты тыныштандырып, ерітіндіні енгізуді жалғастыру

Д) ерітіндіні енгізіп, ауруын басатын ерітінді енгізу

3. 
   Науқасқа вена ішілік егу тағайындалған. Науқас қолын манипуляцияға дайындау қажет. Науқастың қолын егуге қалай дайындайсыз?
   
4. 
   Науқасқа вена ішілік егу тағайындалған, манипулиция өткізуге медбике қолын қалай дайындауы керек?
   

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  

• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  Венаға егуді өткізуге көрсеткіштер мен кері көрсеткіштер
  
• 
  Венаға егулер орындалатын анатомиялық орындар
  
• 
  венаға тамшылатып енгізуге болатын көрсеткіштер және кері көрсеткіштер.
  
• 
  тамшылатып енгізетін дәрілерді енгізу жылдамдығы.
  
• 
  тамшылатып енгізуге арналған дәрілік заттар қан препаратттары, қан алмастырушылар және оларға қойылатын талаптар.
  
• 
  тамшылатып енгізуге арналған жүйені толтыру және жүргізу техникасы.
  

Жоспар:

• 
  Ентікпе кезінде мейірбикелік үрдіс
  
• 
  Жөтел кезінде мейірбикелік үрдіс
  
• 
  оксигенотерапия түсініктемесі
  

• оксигенотерапия өткізу әдістері (бирокамера, оггектік жастық, оттектік баллон)

• мұрын катетр және маска арқылы оттекті беру техникасы

• оксигенотерапия жүмыс істеу барсында техника қауіпсіздігін сақтау ережелері

• оксигенотерапиядан соң болатын асқынулар
Ентікпе, бұл – тыныс алудың күші мен ритмінің бұзылуымен сипатталатын жағдай. Ентігу кезінде тыныс жиілігі мен тереңдігі өзгерісімен айқындалатын тыныс реттелуінің бұзылысы дамиды. Тыныс бұзылысының үш түрін бөледі: инспираторлы, экспираторлы, аралас.

Инспираторлы ентігу қиын дем алумен сипатталады, шулы дем алу пайда болады. Ол көмейдің тарылуында, дауыс желбезегі спазмында, ірі бронхтарды ісікпен қысуында дамиды.

Экспираторлы ентігу. Қиын дем шығарудың қиындауымен сипатталады. Майда бронхтар мен бронхиолалардың қуысы тарылуында, бронхиальды демікпе, обструктивті бронхит, өкпе эмфиземасы сияқты сырқаттарда дамиды.

Аралас ентігу.

Бұндай ентігу өкпенің тыныс беткейінің айқын азаюында дамиды. Ол жедел пневмония, пневмоторакс кезінде уақытша, ал өкпе эмфиземасы кезінде үнемі ұсталып тұрады. Ентігу негізінде тыныс мүшелері сырқаттарында дамитын тыныс жетіспеушілігі жатады. Кенеттен дамыған ентігу, ағзада оттегі жеткіліксіздігі мен көміртегі жиналуымен сипатталатын жағдайды тұншығу дейді. Ұстама түрінде дамитын тұншығуды демікпе (астма ) деп атайды. Бронхиальды демікпе кезінде дамитын тұншығу себебі майда бронхтар спазмы, шырыш қабат ісінуі мен қою қақырық жиналуы.

Бұл кезде дем алу қиын, ұзақ әрі шулы.

Жөтел – тыныс жолдарынан бөгде денелер мен шырышты, қақырықты шығаруға бағытталған қорғаныс – рефлекторлы акт болып табылады. Жөтел рефлексі қақырық септігін тигізеді. Жөтел қақырық шықпаған кезде құрғақ ,ал шықса ылғалды саналады. Құрғақ жөтел тембры жоғары болады.Төсектегі жағдайды ауыстырғанға байланысты шыққан қақырық өкпедегі қуысты процесті көрсетеді.

Қақырық – жөтелу немесе қақыру кезінде түсетін тыныс жолдарының патологиялық секреті.

Кеуде тұсында ауырсыну плевра қабынуы кезінде дамиды, өкпеде қабыну дамығанда және плевриттерде дамиды. Плевральды ауырсынуға дем алған кезде ауырсыну тән. Ауырсынуды басу үшін науқас беткейлі тыныс алуға мәжбүр болады және жөтелуге қорқады. Ол өзіне ыңғайлы жағдайда, ауырсынатын жағында жатады, бұл кезде плевра үйкелісі төмендеп ауырсыну басылады.

Қан түкіру - қақырықта жіпше тәрізді немесе ал қызыл қан пайда болуы өкпеден қан кетуді көрсетеді.

Өкпеден қан кету кезінде жөтелгенде қан шығады, ол ал қызыл түсті, көпіршікті, сілтілі реакциялы болады. Өкпеден кеткен қаннан асқазан қаны ерекше болады: қан тағаммен араласқан, қошқыл түсті, қышқыл реакциялы, кейде ұйып қалған болады. Қызыл иектен, мұрын – жұтқыншақтан қан кетуден ажырату үшін ауыз қуысын, тамағын мұқият қарау керек. Қызыл иектен, мұрын – жұтқыншақтан, бадамша безінен кеткенг қанды сұйықтық қоңыр түсті болады.

Оксигенотерапия (оттегімен емдеу)- емдеу мақсатында оттегін қолдану. Ол организмде оттегі жетіспейтін жағдайда өте тиімді. 40-50 % оттегі бар газ коспасын жұту кан тамырындағы канды бюіршама тез толтьырып қалыпқа келтіреді. Оттегімен жүргізген емнен кейін сыркаттың көңіл- күйі көтеріліп, көгеруін азайтады, тыныс алуы неғұрлым сирек әрі терендей түседі, ентікпесі кетіп, жақсарады. Атмосфералык ауамен белгілі бюір катынаста оттегі ылғалдануы титіс. Оттегімен емдеу үзақ та үздіксіз болуы тиіс. Оттегін тиімді және үнемді пайдалану қажет. Оттегін кеп беруден қашык болу керек, себебі жоғарғы концентрациядағы (70 % жоғары) оттегі жүрек- қан тамыры жүйесіне және дем алуға теріс әсер етеді.

Оттегін мұрын катетрлері аркылы оттегі жастығынан, оттегі палаталарының көмегімен тікелей балоннан немесе орталык оттегі станциясынан беруге болады.

Оксигендік терапия көрсеткіштері:

Науқастарды уланған жағдайда (артериялык қан кысымды оттектік денгейі төмендеген) оксигендік терапия тағайындалады. Тыныс алу булшық еті паралич жөне окпенің желденуі, бузылуы кезінде, дәрілік заттардың мөлшерін көп кабылдағанда, өкпе ісігінде ауыр инфекциялық ауруларда, жүректің әр түрлі этиологиялык зақымдануына гипоксия дамиды. Тыныс алғанда оттектін 40-50 % құрамына газдык қоспаны косқанда артериялық кан кысымы жағдайға дейін жоғарлайды. Оттектік терапия қолданылғаннан соң науқас жағдайы жақсарып, көгеру төмендеп терең тыныс алу сирейді. Ентігу азайьщ жүрек соққысы жақсарады.

Оттегін ингаляциялық өдіспен енгізу. Оттегін қолданудын алдында тыныс жолдарыньщ өткізгіштігіне, онда қакырықтың немесе күсық массасының жиналмағанына көз жеткізу қажет.

Оттегін ингаляциялык жолмен енгізу үшін мынадай аппаратуралар: редуктормен қамтамасыз етілген оггегі бар баллон, оттегі жастығы шүмегі және мундштукті резеңке түтік болуы қажет. Жастықты толтырған кезде редуктордың вентилі мен жастыктың шүмегін жабады, ауызды қүрғатпау және оттегін ылғалдау үшін дымқыл дәкемен ораған мундштук кигізеді. Мундштукты сырқат аузынан 4-5 см қашықтау үстап, резенке түтікке жіберетін клапанды біртіндеп ашу керек. Жоғары кысымның салдарынан оттегі шығады да, дем алған кезде тыныс алу жолына түседі. Оттегінің түсу жылдамдығын түтіктегі шүмекпен әрі оттегі түгел шыкканша жастықтың бұрыш- бүрышын басу жолымен реттейді. Әдетте сырқаттар минутьына 4-5 л берілетін оттегін жақсы қабылдайды. Жастықтағы оттегі 4-7 минутқа жетеді, ал содан сон оны артық сақталған жастықпен ауыстырады немесе қайтадан оттегімен толтырады.

Берілген тәсілмен ендіру кезінде отгегін ылғалдау жеткіліксіз, ол ауыз куысы мен мұрынның шырышты кабатын кептіреді, сондықтан оттегін мүрын катетрлері арқылы енгізу дүрыс.

Бүл мақсат үшін № 10 катетрлер немесе тиісті үзындығь- мен диаметрдегі пластмасса түтікшелер қолданады, олар V- тәрізді ұштыктың екі шетіне кигізіледі, ал үшіншісі кез келген оттеп кезінде (оттегі жастығына, оттегін берудің орталықтанған жүйесінің шүмегіне ) қосылады. Алдын ала катетрлерді қайнатады, вазелин майымен майлайды да, төменгі мүрын

жолымен жүткыншактын артқы артқы кабырғасына дейін құсу рефлексін болдырмайтындай етіп кіргізеді. Отгегін ылғалдағыш арқылы (Бобров аппараты ) 2-3 л/мин жылдамдықпен береді.

Беру жылдамдығын оггегі көпіргішінің ылғалдағыш арқылы өту тездігі бойынша бақылауға болады. Отгегін маска арқылы беру. Маскалар металдан және пластмассадан жасалған болады.

Жартылай жабык әдісімен оггегін ингаляциялағанда шығарылатын газ қоспасының тек бір белігі ғана қоршаған ортаға шығады. Оттегін неғүрлым тиімді пайдалануға жүйеге дем алу қабының араластырғыш камерасын- қосқаннан кейін кол жетеді. Маска сырқаттын бетіне газ шықпайтьындай тығыз кигізіліп, резенке тарткыштармен үстатылады. Таза оттегімен дем алып, шығарылған ауаның 3/1 жуығы камераға қайтып оралады.

