Нұсқаулар пму ұс н 18. 3/40 Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әдістемелік нұсқаулар

           

ПМУ ҰС Н 7.18.3/40

Қазақстан Республикасы білім және  ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Биология және экология кафедрасы 

Шаруашылық іс-әрекеттерін жүзеге асырудағы экологиялық талаптар пәні 

бойынша 

5В060800 Экология мамандығының сырттай оқитын студенттеріне 

арналған

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРДЫҢ

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ

Павлодар

Әдістемелік нұсқаулар

Error: Reference source not found                                                     

ПМУ ҰСН 7.18.3/41

БЕКІТЕМІН

ХТжЖ факультетінің деканы

______________Қ.Қ.Ахметов

                                                                                 2012 ж.«____»_____________

Құрастырушы: б.ғ.к., доцент  _______________ А.К.Оспанова

Биология және экология кафедрасы

5В060800 Экология мамандығының сырттай оқитын студенттеріне арналған

Шаруашылық іс-әрекеттерін жүзеге асырудағы экологиялық талаптар 

пәні бойынша 

Тәжірибелік жұмыстарды орындауға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Кафедра отырысында ұсынылды 2012 ж., «___»______хаттама №___

Кафедра меңгерушісі __________ Ш.М.Жумадина 2012 ж., «___»______

Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультетінің 

оқу- әдістемелік кеңесімен мақұлданды

2012 ж. «____»________  Хаттама №____

ОӘҚБ төрағасы____________Р.Ж.Нургожин  2012 ж. «____»________

Тәжірибелік сабақтардың мазмұны

1   Тәжірибелік   жұмыс.  Антропогендік   экологиялық   жүйелер   және

олардың түрлері. 

2 Тәжірибелік жұмыс.  Жер ресурстары және олардың түрлері, тиімді

пайдалану мәселесі.

3   Тәжірибелік   жұмыс.  Жануарлар   дүниесiн   пайдалану   және   оларды

қорғап- сақтау. 

4 Тәжірибелік жұмыс. Жасыл өсімдік- тіршілік тынысы.

5   Тәжірибелік   жұмыс.  Су   ресурстары   және   оларды   пайдаланудың

жалпы ережелері. 

6   Тәжірибелік   жұмыс.  Радиация,   атом   энергетикасын   пайдаланудың

ерекшеліктері 

7   Тәжірибелік   жұмыс.  Ерекше   қорғалатын   табиғи   территориялардың

биосфера тұрақтылығындағы ролі.

8 Тәжірибелік жұмыс. Каспий теңізінің бүгіні  мен ертеңі. 

9   Тәжірибелік   жұмыс.

 Қалдықтар,   түрлері   және   оларды

орналастырудағы ерекшеліктер.

10 Тәжірибелік жұмыс. «Парник эффектісі» және оны шешу жолдары.

11 Тәжірибелік жұмыс. Экологиялық бақылау және оның түрлері.

1   Тәжірибелік   жұмыс.  Антропогендік   экологиялық   жүйелер   және

олардың түрлері. 

Жұмыстың мақсаты:

 

  экологиялық жүйелерге толық сипаттама беріп,

экожүйелердің   түрлеріне   және   олардың   бір-бірінен   айырмашылықтарымен

ұқсастықтарын   қарастырып,   экожүйелердің   тұрақтылығын   және   бұзылған

экожүйелерді қайта қалпына келтірудің жолдарын іздестіру.

Тапсырмалар: 

1. Экологиялық   жүйелер   және   олардың   түрлеріне   толық   сипаттама

беріп, Қазақстандағы экожүйелерді кестеге түсіру. 

2. Табиғи   экожүйелер   мен   антропогендік   экожүйелер   арасындағы

айырмашылықтар   мен   ұқсастықтарды   салыстырмалы   түрде   талдап,

мысал келтіру. 

3. Экожүйедегі   экологиялық   тепе-теңдік   ұғымын   толық   ашу,   тепе-

теңдіктіктің бұзылу салдарын қарастыру. 

4. Экологиялық   жүйелердің   бұзылуы   және   оларды   қалпына   келтіру

мәселесі, қандай да бір бұзылған экожүйені мысалға алып, мәселенің

шешу жолдарын қарастыру. 

Бақылау сұрықтары:

1. Экологиялық жүйе дегеніміз не?

2. Тұщы   су   экожүйесіне   не   жатады   және   олардың   түрлерін   қалай

атайды?

3. Гомеостаз түсінігінің мәні неде?

4. Рекултивация дегеніміз не?

5. Биоиндикатор дегеніміз не және мысал?

Есеп түрі: конспект жазу және ауызша қорғау. 

Ұсынылатын әдебиет: [1], [4], [5], [6], [8].

2 Тәжірибелік жұмыс.  Жер ресурстары және олардың түрлері, тиімді

пайдалану мәселесі.

Жұмыстың мақсаты:  жер ресурстарына және олардың түрлері туралы

толық мағлұмат алып, жерді әртүрлі мақсатта пайдаланудың жалпы ережелері

мен тәртібімен танысу, жерді падаланудағы құқықты әрекеттерді қарастыру.

Тапсырмалар: 

1. Пайдалануға   жарамды   және   жарамсыз   жерлерге   толық   сипаттама

беру;

2. Жерді пайдаланудың жалпы ережелері және тәртібін талдау;

3. Ауыл   шаруашылығындағы   жерлер   және   оларға   байланысты

туындайтын   мәселелерге   мысал   келтіріп,   оларды   шешу   жолдарын

қарастыру;

4. Жерді   пайдалануға   байланысты   құқықты   әрекеттерге   және   жер

пайдаланушыларға   қойылатын   талаптарға,   жауапкершіліктерге

тоқталу.   

Бақылау сұрықтары:

1. Табиғат ресурстары дегеніміз не?

2. Табиғат ресурстарының жіктемесі?

3. Ауыл шаруашылығында пайдаланатын жердің жіктемесі?

Есеп түрі: конспект жазу және ауызша қорғау. 

Ұсынылатын әдебиет: [3], [4], [5], [7], [9].

3   Тәжірибелік   жұмыс.  Жануарлар   дүниесiн   пайдалану   және   оларды

қорғап- сақтау. 

Жұмыстың мақсаты:  дүние жүзіндегі жануарлар дүниесіне, олардың

жалпы   түрлеріне,   систематикасына   және   қызыл   кітапқа   енген   жануарлар

түрлеріне   сипаттама   беріп,   жануарлар   дүниесін   сақтаудың   экологиялық

мәселелерін қарастыру.  

Тапсырмалар: 

1. Жануарлар әлеміне және олардың түрлік ерекшеліктеріне сипаттама

беру;

2. Ерекше   қорғауға   алынған   жануарлар   түрлеріне   тоқталып   олардың

қазіргі жағдайын сипаттау;

3. Қазақстанда   сирек   кездесетін   және   жойылып   бара   жатқан

жануарлардың   түрлері   және   олардың   түрлерін   көбейтудің   әртүрлі

жолдарын қарастыру;

4. Жануарлар  дүниесін пайдаланудың тәртібі және оларды пайдалануда

қойылатын жалпы ережелерге талдау жасау;

5. Жануарлар дүниесін қорғауға байланысты шаралар жүйесін кестеге

түсіріп, талдау жасау. 

Бақылау сұрықтары:

1. Дүние жүзіндегі жануарлар саны?

2. Ерекше   қорғалатын   табиғи   территориялардың   жануарлар   дүниесін

қорғаудағы орны?

3. Қазақстанда қызыл кітап қашан жарық көрді?

4. Жануарлар дүниесін қорғау туралы ҚР-ның заңы қашан жарық көрді?

Есеп түрі: конспект жазу және ауызша қорғау. 

Ұсынылатын әдебиет: [3], [4], [6], [10]. 

4 Тәжірибелік жұмыс. Жасыл өсімдік- тіршілік тынысы.

Жұмыстың мақсаты:  дүние жүзіндегі  өсімдіктер дүниесіне,  олардың

жалпы   түрлеріне,   систематикасына   және   қызыл   кітапқа   енген   өсімдіктер

түрлеріне   сипаттама   беріп,   өсімдіктер   дүниесін   сақтаудың   экологиялық

мәселелерін қарастыру.  

Тапсырмалар:  Жасыл желек   және оның биосфера тұрақтылығындағы

орны.   Ормандарды   және   өзге   де   өсiмдiктердi   пайдаланудағы   жалпы

ережелер.   Қазақстанның   орман   қоры   және   олардың   қазіргі   экологиялық

жағдайлары.  Қазақстанда   сирек   кездесетін   және   жойылып   бара   жатқан

өсімдіктердің түрлері. Биоалуантүрлілікті сақтаудың жолдары. 

Есеп түрі: конспект жазу және ауызша қорғау. 

Ұсынылатын әдебиет:Әдебиет: [14], [5]. [8], [9].

5) №5 Тәжірибелік жұмыс. Су ресурстары және оларды пайдаланудың

жалпы ережелері. 

Су ресурстары және олардың түрлері. Қазақстанның су ресурстарының

қазіргі   экологиялық   жағдайлары.   Су   объектілерін   пайдаланудың   жалпы

ережелері.   Суды   қолданудың   түрлері   (ауыл   шаруашылғында,   балық

шаруашылығында   және   т.б   мақсаттарда).   Су   ресурстарын   ұтымды   тұтыну

мәселесі. 