Анда - санда дем алу камерасын сұйык түрге айналған бу суынан босату қажет. Бүл әдістің кемшілігі - дем алатын қоспада көмір қышқылының көбею мүмкіндігі , клапан мен дем алу қабыньщ әрекетінен туатын жүрек пен өкпе ауруына жағымсыз дем алуға қосымша кедергілер болмағаны жен. Кем дегенде 8 л/мин оттегі тасқынын қолдана отырып кемір қышқылының аса артық жиналуын болдырмауға болады. Бүл жүйге шағынды өлшеу кұралын (дебитометрді) қосып оттегінің түсуін бірқатар дәл бақылауға болады, бұл оттегімен емдеуді жеңілдетеді.

Оттегін балоннан беру . Оттегін тікелей балоннан колдану процедураны бірқатар жеңілдетеді және оттегімен емдеуі үзак уакыт бойы үзбей өткізуге мүмкіндік береді. Медициналық отегі бар балонның сыйымдылығы 40 л және 150 атм қысыммен газ тәрізді оттегі бар. Оттегі 2-3 атм қысыммен ғана қолдануға болатындықтан баллонға қысымды азайтуға арналған арнайы прибор редукторды жалғайды. Редуктордын кос камерасы мен екі манометрі бар, олардың ішінен баллонға жақын түрғаны онын ішіндегі қысымды көрсетеді. Сондықтан манометрмен баллондағы оттегінің мөлшерін біледі. Төменгі қысым камерасына жасалған екінші манометр сыркатқа беріліп отырған оттегінің қысымын көрсетеді. Ол бүрандамен 1-2 атм-ға реттеп қойылады. Орталықтандырған жүйемен палаталарға оттегін беру неғүрлым ынғайлы болып табалды.

Оттегі баллонын пайдалануда кысылған газ тәрізді оттегі маймен, тоң маймен, мұнаймен жанасқанда оларға тез қосылып түтанып жарылатынын есте сақтау қажет. Баллондар сакталатын бөлімде шылым тартуға қатан тыйым салынады. Майланған ескі- кұсқы заттарды огтегі бар баллондармен бірге бір белімде үстауға болмайды. Оттегі кондырғыларына кіріп-шығып жүретін адамның қолдары, киімдері, аспаптары май және сырмен ластанбауы тиіс. Баллонды ұрып соғудан қорғау кажет. Оны салқын жерге қабырғаға іліптік қалыпта сақтайды. Балонның вентилін ашқанда оған бетьін каратып түруға болмайды, себебі көздің мырышты қабатына оттегінің күшті ағымы тисе, күйдіріп, көзді зақымдайды. Оттегі баллондары бар әрбір бөлмеде өрттен сактану максатында колайсыз оқиғаларды болдырмауға арналған өрт сөндіргіштер болуы тиіс.

Қазіргі кезде ауруханалардын типтік жобаларында азотгың шала тотығы мен оттегін орталықтандырып беру қаралған. Оттегі тікелей сырқат төсегіне әкелінген, ал медициналык

қызметкерлер балонның ішіндегіні, оларды тасымалдау мен ауыстырылып түруын қадағалаудан босатылған. Газдың шығыны да азайады.

Қазіргі өнеркәсіп орындары газдарды орталықтандырып беруге арналған станциялардың екі типін: автоматы басқару станциясын және қолмен басқару станциясын бақылайды. Бірқатар ауруханаларда газ берудін неғұрлым казіргі заманғы жүйесі бар. Бір орындағы кондырғылар «М »белгісі бар және көк түске боялған бір катар үлкен оттегі баллондарынан түрады, себебі тек медициналық оттегіні пайдалануға болады. Олар күнінің тікелей түсетін сәулесінен корғалған, бөлек түратын немесе аурухана үйінін сырт жағына (қабырғалар) орнатылған металл шкафта сақталады және темір қапсырмамен қабырғаға мұқият бекітіледі.

Оттегі орталықтандырмай берілетін ауруханаларда баллондарды сенеістерде, жертөлелерде, палаталарда орнатады. Мүндай жағдайда өртке карсы және қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтауда киыншылықтар туады.

Медициналық оттекті баулауда көк түсті ыдыска 40 литр сиымдылығына оттектін газ 450 атом кысымы болады. Жоғарғы кысымда сактау өте қауіпті. Медициналық оттекті баулауды арнайы қараңғы жерде ауруханадан тыс температура 35С горизонтальды жағдайда арнайы жерде сактайды. Медициналық кызметкерлерден бөтен адамдардың кіріуне тиым салынады. Оттекті баулау ерекше қауіп қатері бензин, май жағынды эфир спирті оттекті жерде жарылғыш заттар болмауы тиіс.

Жедел перифериялық тамырларды еткізгіштігі бузылуы коронарлы, мидың кан тамырлары көп мөлшерде қан жоғалтқаннан, уланудан, шок,анаэробтык инфекция, үзак уақыт жараны жазылмауында, жүректің туа пайда болған ақауынды емдік мақсатында колданылады.

Асқынулары: оттектін концентрациясы 100% колданғанда әсіресе трахеостомия кезінде тыны салу жетімсіздігі дамиды. Улы газды тез арада жойылғанда кан кысымы төмендейді. Отгекті көп мелшерде қолданғанда 3 атомды қысымы 3-4 сағат ұстағанда, ағза уланады.

Тахикардия бас айналу, көрудің бузылуы, судороги аяқ қол соғуда кездеседі.

Созылмалы оттекті уланғанда 100 % -80 % оттегі концентрациясы қолданғанда жоғарғы тыны салу жолына өсер етеді. Ауыз қурғау, мұрын, тамақ қүрғайды. Бронихит, трахит, пневмония, ателектаз дамиды.

11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы 31 мин (35%)

Ингаляция жүргізуді үйрену. Оттегіні мұрын катетері арқылы, оттегі жастықшасы арқылы беруді үйрену

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

1. 
   Тыныс мүшелерінің негізгі қызметі:
   

В) Көміртегі алмасуына қатысу

С) тілдерге және денеге қоректік заттарды жеткізу

Д) Зарасыздандыру

2. Ортопноэ термині ... білдіреді.

А) Горизонтальды жағдай

В) Вертикальды жағдай

С) Сол жақта

Д) Төмен қарағанда

Е) аяғын төмен түсіріп отыру

3. Көрсетілген шаралардың қайсысы өкпе ісінуін

де транссудаттың тартылу беткейін және көлемін азайтады?

А) Аяқтарға жгут қою

В) Жартылай отырғызу

С) оттегі және этил спирті қосындыларын ингаляция жасау

Д)Зәр жүргізетін заттар енгізу

Е) Жүрек гликозидтерін енгізу

4. Науқасты бақылау кезінде тыныстың қандай көрсеткіші зерттелмейді?

А) ООС

В) Тыныс көлемі

Д) Тыныс жиілігі

5. Тыныс бәсеңдеуінің қандай түрінде (брадипноэ) дәрігер бақылауы керек?

А) 12 – ге дейін

В) 12 - 16

С) 16 -20

Д) 20 - 40

Е) 40 – тан жоғары

6. Тыныс жиілеуінің қандай түрінде (тахипноэ) дәрігер бақылауы керек?

А) 12 – ге дейін

В) 12 – 16

С) 16 – 20

Д) 20 – 40

Е) 40 – тан жоғары

7. Тұншығу – бұл:

А) Тыныстың жиілеуі

В) Кенеттен ауа жетіспеушілік сезімі

С) Тыныс алу ритмінің бұзылуы

Д) тыныстың бәсеңдеуі

8. Оттегі жастыкшасы қанша уақытка жетеді:

а) 15-20 мин

б) 4-7 мин

в) 2-6 мин

9. Тыныс алудың жиіленуі аталады:

а)тахинноэ

б) брадинноэ

в) анноэ

10.Оттегі жастықшасында ...л оттегі сияды.

а) 25-75

б) 5-10

в)15-20

г) 100 - 110

№1. Ентігу, түншығу және жалпы әлсіздікпен ауруханаға 29 жасар Жанкуларова М. А. келіп түсті. Бұл науқас көп жылдары бронх демікпесімен ауырады. Сыркатқа қалай жәрдем көрсетілуі керек?

№2. Қалдарбекова С. Г. 48 жастағы наукас жедел түрде ауруханаға жеткізілді. Шағымы: дем шығарудың қиындауы, тұншығу сезімі, төсеете келденең жата алмай жартылай отыруына және жалпылай әлсіздік. Дәрігер оксигенотерапияны тағайындайды.

- мейірбикенің негізгі міндеттері

- тыныс алу қимылдарының санын қалай санау қажет?

- оксигенотерапияны қолданудың көрсеткіштері кандай?

- медийиналық оттегі бар баллондарды калай сақтау қажет?

12. Сабақты қорытындылау. 2 мин (2%)

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

9. 
   Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру. 14 мин (15%)
   
   • 
     Ентікпе кезінде мейірбикелік үрдіс
     

• 
  Жөтел кезінде мейірбикелік үрдіс
  
• 
  оксигенотерапия түсініктемесі
  

• оксигенотерапия өткізу әдістері (бирокамера, оггектік жастық, оттектік баллон)

• мұрын катетр және маска арқылы оттекті беру техникасы

• оксигенотерапия жүмыс істеу барсында техника қауіпсіздігін сақтау ережелері

• оксигенотерапиядан соң болатын асқынулар

10. Жаңа сабақты түсіндіру : 27 мин (30%)

Жоспар:

-жүрек түсында ауырсыну кезіндегі медбикелік процесс;

-ентігу кезіндегі медбикелік процесс;

-түншығу (жүрек астмасы) кезіндегі медбикелік процесс,

- перифериялық ісіктер, асцит кезіндегі медбикелік процесс;

-АҚ кысымы бірден көтерілгенде немесе түскенде, талмада медбикелік процесс;

1. 
   Наукасты тыныштандыру
   
2. 
   науқасты ыңғайлы калыпка отырғызу
   
3. 
   таза ауаның келуін камтамасыз ету
   
4. 
   кысып турған киімдіріп босату
   
5. 
   пульс жиілігі мен сипатын аныктау
   

1. 
   егер жүрек дүрсілі бұрын болған болса, оған наукас кандай ем, қандай
   дәрі колданғаньш, жүрек дүрсілі өздігінен кеткен - кетпегенін сұрау қажет.
   
2. 
   кайталанатын жүрек дүрсілі кезінде дәрігер консультациясы кажет болады.
   

1. 
   Наукасты тыныштандырып, ыңғайлы калып беріңіз, оған толык физикалык және психикалық тыныштықты қамтамасыз етіңіз, таза ауа келуін кадағалап, кысып түрған түймелерін босытыныз, пульсін, артериалды кан кысымын өлшеңіз.
   

1. 
   наукасқа тіл астына валидол дәрісін беріңіз
   

2. 
   егер валидолдың зффективтілІгі болмаса, ал үстама жалғасы берсе, наукасқа тіл астына нитроглицирин таблеткасын (немесе 1-2 тамшы 1% нитроглицирин ерітіндісін + кантпен немесе валидол таблеткасымен) беріңіз. Наукасты нитроглицирин кабылдаудан бас аурудьщ болатындығы жөнінде ескертініз.
   

4. 
   дәрігердің шақырылуын кадағалаңыз.
   
5. 
   жүрек тұсына және төс үстіне кыша, наукастьщ аяк - кольна грелка койыңыз.
   
6. 
   егер ауырсыну ұстамасы кайытпаса, 5-10 мин салып кайта берілген нитроглицириннің эффективтілігі болмаса дереу дәрігер консультациясы және жедел госпитализация қажет етіледі, себебі жедел кан айналым бүзылысы әсерінен жүрек бүлшық етінде өзгеріс тууы мүмкін (инфаркт миокарда)
   
7. 
   наукаска қатаң төсек режимін камтамасыз етіңіз
   
8. 
   тыны салу, пульс жиілігін, АҚ қысымын өлшенуін, дене кызуынын өлшенуін камтамасыз етіңіз (ауырсыну үстамасынан кейін пайда болған дене кызуын миокард инфарктының белгісі болуы мүмкін) мүмкіндігіне наукаска оттегі беріңіз.
   

1. 
   Наукасты тыныштандырып, қысып тұрған киімін босатып, таза ауаның
   келуін камтамасыз етініз
   

1. 
   онын АҚ кысымьш өлшеңіз
   

2. 
   егер наукас жаткан болса, онда оны жартылай отыратын калыпка келтіріу қажет
   

2. 
   егер сист қан кысымы 100 мм с.б. астына нитроглицерин беріңіз
   

3. 
   оксигенотерапия жүргізіңіз. Егер наукаста күркілдеген тыныс алу болса
   және ақшыл - кызыл көпіршікті какырык бөлінсе, онда
   оксигенотерапияны көпірікбасушы арқылы беру керек. Көпірікбасушы
   ретінде 70% этил спирті немесе 10 % антифомсиланның спирттік
   ерітіндісі колданылады.
   
4. 
   аяк пен колға жгут салыңыз, бірак жгут тек венаны кысу керек, ал
   артерияда пульс болуы қажет. Осы жағдайда қанның бір бөлігі
   периферияда жиналады, айналымдағы қаннын көлемі азаяды, осьшьщ
   арқасында сол жақ карыншаның жұмысы жеңілденеді.
   

3. 
   жгуты бірден барлык перифериялык мүшеден шешуге болмайды.
   
4. 
   келесі әрекеттерді дәрігердің нұсқауымен орындаңыз.
   

1. 
   Қатаң емес төсек режимі және психикалық тыныштык сақталуы кажет.
   

1. 
   ісіну кезінде терінің қорғаныстық қабілеті күрт төмендеп, тіліктер пайда болады, ал бүл жер инфекцияны кіру какпасы болуы мүмкін. Сол үшін науқастың төсегі мен төсеніші ыңғайлы болуы тиіс.
   
2. 
   сұйықтык ішу режимін кадағалау (тәуілік сайын зәр шығару мөлшерін есептеп, жазып отыру) керек.
   

2. 
   үйлесімді емдік тамақтандырылуын камтамасыз ету
   
3. 
   наукастың туысқандарына күтім туралы түсінік беру
   
4. 
   гигиеналык ваннаны немесе душты тек дәріегрдің рүксатымен қабылдайды;
   

3. 
   іркілу қуысьшдағы іркіліс әсерінен төбет төмендейді жүрек айныйды, күсу болады, іштің жоғарғы бөлігінде керілу болып, іш қатады ішекті мезгілінде бастау наукастын халін жақсартады
   

1. 
   АҚ кысымын өлшеңіз,наукасты тыныштандырыңыз, оған ығайлы калып табуға көмектесіңіз, толык физикалык және психикалык тыныштықтың сакталуын камтамасыз етіп,кысыл түрған түймелерін ағытыңыз, таза ауа келуін кадағаланыз.
   
2. 
   Жүрек туысы ауырсынатын жағдайда наукаска тіл астына валидол немесе
   нитроглицерин дәріні беріңіз.
   

3. 
   желкеге және балтабарға кыша кою.аякка ыстык ванна, колға жылы ванна қабылдау, баска суық кою жаксы нөтиже береді.
   
4. 
   Дәрігердін нүскауымен дәрі кабылдап жүрген науқастың дәрісін кабылдату керек.
   
5. 
   Үнемі АҚ кысымын қадағалап, дәрігер консультациясын камтамасыз ету
   қажет.
   

1. 
   Психикалык тыныштык, үзак үйкы өте пайдалы әсер береді.
   
2. 
   Наукастың тағам күрамында тұз мөлшерін азайтып, ащы,өткір, қоздырғышы
   заттардыдышығарып тастау керек. Семіздік жағдайында тамак мөлшерін азайту кажет.
   
3. 
   Алкоголь, темекі шегу сияқты зиянды заггарды мүлдем кабылдауға болмайды.
   
4. 
   Дәрілік заттарды белгілеу барысында дәргер наукасқа кабылдау ретімен мүмкін болатын асқынуларын айту керек.
   
5. 
   Егер наукастың кан кысымы қалыпты болса, ол өзіне үйреншікті жүмыстарды орындауға болады. Аздап жаяу жүрген, таза ауаға шығып турған пайдалы.
   

1. 
   Наукасты горизонтальды қалыпта жаткызып (жастыксыз), аяк жағын көтерін кереу керек.
   
2. 
   кысып турған киімін босатып, таза ауа келуін камтамасыз ету, кеудесімен бетін суык сумен сулау, көкірегі мен самайын колмен укалау, бетін қолмен немесе дымқыл орамалмен шапалакпен соғу.
   
3. 
   наукастың мүрнының алдына мүсәтір спиртІмен дымкылдалған тампонды жакындату (самайьш сүртседе болады).
   
4. 
   аяғына грелка койып, көрпе жабу. Осының бәрі жасалғанда, науқас 20-40 минут ішінде өзіне келеді. Медикаментозды көмек тек талма ұзарып кетсе ғана
   
5. 
   көрсетіледі. Талмадан шыккан наукасқа тыныштык кажет етіледі. Егер талма үйде болса, онда наукастын госпитализациясы жөніндегі сүракты шакырылған дәрігер шешеді.
   

1. 
   Наукаска төсекке горизонтальды және тыныштыкты камтамасыз ету керек.
   

1. 
   наукасты жылыту үшін оны көрпемен жауып, аяғына грелка кою керек.
   
2. 
   бөлмеге таза ауаньщ кіріуін кадағалау.
   

бөлімшелерде жүрек тамыр жүйе қызметі бұзылуы бар науқастарда мейірбикелік үрдісті жоспарлау, оны жүзеге асыру.

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

б) жалпы әлсіздік, бас айналу, ауыз кебу

д) жүрек тусы, шөлдеу, әлсіздік

б) наукасты жаткызу, 02 беру, оңка кою

д) наукасты отырғызу, кышаны жүрек түсына өою, карвалол беру

д) аритмия үстамасында

д) валидол беру

д) тері астына

д) бауырдың үлкеюі

д) бауырды жуу үшін

1. 
   Сіз кардиология бөлімінде жүмыс істейсіз. Сізді бірден суық тер және әлсіздік пайда болғаннан наукаска шақырды, наукас бозарған. Пульсі жиі, ырғакты, өлсіз толады, кернеуі әлсіз. АҚ кысымы 70-20 мм сын.б. Бүл пульс калай аталады. Сіздің
   әрекетініз ?
   
2. 
   Мейірбикені бірден төс артында кысып ауырсыну, оның сол кол мен жауырынға
   берілуі пайда болған, наукас көршісіне шакырды. Онын әрекеті кандай болуы тиіс.
   

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

5. 
   Оқушылардың өтілген тақырып бойынша білімін тексеру. 14 мин (15%)
   

• 
  Жөтел кезінде мейірбикелік үрдіс
  
• 
  оксигенотерапия түсініктемесі
  

• оксигенотерапия өткізу әдістері (бирокамера, оггектік жастық, оттектік баллон)

• мұрын катетр және маска арқылы оттекті беру техникасы

• оксигенотерапия жүмыс істеу барсында техника қауіпсіздігін сақтау ережелері

• оксигенотерапиядан соң болатын асқынулар

10. Жаңа сабақты түсіндіру : 27 мин (30%)

Жоспар:

• 
  Асқорыту жүйесі ауруларындағы медбикенің этикасы, деантологиясы
  
• 
  Асқорыту жүйесінің бұзылуының байқалуы
  
• 
  Іштің ауруы, тенезм, қыжылдау, дисфагия, кекіру, диспипсия, лоқсу, құсу, тәбеттің
  
• 
  бұзылуы, метиоризм.
  

Тәбеттің бұзылуы АІЖ-ң асқорыту безінің қызметі бұзылғанда байқалады.

Тәбеттің болмауы (анорексия) – психикалық өзгеріс, науқас тамақтан бас тартады,

Тәбеттің жоғарылауы – тамақты көп қабылдап дене салмағының артуына алып келеді. Нервті стресс, жүктілік, кейбір дәрілік заттарды қабылдау, гармональды өзгерістер себеп болады.

1. 
   аурысыну оң қабырға оң иық жаурынға, жауырдың аралығында таралуы
   
2. 
   диспептикалық бұзылыс
   
3. 
   жедел қабыну процесінде температураның көтерілуі
   
4. 
   тердің қышынуы
   
5. 
   сарғаю
   
6. 
   тері, шыршты қабаттар сары түске енеді
   
7. 
   нәжістің ашық түске, зәрдің қоңыр түске енуі
   

бөлімшелерде ас қорыту жүйе қызметі бұзылуы бар науқастарда мейірбикелік үрдісті жүзеге асыру, клизмалар жасау.

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

1. 
   Бауыр ауруының негізгі белгілері:
   

Б) қанауға бейім, көгеру, тұншығу, төс астындағы ауру:

В) сарғаю, зәрдің қараюы, түссіз, терінің қышуы

Г) арықтау, температураның жоғарылауы, бас айналу

2. 
   Асцит – бұл:
   

Б) тері жамылғысының көгеруі

В) аяқтың ісінуі

Г) қанның сұйық бөлігінің құрсақ қуысына жиналуы

Д) дененің ісінуі

3. 
   Бауыр шаншуының ұстауы мынаған тән
   

Б) холециститке

В) өттің тазаруына

Г) бауыр циррозына

4. Бауыр циррозына тән белгілер:

А) жүдеу

В) бауыр мен көк бауырдың үлкеюі

Г) асцит

Д) бәрі дұрыс5. Аш ішектің ұзындығы

а) 5-7 м

б) 2-3 м

г) 1-2 м

а) тоқ ішекке сұықтық жіберу

б) тоқ ішекке дәрілік заттарды енгізу

в) аш ішекті зерттеу

г) аш ішекке сұйықтық жіберу

7. клизма қоюға көрсеткіштер

а) операциядан кейін

б) метиоризмде

в) эндоскопиялық тексеруден алдын

г) тік ішекке шам қояр кезінде

8. Өттің тас ауруында ас қабылдау иньтервалы:

А) күніне 3 рет

Б) күніне 4 рет

В) әр 4 сағат сайын

Г) емдік ашығу

Д) ас қабылдау интервалының маңызы жоқ

9. Өт тас ауруына тән белгі:

А) оң жақ қабырға астындағы өткір ауру

Б) бас ауру

В) лоқсу, құсу

Г) іштің сыздап ауруы

Д) бел тұсындағы ауру

10. Бауыр мен өт жолдарының ауру науқастарының тамақтану рационынан мыналар шығарылады:

А) майлы қуырылған

Б) ұннан жасалған

В) тәтті

1-в, 2-г, 3-в,4-д, 5-а, 6-б, 7-г, 8-в, 9-а, 10-а.

1. 
   Стационарға оң жақ қабырға астының өткір ауруы оң иық пен жауырынға берілетін сырқат түсті. Сіздің сырқатқа күтіміңіз қандай болады?
   
2. 
   Клизма жасау үшін науқасты мейірбике оң жақ бүйіріне қарата жатқызады, қолына қолғап кеймеді. Бұл дұрыс жағдай ма?
   

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  Асқорыту жүйесі ауруларындағы медбикенің этикасы, деантологиясы
  
• 
  Асқорыту жүйесінің бұзылуының байқалуы
  
• 
  Іштің ауруы, тенезм, қыжылдау, дисфагия, кекіру, диспипсия, лоқсу, құсу, тәбеттің
  
• 
  бұзылуы, метиоризм.
  

Жоспар:

• 
  клизма туралы түсінік
  
• 
  клизма қоюдың мақсаты
  
• 
  клизма қоюға көрсетілімдер және кері көрсетілмдер
  
• 
  асқазан мен ұлтабар сөлін зерттеуге науқасты дайындау
  
• 
  Асқазан және он екі елі ішек сөлін зерттеу мақсатын
  
• 
  Қолдануға және қолдануға болмайтын жағдайларды
  

(науқастың 10 кг дене салмағына 0,6 мл) 0,1% гистамин ертіндісі

(науқастың 1 кг салмағына 0,01 мл).

Назар аударыңыз! Гистаминді байқап енгізу керек.

Науқаста жүрек айну, ыстықтау, бас айналу, тыныс алуының қиналуы, жүрек соғуы, қан қысымының төмендеуі мүмкін. Бұндай жағдайда медбике тез арада дәрігерді шақырып, бір антигистаминді препаратты парентеральді енгізуге дайындайды: димедрол, пипольфен, супрастин.

• 
  Науқасты процедура барысымен таныстыру
  
• 
  Науқас стулдің арқасына тығыз жанасып отырып, басын сәл алдыға еңкейту
  
• 
  Науқастың мойнына және кеудесіне сүлгі немесе пеленка төсеу. Тіс протездері болса алып тастау.
  
• 
  Шыққан сілекейді жинау үшін науқастың қолына лоток ұстату
  
• 
  Науқастың зондты жұту ара қашықтығын анықтау (бойы-100 см)
  
• 
  Резеңке қолғап кию
  
• 
  Пакеттен стерилді асқазан зондын шығару. Оң қолымен зондтың соқыр ұшынан 10-15 см қашықтықта, сол қолымен бас ұшын ұстап тұру
  
• 
  Науқастың аузын ашып, зондтың соқыр ұшын тілдің түбіне қойып, жұтқыншаққа терең итеру. Бұл кезде науқас отырып, мұрын арқылы терең дем алады. Зонд асқазанның керекті жеріне жетуі үшін науқас жұтыну қимылдарын жасайды. Егер науқас жөтеле бастаса, зондты тез арада шығару керек.
  
• 
  5 мин аралығында асқазан сөлін алады (1порция)
  
• 
  Зонд арқылы 200 мл жылытылған энтеральді, тітіркендіргішті енгізу
  
• 
  10 минуттан кейін 10 мл асқазан сөлін алады (2 порция)
  
• 
  Қалған таңертеңгілік байқауын 15 минуттан кейін алады (3 порция)
  
• 
  Әрбір 15 минуттан кейін ыдысын ауыстыра отырып, 1 сағат ішінде асқазан сөлін шығарады
  
• 
  Пробиркаларға номер қойып, барлық 7 порцияны лабораторияға жеткізеді.
  

Құрал-саймандар мен жабдықтар: жіңішке стерильді асқазан зонды, асқазан секрециясын қоздыратын заттар, пробиркалар мен штатив, асқазан сөлін алуға арналған шприц, спирт, мақталы шариктер, резеңке қолғаптар.

• 
  Науқасты процедура барысымен таныстыру
  
• 
  Науқас стулдің арқасына тығыз жанасып отырып, басын сәл алдыға еңкейту
  
• 
  Науқастың мойнына және кеудесіне сүлгі немесе пеленка төсеу. Тіс протездері болса алып тастау.
  
• 
  Шыққан сілекейді жинау үшін науқастың қолына лоток ұстату
  
• 
  Науқастың зондты жұту ара қашықтығын анықтау (бойы-100 см)
  
• 
  Резеңке қолғап кию
  
• 
  Пакеттен стерилді асқазан зондын шығару. Оң қолымен зондтың соқыр ұшынан 10-15 см қашықтықта, сол қолымен бас ұшын ұстап тұру
  
• 
  Науқастың аузын ашып, зондтың соқыр ұшын тілдің түбіне қойып, жұтқыншаққа терең итеру. Бұл кезде науқас отырып, мұрын арқылы терең дем алады. Зонд асқазанның керекті жеріне жетуі үшін науқас жұтыну қимылдарын жасайды. Егер науқас жөтеле бастаса, зондты тез арада шығару керек.
  
• 
  Асқазан сөлін аш қарынға алу (1 порция)
  
• 
  Сөлге арналған ыдыстарды әр 15 минут сайын ауыстыра отырып, 1 сағат ішінде асқазан сөлін алу (2,3,4,5-ші порциялар)
  

• 
  Сөлге арналған ыдыстарды әр 15 минут сайын ауыстыра отырып, 1 сағатта асқазан сөлін алу (6,7,8,9-ші порциялар).
  
• 
  Барлық 9 побиркаларға номер қойып, лабораторияға жібереді.
  

Бұл зондпен зерттеу әдістерін қолдануға болмайтын жағдайларда немесе науқас қарсы болған жағдайда қолданылады. Бұл әдістемелердің бірі «Ацидотест»- қолданылған ионды алмасқыш смоланың, асқазанда бос тұз қышқылымен өз ара байланысу нәтижесінде зәрде бояғыштың анықталуы. Зәрдің түсі асқазандағы бос тұз қышқылының мөлшеріне байланысты.

«Тұйық» зондтау (дюбаж) өт қабын босату мақсатында қолданылады. Дәрігердің тағайындауы бойынша науқас аш қарынға 2 шикі жұмыртқаның сарысын немесе 2 ас қасық жылытылған сұйық майды немесе бір стакан жылы минералды суды немесе 100-200 г жылы суға ерітілген 40г сорбитті ішеді. Оң жағымен жылы резеңке жылытқыш қойып 1-1,5 сағ жатады. Процедураны аптасына 2-3 рет өткізеді.

11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы 31 мин (35%)

бөлімшелерде ас қорыту жүйе қызметі бұзылуы бар науқастарда мейірбикелік үрдісті жүзеге асыру, клизмалар жасау.

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

1. 
   Лепорский әдісі бойынша таңертеңгілік тамақ байқауын енгізеді:
   

Б) 1-ші порциядан кейін

В) 1 сағат ішінде асқазан сөлінің 4 порциясын ашқарынға алғаннан кейін

Г) зондты енгізгеннен 30 мин кейін

2. Лепорский әдісі бойынша асқазан сөлін алу үшін дайындау қажет

А) 33щ күкірт қышқылды магнезияның 40,0-60,0мл

Б) 200мл клюва морсы

В) 200г капуста қайнатпасы

Г) 2 шай қасық кастор майы

3. Лепорский әдісі бойынша асқазанның фракциялық зондтау әдісіне дайындау қажет

А) 5 беңке

Б) 7 бәңке

В) 9 бәңке

Г) 1 бәңке

4. Зондтау кезінде асқазан сөлін алу үшін парентеральді тітіркендіргіштер қолданылады:

А) 5% глюкоза

Б) 0,1% атропин

В) 0,1% гистамин

Г) 40% глюкоза

5. Дуоденальді зонд бұл

А) резеңке түтікше тұйық ұшты және 2 бүйір саңылаулары бар, ұзындығы 100-110 см, сыртқы дм 10-15 мм

Б) резеңке түтікше тұйық ұшында сүйірлі бүйір саңылаулары бар, ұзындығы 100-110 см, сыртқы дм 3-5 мм

В) бір ұшында металл оливасы бар резеңке түтікше, ұзындығы 150см, дм 3-5 мм

6. Дуоденальді зондтауға дайындау қажет

А) 300 мл капуста қайнатпасын

Б) 50 мл сұйық майын

В) 200 мл ет сорпасын

Г) 300 мл кастор майын

7. . Дуоденальді зондтау кезінде оливаның соңғы баратын жері

А) асқазан

Б) он екі елі ішек

В) өт қабы

Г) бауыр

8. . Дуоденальді зондтау кезінде қара-қошқыл түс болады:

А) А порциясында

Б) В порциясында

В) Б порциясында

Г) С порциясында

9. Дуоденальді зондтау кезінде өттің 2-ші порциясы алынады

А) он екі елі ішек

Б) өт қабынан

В) бауырдың өт жолдарынан

Г) ұйқы безінен

10. Зондтарды мынадай жағдайларда бойынша залалсыздандырады

А) 2 атм 132 С-20мин

Б) 1,1 атм 120 С -45 мин

В) 180 С-60 мин

Г) 160 С-60 мин

1. 
   Стационарға оң жақ қабырға астының өткір ауруы оң иық пен жауырынға берілетін сырқат түсті. Сіздің сырқатқа күтіміңіз қандай болады?
   
2. 
   Клизма жасау үшін науқасты мейірбике оң жақ бүйіріне қарата жатқызады, қолына қолғап кеймеді. Бұл дұрыс жағдай ма?
   

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

таныстыру.

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.

• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

- Асқорыту жүйесі ауруларындағы медбикенің этикасы, деантологиясы

• 
  Асқорыту жүйесінің бұзылуының байқалуы
  
• 
  Іштің ауруы, тенезма, қыжылдау, дисфагия, кекіру, диспипсия, лоқсу, құсу, тәбеттің
  
• 
  бұзылуы, метиоризм.
  
• 
  клизма туралы түсінік
  
• 
  клизма түрлерін
  
• 
  клизма қоюдың мақсаты
  
• 
  клизма қоюға көрсетілімдер және кері көрсетілмдер
  

Жоспар:

• 
  Жедел зәр тоқтауына түсінік.
  
• 
  Жедел зәр тоқтауына алып келетін себептер мен белгілері.
  
• 
  Жедел зәр тоқтауы кезіндегі көмек.
  
• 
  Эндокринді жүйелердің қызметі бұзылған науқастарды күту, қадағалау деонтологиялық аспект ілері.
  
• 
  Эндокринді жүйе аурулары бар науқастарды тексеру тәртібі.
  
• 
  Қант диабетімен ауыратын науқастардың іріңді жараларды алдын- алу.
  

Жедел зәр тоқталу дегеніміз- операциядан кейін қуық бұлшықетінің жүйке регуляциясы бұзылуынан және де уретра обтурациясының нәтижесі. Ануриядан айырмашылығы анурия кезінде қуық бос және кіші дәретке отырғысы келмейді , ал жедел зәр тоқталу кезінде қуық толып тұрады және кіші дәретке жиі отырғысы келеді.

Дені сау адам бір тәулікте 4-7 рет зәр шығарады, көбінесе күндіз, ал түнде 1 реттен көп емес .

Аденома , қуық асты без рагі , босанудан кейін және операциядан кейін жедел зәр тоқталу пайда болады .

Зәр шығару рефлексін краннан аққан судың шуымен немесе жыныс мүшелерін жылы сумен жуып шығаруға болады. Қасаға үстіне жылы грелка қойса жақсы әсер береді .Істеген іс-шаралар жүзеге аспаса дәрігер тағайындауы бойынша бұлшықет тонусын жоғарылататын дәрілік заттарды береді (прозериннің 0,5% 1 мл ерітіндісін немесе пилокарпиннің 1% 1 мл ерітіндісін тері астына). Бұл іс-әрекеттер жүзеге аспаса дәрігер тағайындауы бойынша қуыққа катетер қояды.

Жедел зәр тоқталу кезінде көмек көрсету .

Науқастың жағдайына қарай оны ыстық ваннаға отырғызады, спазмолитиктерді енгізеді ( но-шпа 2-4 мл ерітіндісін немесе баралгиннің 5% 2-3 мл ерітіндісін бұлшықетке енгізу. Осы шаралар әсер етпесе науқасты урология бөліміне жатқызу қажет.

Зәр шығару каналының жарақатынан болған зәр тоқталу кезінде қуыққа катетер қоюға мүлде болмайды.

Катетерлеу – катетерді қуыққа несеп шығару,жуу, дәрі-дәрмектік заттар енгізу немесе зерттеу үшін несеп алу мақсатында енгізу. Қуыққа микроптар түсіріп алмау үшін катетерлеу ерекше мұқияттылық шараларды талап етеді, себебі оның шырышты қабығының қарсы тұруы өте нашар. Соның салдарынан катетерлеу тек өте қажетті жағдайда ғана жасалады. Катетерлеу жұмсақ және қатты катетерлердің көмегімен жүргізіледі. Жұмсақ катетер –ұзындығы 25-30 см, диаметірі 10мм дейінгі(1-30) иілмелі резеңке түтік. Катетердің жоғарғы ұшы дөңгеленіп келген ,бітеу. Одан шамалы жерде бүйірлік сопақша тесіктері бар. Катетердің жоғарғы ұшы қиғаш кесілген немесе воронка тәрізденіп кеңейтілген дәрі-дәрмек ерітінділерін ендіру және қуықты жуу үшін шприцке ұштық қою оңай болу үшін осылай жасалған.

Эндокринді жүйе ауруларының негізгі симптомдары. Дене салмағының өзгеруі спецификалық симптом болып табылмайды. Бұл тек қана эндокринды жүйе паталогитясына тән. Гиреотоксикоз, қант диабетіне кенеттен дене салмағының төмендеуі және жоғарылауы байқалады. Сондай-ақ бұлшық ет әлсіздігі. Ауыр жағдайларда науқастар бұлшық ет әлсіздігінен жүре алмайды, тұра алмайды, жұтылу, шайнау, сөйлеу қиындайды.

Шөлдеу және көп мөлшерде кіші дәретке отыру (полиурия)- қантты және қантсыз диабетінің негізгі белгісі. Бұл гиперудың артқы бөлігінің ауыр патологияларында кездесуі мүмкін. Шағымдары: асқорыту қызметінің бұзылуымен байланысты.(іштің ауыр сезімі, жүрек айну, құсу)- қант диабеті кезіндегі диабетикалық кетоацидоздың жиі белгісі. Гипотериозда іш қатуы болады. Қалқанша бюезі аурулары бар науқастарды күту, бақылау. Қалқанша без- адамның эндокринді жүйесінің ірі мүшесі болып табылады. Трийодтиронин, тироксин, кальцитонин бөліп шығарады. Қалқанша без аурулары (диффузды токсикалық зоб, эндемиялық зоб, гипотериоз тиреодит, ісіктер ж.т.б.) жиі кездеседі. Қалқанша без без ауруларында жиі нерв - псикихалық жүйе зақымдалады. Диффузды токсикалық зобы бар аурулар тез ашуланшақ, ал гипотериозджа апатия, ұйқышылдық. Зат алмасу бұзжылған науқастарда дене салмағы ұзжылады. Диффузды токсикалық зобта кенеттен арықтау байқалады. Күнделікті өлшену аурудың ағымын және емдеу нәтижесін көрсетеді. Зат қалқанша безі ауыратын науқастарда негізгі алмасу өзгероуіне байланысты дене температурасы өзгереді, гипертериозда жоғарылайды, гипотериозды төмендейді. Дене температурасы ауру ағымын көрсетеді, термометрияны күніне бірнеше рет өткізедді. Диффузды токсикалық зобта шөлдеу, жоғары терминдік гипотиреоз кезінде теріге көңіл бөлу қажет. Терілер қатқыл, тез қабыршықталған болады. Диффузды токсикалық зобта көз кеңістігі кеңейген, көзін фурацилинмен жуып, қабюығына көз ма йын жағу керек. Қалқанша без ауруларында жүрек –қан тамыр жүйесі бұзылады.Диффузды токсикалық зобта тахикардия, артериалды гипертензия, гипотиреозда керісінше. Сондықтан ҚҚ өлшеу керек. Диффузды токсикалық зобы бар науқастар диетаны сақтау қажет. Асқынуы- тиреотоксикалық криз- бұл кезде кенет психикалық қозғыштық, дене температурасы 40-41⁰, іш ауруы, жүрек айну, іш өту, құсу. Тиреотоксикалық криз кезінде кортикостерендты, код, препараттары, жүрек гликозидтері қолданады.

11. Оқушылардың өз бетінше атқаратын жұмысы 31 мин (35%)

Ер адамдар мен әйелдерге катетер енгізудің ерекшеліктерін үйрену. Катетеризациялау алгоритмі. Қолданған аспаптарды тазалау.

12. Жаңа тақырыпты бекіту. 9 мин (10%)

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

1.Қандай аурулар және жағдайлар жедел зәр тоқталуымен өтеді.

А.ісіктер немесе аденома

Б.бүйрек жетіспеушілігі

В.екі зәрағардың қысылуы

Г.құрсақ қуысының мүшелеріне жасалған операциясынан кейінгі жағдай

Д.босанудан кейінгі кезең

2.Жедел зәр тоқталуды ликвидациялау үшін қолданады:

А.қуыққа катетеризация жасау

Б.цистостомия

В.прозеринді тері астына енгізу

Г.атропинді тері астына енгізу

Д.спазмолитиктерді қолдану(но-шпа, баралгин)

Е.сыртқы жыныс мүшелерін жылы сумен жуу

3.Әйел қуығына катетер қою кезінде дұрыс кезекті іс әрекетті анықта.

А.аяқтарын тізесіне бүгіп арқасымен науқасты жатқызып және екі жаққа аяғын ашу.

Б.глицеринге батырылған зарарсызданған катетерді

оң қолмен ұстау

В.антисептикалық ерітіндімен зәрағар каналын өңде

Г.сол қолдың 1 және 2 саусақтарымен үлкен және кіші жыныс еріндерін көтеру, зәр ағар каналын анықтау

Д.зәр ағып болған соң зәрағар каналынан катетерді алу

Е.катетерді зарарсыздау

Ж.зәрағар каналына 3-5см-ге катетерді енгізу, соңын зәр қабылдағышқа салып қою

4.Жауапты толықтыр.

Жедел зәр тоқталу кезінде, дәрігер тағайындауы бойынша медбике науқасқа но-шпаның қанша ...мл,

....% ерітіндісін енгізеді.

5. Науқасқа бірінші рет инсулин тағайындалады. Ол медбикеге инсулиннің ағзаға қалай әсер ететінін сұрады. Медбике инсулинді

1. 
   қандағы холестеринніің деңгейін төмендетеді
   
2. 
   клетка арқылы қандағы глюкозаның сіңірілуіне қатысады
   
3. 
   ұйқы безі клеткалардың қызметін реттейді
   

1. 
   Диабетикалық комға тән:
   

1. 
   әлсіздік
   
2. 
   жүрек айну
   
3. 
   ацетон иісі
   
4. 
   организмнен қанның бөлінуіне қатысады
   
5. 
   ұйқы безінің альфа- клеткалардың қызметін реттейді
   
6. 
   Диабетикалық комаға тән:
   

1. 
   әлсіздік
   
2. 
   жүрек айну
   
3. 
   ацетон иісі
   
4. 
   организмнен қанның бөлінуіне қатысады
   
5. 
   ұйқы безжінің альфа- клеткалардың қызметін реттейді
   

7. 
   Медбике науқасқа инсулин енгізгеннен кейін мынандай белгілер дамуы мүмкін: тремор, терлегіштік, әлсіздік, ашығу сезімі, осыған байланысты мынандай кеңес береді:
   

1. 
   1 стакан сүт, қара нан
   
2. 
   салат
   
3. 
   тәтті май
   
4. 
   томат сок
   

8. 
   Қант диабетімен ауыратын науқастарды күту жоспары арқылы, мақсатын анықтау
   

2. құсу болмайды

3. қантты төмендететін дәрілерддің әсерін түсіндіреді

9. Инсулин енгізгеннен кейін науқаста тез дірілі, аштығу байқалды

1. гипертони ялық криз

2. гипогликемиялық жағдай

3. коллапс

4. талма

10. Семіздік ауруы бар науқастарды күтіміне байланысты қандай шаралар қолданылады

1. дұрыс тамақтануын ұщйымдастыру

2. тері күтімі

3. термометрия

4. емдік физкультура
Ситуациялық есептер:

1. 
   Операциядан 8 сағаттан кейін науқас кіші дәретке отырмады. Осы кезде медбикенің іс-әрекеті.
   

2. 
   Операциядан кейін реанимациядан бөлімшеге науқасты ауыстырды . 6сағаттың ішінде науқас кіші дәретке отырмады . Бұл кезде медбикенің іс-әрекеті қандай ?
   

Кері көрсеткіші болмаса іштің төменгі бөлігіне грелка қоюға болады , суды ашып қою . Бұл іс- әрекеттер әсер етпесе дәрігерге хабарлау.

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1. 
   Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.
   

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, ҚұспановаА.Р, Ахметова К.А.-Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  Жедел зәр тоқтауына түсінік.
  
• 
  Жедел зәр тоқтауына алып келетін себептер мен белгілері.
  
• 
  Жедел зәр тоқтауы кезіндегі көмек.
  
• 
  Эндокринді жүйелердің қызметі бұзылған науқастарды күту, қадағалау деонтологиялық аспект ілері.
  
• 
  Эндокринді жүйе аурулары бар науқастарды тексеру тәртібі.
  
• 
  Қант диабетімен ауыратын науқастардың іріңді жараларды алдын- алу.
  

Жоспар:

• 
  Қанды зерттеу көрсеткіштері
  
• 
  Қанды зерттеуге алу техникасы
  
• 
  несепті лабораториялык зерттеуте алу
  
• 
  Несепті жалпы зерттеуге жинау
  
• 
  Тәуліктік несеп жинау
  
• 
  Несепті Каковский — Аддис әдісі бойынша зерттеу
  
• 
  Қақырықты зерттеуге жинау
  
• 
  Нәжісті зерттеу манызы
  
• 
  Тексеру үшін материалды дайындау және лабораторияға жеткізу кезіндегі медбикенін міндеті
  
• 
  Қолданылған жабдықтарды зарарсыздандыру
  

Зимницкий бойынша зәрді зерттеу.

2.Жолдаманы толтыру, қақырықты жинау техникасына үйрету , яғни қақырықты қақырыну кезінде емес жөтелген кезде жинау .

3.Қақырықты жинауға 2 сағат бұрын азанда тісін жуу және қақырықты жинау алдында да ауыз қуысын жылы сумен шаю қажет .

4.Таза шыны баночкаға қақырықты жөтеліп жинау, 3-5 мл – ден аз болмауы қажет .

5.Лабораторияға қақырықты жолдамасымен жедел жеткізу.

Атипиялық клеткаға қақырықты тексеру .

Мақсат: атипиялық клеткаларды табу , диагностикалық .

Қақырықты атипиялық клеткаларға тексеру кезінде мынаны ескеру: бұл клеткалар тез бұзылады сондықтан жаңа бөлінген қақырықты тез арада лабораторияға жеткізу . Бронх бұтағының төменгі бөліктерінен қақырықты шығару үшін трипсиннің протеолитикалық ферментін ингаляция жасау арқылы шығару .

Аудиториялық жұмыс: Жолдама толтыру. Несепті және қақырықты зертханаға тасымалдау

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

Б) несеп қүйылган бутылканы жинау

В) лабораторияға апаратын бутылкаға жинайды

Г) жалпы анализге түсін, мөлдірлігін несептін тыіыздығын

Д) таңертең сағат 8 де бір порция алынады

З. Несепті Амбюрже әдісі бойынша зерттеу:

а) бірінші ұлесті төгіп уақытын көрсету

б) жаңа жылы несепті 10 мл лабораторияға жібереді

в) таңертең 100-200 мл мөлшері алынады

г) 3 сағаггық несепті жинайды

д) барлыга дұрыс

4. Несепті лабораториялық зерттейді:
А) дәрігер лаборант

Б) орта мед қызметкер

В) науқастарға қараушы

Г) кіші мед қызметкер

Б) бел тұсының ауырсынуы

В) аяқтың ісінуі

Г) ісіну, қан қысымының көтерілуі, белдің ауруы

В) несептің тәулікгік мшшіерінщ көбі күндіз емес түнде бөлінеді

Г) барлығы дұрыс

7. Кох таяқшасына қақырықты жинау тәртібі:

а)науқас петри табақшасына азаңғы қақырығын қақырады және лабораторияға жібереді

б)қақырықты түкіргішке жинайды, лабораторияға өткізеді

в)3 тәулік бойы қақырықты жинайды, лабораторияға өткізеді

г)түкіргішке хлорамин ерітіндісін құйып, қақырықты жинау және лабораторияға өткізу

д)ұйықтар алдында қақырықты жинау және лабораторияға жіберу

8.Бөлінген қақырықтың мөлшерін .. медициналық формаға белгілейді.

а)ф-058У

в)ф-025У

д)ф-029У

а)тот басқан

б)ашық түсті

в)малиналы желе түсті

г)қан аралас

д) бұлынғыр

10.Өкпе қатерлі ісігі кезінде қақырықтың түсі .. болады.

а)тот басқан

б)ашық түсті

в)малиналы желе түсті

г)қан аралас

д) бұлынғыр

қалай түсіндіреді ?

2. Қақырық жинау кезінде медбике қандай заттар дайындайды, жөне науқасқа

қалай түсіндіреді ?

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.

• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

- қанды зерттеуге алу техникасы

- несепті лабораториялык зерттеуте алу

- несепті жалпы зерттеуге жинау

• 
  Тәуліктік несеп жинау
  
• 
  Несепті Каковский — Аддис әдісі бойынша зерттеу
  
• 
  Қақырықты зерттеуге жинау
  
• 
  Нәжісті зерттеу манызы
  
• 
  Тексеру үшін материалды дайындау және лабораторияға жеткізу кезіндегі медбикенін міндеті
  
• 
  Қолданылған жабдықтарды зарарсыздандыру
  

Жоспар:

• 
  Эндоскопиның маңызы
  
• 
  Эзофагогастродуоденоскопияға
  
• 
  Колоноскопия
  
• 
  Бронхоскопия
  
• 
  Ректороманоскопия
  

Лапароскопия, артроскопия- буын және құрсақ қуысын тексеруде аппаратты енгізу үшін арнайы жасанды саңлауларды прокол жасау арқылы жасайды. Науқастарға осы процедураны жасағанда субъективті қолайсыздықты тудырады. Эндоскопты енгізген соң, ол тексеретін мүшеге қарай бағыттап жылжылынады. Қуыс және кілегей қабаты қаралады, көбінесе дәрігерді “қызықтырған ” аймақты түсіріп алуға болады. Кәзіргі техниканың прогрессімен тексеру кезінде барлық процесті бейнетаспаға түсіріп алуға да болады. Тексеру кезінде ісікті процеске күдіктенсе биопсия жасалынады (цитологиялық тексеруге тканнің кішкентай бөлігін алу).

Оптика-механикалық жарықтатқыш аспаптарының көмегімен визуальді тексеру әдіс. Арнайы оптикалық эндоскоптың көмегімен эндоскопиялық тексеру әдістері асқазанның, өңештің, он екі елі ішектің (эзофагогастродуоденоскопия), тік ішек және сигма тәрізді ішектің (ректороманоскопия) тоқ ішегінің (колоноскопия), құрсақ қуысының мүшелерінің (лапароскопия) кілегей қабатын тексеруге болады және биопсия жасап ары қарай гистологиялық тексеруді жүргізуге және де емдік манипуляцияларды жүзеге асыруға да болады.

1.Науқасқа тексеру азанда, аш қарынға жасалатынын ескерту, соңғы рет тамақтануы 18.00 болуы қажет.

2.Тексеруге 30мин бұрын 0,1% 1мл атропин сульфат ерітіндісін тері астына енгізу.

3.Тексеруге 3-5мин қалғанда ауыз қуысының кілеге қабатын 1% лидокаин ерітіндісімен жергілікті жансыздандыру қажет.

4.Тексеру универсальді операционды столда жүргізіледі. Науқасты сол бүйірімен жатқызу. Тексеру кезінде науқас жағдайын бақылау қажет.

Тексеруден кейін 1-1,5сағ-қа су және тамақ ішуге болмайтынын науқасқа ескерту. Жұтыну кезінде ауырсыну сезімі пайда болса 3% натрий гидрокарбонат ерітіндісімен немесе 0,02% фурациллин ерітіндісімен шаюды ұсыну.

1.Науқасқа тексеру мақсатын түсіндіру.

2.Тексерілу алдында яғни кешке және тексерілетін күні 1,5-2сағ бұрын тазалау клизмасын жасау.

3.Тексерілу алдында қуықты босату.

4.Азанда аш қарынға тексерілуге келу.

Процедураны орындау.

1.Науқас арқасымен аяғын ашып жатады, 25-30см тік ішекке иілгіш ректоскопты енгізеді.

2.Тексеруді дәрігер орындайды.

3.Тексеріп болған соң ректоскопты алады.

4.Қолданған инструменттерді, ректоскопты дезинфекциялау қажет.

5.Науқасқа тыныштық орнату.

1. 
   Науқасқа тексеру мақсатын түсіндіру.
   
2. 
   Тексеру алдында 3күн бұрын №4 шлаксыз диетаны науқас сақтау қажет.
   
3. 
   Тексеруге дейін 2 күн бойы ішті айдайтын дәрілік заттарды тағайындайды (кастор майы).
   
4. 
   Тексеру алдында кешке тазалау клизмасын жасау.
   
5. 
   Тексеру күні аш қарынға тексеруге дейін 4 және 2 сағ бұрын тазалау клизмасын жасау.
   
6. 
   Тексеруге 20-30мин бұрын дәрігер тағайындауы бойынша премедикация жасау.
   

1.Науқас сол бүйір жанымен жатады, процедураны дәрігер орындайды.

2.Колоноскоп енгізер бұрын тік ішек айналасын анестезия жасау(3% дикаин мазьі).

3.Тік ішекке колоноскопты енгізу.

4.Тексеріп болған соң колоноскопты шығарып алады.

5.Қолданылған инструменттерді, перчаткаларды және колоноскопты дезинфекциялау.

6.Науқасты палатаға апарып тыныштық орнату.

Бронхоскопия-науқас тынысалу жолдарына енгізген эндоскоп көмегімен ірі және орта калибрлі бронхты, трахеяны визуальді тексеру әдісі болып табылады. Иілгіш және қатты бронхоскоптар қолданылады. Бұлардың көмегімен ірі бронхтарды ғана емес майда диаметрлі бронхтарының кілегей қабатын көруге мүмкіндік туғызады. Бронхоскопия көмегімен бронхтарының қабыну процессінің белгілерін, өкпедегі ісікті, қан түкіруінің және ұзақ жөтелдің себебін және лимфа түйіндерінің ұлғаюын анықтауға болады. Бронхоскопия кезінде көруден басқа, қосымша тағыда мынадай манипуляцияларды жасауға болады: бронхтың секретін сорып алу, бронхтың кілегей қабатының кішкене бөлігін биопсияға алу; және де бронхтарды тесіп өкпе тканінен, лимфа түйінінен биопсия алу. Емдік процедураларды жасауға болады: бронхтарды жуу, дәрілік заттарды енгізу, бронхтан қанды және іріңді сорып алу.

Дайындау:тексеруді жүргізу алдында науқасқа тексеру мақсатын, тексеру кезеңін айтып түсіндіру және үйрету. Тексеруге бірнеше күн қалғанда дәрігер тағайындауы бойынша тыныштандыратын дәрілік заттарды науқасқа беру. Тексеру күні азанда су, тамақ, дәрілік зат ішуге және темекі тартпауға сұрану. Тексеру алдында қуықты және ішекті босату. Дәрігер тағайындауы бойынша процедура алдында 15мин бұрын бронхоскопты бос енгізу үшін премедикация жасайды. Эндоскопиялық бөлмеге науқасты жеткізу. Орындыққа науқасты отырғызу. Жоғарғы тыныс жолдарын 10% новокаин ерітіндісімен немесе 2% лидокаин ерітіндісімен анестезия жасайды.

Ауыз немесе мұрвн арқылы бронхоскопты дәрігер енгізеді, ал медбике көмектеседі.

Процедураны аяқтаған соң асфексияның алдын алу шараларын жүргізу қажет. Арнайы нұсқау бойынша қолғап, инструменттерді, бронхоскопты стерилизация және дезинфекцияны жүргізу.

Артроскопия-буын зерттеу. Буынның синовиальді қабатын, буын шеміршегінің зақымдалуының әр түрлі түрлерін, буын байламын, менискінің дегенеративті немесе травмалық өзгеруін анықтауға болады. Синовиальді қабаттан биопсия алуға және буын аралық синовиальді сұйықтықты сорып алуға мүмкіндік бар.

Буынның дегенеративті немесе қабыну ауруларын шақырған қоздырғышты анықтай алады. Кәзіргі кезде артроскопия көмегімен буынға операциялық араласулар жүргізіледі, якни буын қуысын ашпай-ақ менискті алып тастауға болады.

Ауруды анықтау қиын болған да және басқа тексеру әдістері нақты дәлел бермеген жағдайда лапароскопияны ең жиі қолданады. Бауыр ұлғаюының себебін анықтау үшін, бауыр және өт қабатының, кіші жамбастағы аналық без және жатырдың ісігіне күдіктену кезінде ең жиі лапароскопиялық тексеру жүргізілуі қажет. Сарғаюдың кейбір түрлерінде лапароскопия оның себебін анықтауға көмектесуі мүмкін. Өкпе және жүрек ауруларының ауыр ағымында, құрсақ қуысының қабынуында, қанның ұйығыштығы бұзылған кезінде лапароскопияны жүргізбейді. Лапароскопия ауруды емдеу үшін үлкен мүмкіншіліктерді туғызады, бұл мүмкіншіліктер кең таралуда. Кәзіргі кезде хирургия аймағында жаңа мақсат алға қойылды-ол лапароскопиялық хирургия, лапароскопқа миниатюрлі бейне камера орнатылған, құрсақ қуысының мүшелерін теледидар экранынан көруге мүмкіндік туғызады. Кәзіргі кезде хирургиялық инструменттерді лапароскоппен бірге құрсақ қуысына қосымша кішкентай кесіндісі арқылы енгізіледі және операциялар жасалады. Мысалы:өт қабынан өт тастарын алып тастау. Осындай операциялардың саны күннен күнге өсуде.

Бір ретті қолдануға арналған құралдарды қолданған кезде дезинфекция ғана жасалынады да сосын утилизация.

Осы әдістің артықшылығы:адам ағзасына ешқандай-да бір зат енгізілмейді, қатерсіз және қауіпсіз, науқастың қандай-да бір жағдайында жасауға ыңғайлы және қолайлы, нәтижені бір мезетте тез алу.

Аудиториялық жұмыс: Науқасты рентгенологиялық және эндоскопиялық зерттеулерге дайындауды үйрену.

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

б тіндердін тығыздығына

в олардын қалындыктарына

г химиялык кұрамынан

д барлығы дүрыс

2. Жасанды контрастау қандай мүшелерді тексеру үшін кажетті
а жүрек

б өкпк

г бүрек

б бауыр

г жүрек

б магний сульфаты

в йодтын органикалык косылыстары

г сутегі байланыстары

д барлығы дұрыс емес

5. Ректороманоскопия деген:

б буындарды көру

в қантамырларды көру

г тік ішектк көру

д қуықты көру

6. Эндоскопия – ішін көру:

А) паренхиматозды мүшелер

Б) қуысты мүшелердің

В) клетка ішін

Г) барлығы дұрыс

3 «Қатты» эндоскоп көмегімен тексерілмейді.

А) тік ішек

Б) несеп қуығы

В) асқазан

Г) құрсақ қуысы

7. Эндоскоптың артықшылығы:

А) ісікті анықтау

Б) биопсия жасауға мүмкіндік

В) операциялық араласуларды жүргізу

Г) барлығы дұрыс

8. Жасанды саңлау арқылы қандай эндоскопиялық тексеру түрлері кезінде жүргізіледі.

А) лапароскопия, холецистоскопия

Б) бронхоскопия, цистоскопия

В) лапароскопия, артроскопия

Г) артроскопия, ректороманоскопия

9. Лапароскопияға қарсы көрсеткіш.

А) қанның сұйылғыштығы

Б) іш перденің қабынуы

В) жүректің ауыр аурулары

Г) барлығы дұрыс

10 Жасанды саңлау арқылы қандай эндоскопиялық тексеру түрлері кезінде жүргізіледі.

А) лапароскопия, холецистоскопия

Б) бронхоскопия, цистоскопия

В) лапароскопия, артроскопия

Г) артроскопия, ректороманоскопия

1 Дәрігер науқасқа эзофагогастродуоденоскопияны тағайындады. Науқасты тексеруге қалай дайындайсыз айтып түсіндіріңіз

2 Эзофагогастродуаденоскопиядан кейін науқас жұтыну кезінде тамағының ауыруына шағымданды. Осы науқасқа қандай көмек көрсетесіз, тактикаңыз қандай 

13. Сабақты қорытындылау. 2 мин (2%)

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

• 
  Эзофагогастродуоденоскопияға түсінік
  
• 
  Колоноскопия
  
• 
  Бронхоскопия
  
• 
  Ректороманоскопия
  

10.Жаңа сабақты түсіндіру : 27 мин (30%)

Жоспар:

• 
  Терминальді жағдай тұралы түсінік
  
• 
  Агонияға түсінік
  
• 
  Клиникалық өлім түсінігі
  
• 
  Биологиялық әлім түсінігі
  

• 
  Агония алдынғы жағдай – АҚ біртіндеп төмендеуімен, тахикардиямен, ауыспалы брадикардитямен, есінің және миының электрлік белсенділігінің жоғала бастаымен, бағаналық рефлекстердің бұзылыстарымен сипатталады.
  
• 
  Агония – мидың жоғарғы бөлімдері толық жұмыстан шығып, кенеттен бульбарлық орталықтыңбелсендірілуімен сипатталатын өлімнің соңғы сатысы болып табылады.Ол уақытша болатын АҚ – ның көтерілуімен, жүректің синустық ырғағының қалпына келуімен және бұлшықеттердің тырысып жиырылуынан, тыныс алу қозғалыстарының күшеюімен байқалады
  

Өлім – ағзаның тіршілік әрекетінің тоқтауы. Танатология (tanatos - өлім) - өлім кезіндегі ағзада болатын клиникалық, биохимиялық және морфологиялық өзгерістердің механизмі оқытатын ілім. Өлімге алып келетін себептер мен әсерлер танатогенез деп аталады. Өлімнің негізгі себептері: ағза мүшелерінің қызметінің бұзылуы, көп мөлшерде жоғалту, миға қан құюлу, улану, жүрек және тыныс алу жүйелерінің қызметінің жестіпеушілігі.

Клиникалық өлім – ағзаның өмір сүру әрекетінің уақытша тоқтауы. Бұл кезде ішкі мүшелер мен ұлпалар өз қызметін тоқтатпайды. Клиникалық өлім 5-6 минутқа созылады. Осы уақыт аралығында реанимациялық шаралардың көмегімен ағзаның тіршілік әрекетін қалпына келтіруге болады. Клиникалық өлім кезінде көмек көрсетілмесе биологиялық өлімге ұшырайды. Ағза түгелдей тіршілігін тоқтатады. Қайта тірілтуге болмайды. Клиникалық өлім мерзімін дене температурасын (8-12С) төмендету арқылы 1-1,5 сағатқа созуға болады.

Клиникалық өлім белгілері:

1. 
   Ірі қан тамырларының (ұйқы, сан, иық) соғысының болмауы
   
2. 
   Есін жоғалту
   
3. 
   Қара шықтың кеңеюі
   
4. 
   тырысу
   
5. 
   тыныстың тоқтауы
   

• 
  тыныстың түгел бітуі
  
• 
  тамыр соғуының тоқтауы
  
• 
  көз жанарының сөнуі. Қарашыққа жарықтың сезінбеуі
  
• 
  дененің сууы
  
• 
  дененің төменгі бөлігінде өліктік пайда болуы
  
• 
  дененің сіресіп қалуы
  

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

а) Жиі көңіл бөліп өткені туралы оңгімслесу;

с) Жакын уакьіттағы оқиғаны ссте сактауыныц төмсндеуі;

е) Түйыктық

а) Урологиялық ауруларда дезуриялық көңілдің бүзылуы

Ь) Күндізгі үйқыдан ксйін;

с) Күндізгі емде емдеу- коріау уақытының бүзылуы;

(д) Тыныштандыратын жоне үйыктатын дәрігергс үйренуі;

3. Егде және ересек жастагы наукастардың бакытсыз жағдайға
үшырауының негізгі себептері:

а) Медицина кызметкерлерінІң ваіша қабылдату;

Ь) Естуі мен көруінің нашарлауы;

с) Тепе- теңдік пен координацияиың бүзылуынан;

д) КүрделІ қимыл белсенділігінен;

е) Палата мсн дәліздің (коридор) жарыкты нашарлығынан;

а) Өкпсдегі даму қүбылыстарыпың. тоқтау кауіптілігі

Ь) Қан үйығының асқынуының найда болу мүмкіндігі;

с) Зәрді жіберудің қиындауы мен қоспаның зорайуы;

с) зарді жіберуді бақылау;

а) зәр шығару мүшелерінің ауруларында;

Ь) созылмалы бауыр кемістігінде

с) ми қанайналымынын бүзылуынан;

д) (деменция) кәрілік жарыместік

7. Егде және ересек жастагы адамда іш қатуын болдырмас үшін
... жасау керек.

а) шөп дәрісін пайдалану;

Ь) майсана майын және тузды әлсіздікті пайдалану;

с) тазалау клизмасын жасау

е) науқастьщ қимыл белсенділігін арттыруы.

с) тамақтағы ақуыз молшерін азайту

1. 
   Науқаска не болды ?
   
2. 
   Қандай іс- шара көрсету керек?
   
3. 
   Гипсті етікке қандай күтім жасау керек?
   

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет

1.Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. – Астана, 2007.

1. Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, Құспанова А.Р, Ахметова К.А. – Көкшетау, 2006.

• 
  Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру.
  
• 
  Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.
  
• 
  Сабақтың мақсаты мен міндеті.
  

- Терминальді жағдай тұралы түсінік

• 
  Агонияға түсінік
  
• 
  Клиникалық өлім түсінігі
  
• 
  Биологиялық әлім түсінігі
  

Жоспар:

• 
  реаниматология түсініктемесі
  
• 
  реанимациялық шаралар
  
• 
  жүрек - өкпелік реанимациялық көлемі және реттілігі
  

Жүрек - өкпе реанимациясындағы көрсетілетін көмек реті:

1. 
   науқастың жалпы күйін (ақыл –есін, дене температурасын, жүрек соғысын, демалысын) бағалау
   
2. 
   тыныс алуын қамтамасыз ету
   
3. 
   жасанды тыныс алуына көмектесу
   
4. 
   жүрекке тікелей емес массаж жасап, қан айналымын жақсарту
   

1. 
   Науқасты көлденеңінен жатқызып, жауырының астына жастықша қою керек, тар киімдерін шешіп, ауыз қуысын ашу керек. Төменгі жағын төменге – алға түсіріп, жасанды болса алу керек.
   
2. 
   Науқастың басын барынша шалқайту (сол қолмен маңдайыннан, оң қолмен мойынан ұстау арқылы)
   
3. 
   Жақ аралығына бинт не желім (пластмасса) тығынды қою
   
4. 
   Жұтқышшақтың ауыз бөлігінен бөгде заттарды алып тастау. Бөгде заттарды сұқ саусақпен алады. Ол үшін науқастың басын бір жағына қисайтып, аса сақтықпен бөгде затты алады. Ауыз қуысын электр сорғышпен тазалаған дұрыс. Тыныс жолдарынан құсық массасын, кілегейлерді алу үшін науқасты ішімен не қырымен жатқызып алады. Бұл әдісті омыртқа жотасы зақымдағанда қолдануға болмайды.
   

• 
  бөгде затты саусақпен алу
  
• 
  бірнеше рет жауырын тұсынан ұру
  
• 
  алдынан артқа, төменнен – жоғары бағытында кіндік айналасынан 5 рет соққы беру. (Гейнлих әдісі). Жүкітіліктің соңғы айларындағы әйелдер мен толық адамдарға соққыны төстің ортаңғы бөлігінен береді. Кейіннен науқастың тыныс алуын анықтау керек. Қажет болса 3-5 минут көлемінде 3-5 науқасқа дем беру керек.
  

1. 
   «Ауыздан ауызға», «ауыздан мұрынға» дем беру тәсілдері:
   

2 – тәсіл – қолмен науқастың ауызын ашып, дем жібереді

3 – тәсіл – бұл тәсілде науқастың аузы жабық тұруы керек.

Ауаны мұрынға енгізу минутына 10-12 рет болуы керек.

Сильвестров тәсілі бойынша өкпеге альтернативті жасанды дем беру тәсілі. Егер жоғарыдағы тәсілдері қолдануға болмаса, онда:

• 
  кеуде қуысындағы төменгі қабырғаларды ырғақты сығу керек
  
• 
  жауырын астына 15-20 см жастықша қою
  
• 
  науқастың қолын жоғары көтеріліп, дем беріп, қолын кеудесіне қойып демді шығару керек.
  

Жүрекке тікелей емес массаж жасау арқылы қан айналымын қайта қалпына келтіруге болады. Науқасқа массаж жасауды ертерек бастау, оның тіршілік әрекетінің қайта қалпына келуіне ықпал етеді. Массажды жүрек тоқтағаннын кейінгі 4-5 минут аралығында жасау керек. Бұл тәсілді ұйқы артериясының соғуы тоқтағанда тыныс тоқтағанда, қарашық кеңейгенде, қарашыққа жарық әсер еткенде қолданады.

• 
  науқасты арқасымен қатты жерге (еден, жер) жатқызыңыз
  
• 
  науқасқа массаж жасайтын орынды белгілеңіз (төстің төменгі 1/3-і)
  
• 
  бір қолдың үстіне 2 қолдың алақаның қойып, науқасқа массаж жасайды.
  
• 
  Жүрекке массажды минутына кемінде 60 рет жасау керек.
  

• 
  әр бір сығудаң кейін артеричның соғуы
  
• 
  қарашықтың тарылуы
  
• 
  тыныс алудың қалпына келуі
  

Егер реанимациялық көмекті 2 адам атқарып жаста, онда минутына кеуде қуысын 80 рет сығып, өкпееге 12 рет жасанды дем беру керек (5-6 сығудан кейін 1 рет дем жіберу). Егер массаж ырғағымен ірі қан тамырлары соқса, тыныс пайда болса, көгеру жойылсы, қарашық кішірейсе массаж жасау тиімді болды деп есептеледі. Егер жоғарыдағы аталған белгілер 30-40 минуттан соң байқалмаса массаж тиімсіз делініп, тоқтатылады.

Сырқаттың өлімін дәрігер белгілейді. Ол ауру тарихына өлімінің уақытын дәл жазады. Мәйітті шешіндіріп, аяқ – қолын созып, шалқасынан жатқызады. Аяқтарын байлап, көзін жауып, ақ жаймамен жабады да 2 сағаттай төсекте қалдырады. Тек өлім дақтары пайда болғаннан кейін ғана медбике мәйіттің санына оның аты – жөнін, ауру тариханың нөмірін, диагнозын, өлген мерзімін жазады. Ал мәйіттің аяғына мәйіт туралы мәліметтердің қайда жазылғаны туралы бағыттама жапсырады. Туыстарына қайтыс болғаны туралы хабарлайды, бағалы заттарын туыстарына не кезекші дәрігерге береді.

Өлікті сойып тексеруге патологиялық – анатомиялық бөлімшеге тек мәйіттің дақ пен сіресу пайда болғаннан 1 сағаттан соң жіберіледі.

Егер үйде қайтыс болса, онда бөлімшелік дәрігер келіп, клиникалық диагноз бен өлімнің себебі туралы анықтама жазып беоеді.

Оқушылардың білім денгейін тест және ситуациялық есептерді шешуіне байланысты бағалау.

б) тыныс жиілігі : ОВҚ

с) Павлов

е) Пирогов

б) ұйқы безінің

е) 30

а) шөп дәрісін пайдалану;

с) тазалау клизмасын жасау

е) науқастьщ қимыл белсенділігін арттыруы.

8. Қарқынды емдеу бөлімінде:

а) порционник құрастырады

б) электрофорез қолданады

с) емдік дене шынықтыру сабақтары өтеді

д) рентгенологиялық зерттеу жүргізіледі

Ситуациялық тапсырмалар

ппппппппп

Оқытушымен кері байланыс, теориялық сабақ барысында туындаған қателіктер мен қиыншылықтар талқыланады. Әр оқушыға сабақта алған бағасы хабарланады

Н-1, 6 – бөлім , 332 – 349 бет