Әдебиет: [6]. [7], [8], [9]

6)   №6   Тәжірибелік   жұмыс.  Радиация,   атом   энергетикасын

пайдаланудың ерекшеліктері 

Радиация,   радиоактивті   элементтер,   радионуклеидтер   және   олардың

түрлері.   Радиоактивті   элементтерді   шаруашылықта   қолданудағы   жалпы

ережелер.   Қоршаған   ортаның   радиациялық   фоны.   Радиациялық

материалдарды,   атом   энергиясын   пайдалануға   және   радиациялық

қауiпсiздiктi қамтамасыз етудегі алғы шарттар. 

Әдебиет: [6]. [7], [8], [9]

7)   №7   Тәжірибелік   жұмыс. 

Ерекше   қорғалатын   табиғи

территориялардың биосфера тұрақтылығындағы ролі.

Ерекше   қорғалатын   табиғи   территориялардың   түрлері,   олардың   бір-

бірінен   айырмашылықтары   мен   ұқсастықтары.   Ерекше   қорғалатын   табиғи

территорияларды таңдаудағы негізгі критериялар. Қазақстанның қорықтары

және олардың қазіргі экологиялық жағдайы.  

Әдебиет: [1]. [2], [3], [5], [6]. [7], [8], [9].

8) №8 Тәжірибелік жұмыс. Каспий теңізінің бүгіні  мен ертеңі. 

Каспий теңізі және оның қазіргі экологиялық жағдайы. Каспий теңізі-

тасымалдау   жолы   ретінде.   Мұнай   және   мұнай   құбырларын   салу   мәселесі.

Мұнайды   теңіз   арқылы   тасымалдаудың   ережелері.   Каспий   теңізіндегі

экологиялық ахуалды сауықтыру мақсатында атқарылып жатқан шаралар. 

Әдебиет: [6]. [7], [8], [9]

9)   №9   Тәжірибелік   жұмыс.  Қалдықтар,   түрлері   және   оларды

орналастырудағы ерекшеліктер.

Қалдықтардың түрлері: қатты тұрмыстық қалдықтар, өнеркәсіптік және

ауылшаруашылық қалдықтар. Қалдықтарды көму полигондарына және ұзақ

мерзiмдi сақтау қоймаларында сақталатын қалдық түрлері. Полигондардың

қоршаған орта сапасына әсері. 

Әдебиет: [2]. [3], [5], [6], [7], [8], [9]

10)   №10   Тәжірибелік   жұмыс.  «Парник   эффектісі»   және   оны   шешу

жолдары.

Қоршаған   ортаға   антропогендік   ықпалдың   нәтижесі   және   оның

зардаптары.   Парник   газдары   және   оның   көздері.   Ғаламдық   экологиялық

мәселелерді   шешу   мақсатында   атқарылып   жатқан   шаралар.   Экологиялық

мәселелерді шешудегі халықаралық  және ұлттық ұйымдардың ролі. 

Әдебиет: [6]. [7], [8], [9]

12) №11 Тәжірибелік жұмыс. Экологиялық бақылау және оның түрлері.

Экологиялық   бақылау,   бағалау   және   болжау   түрлері.   Экологиялық

бақылау нысандары және олардың ерекшеліктері.   Мониторинг және оның

түрлері. 

Әдебиет: [1]. [2], [8], [9], [10]. [11], [12].

Әдебиеттер тізімі

Негізгі:

1. Қазақстан   Республикасының   экологиялық   кодексі.   Қазақстан

Республикасы   Парламентiнiң   Жаршысы,   2007   ж.,   N   1,   1-құжат;

"Егемен Қазақстан" 2007 жылғы 19 қаңтар N 12-13 - 23 қаңтар N 15-18

2. Бейсенова А.С., Шілдебаев Ж.Б., Сауытбаева Г.З. Экология. – Алматы:

«Ғылым», 2001.

3. Саданов А.К., Сванбаева З.С. Экология. – Алматы: «Агроуниверситет»,

1999.

4. Акимова Т.А., Хаскин В.В. Экология. – М.: Изда-во ЮНИТИ, 1998.-

546с.

5. Шилов И.А. Экология. – М.: Высшая школа, 2000. – 487с.

6. Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек: Учеб.пособие

для вузов. М.: ЮНИТИ, 2000.

7. У.Д.   Буркитбаева,   А.А.Калиева   Табиғи   орта   жағдайын   бақылау.

«Мониторинг   принциптері   және   типтері»   пәні   бойынша   «Экология»

мамандығының   күндізгі   оқу   бөлімінде   оқитын   студенттер   үшін

зертханалық практикум. – Павлодар, 2007.- 97б.   

8. Экология и безопасность жизнедеятельности. – М.: ЮНИТИ, 2000.

9. Коробкин   В.И.,   Предельский   Л.В.   Экология   –   Ростов   н/Д:   Феникс,

2001. – 576 с.

10. Тіршілік қауыпсыздығы және экология / Под ред. Л.А. Муравья. – М:

ЮНИТИ-ДАНА, 2000, - 447 с.

11. Қаман   Ұлықпан   Жануарлар   экологиясы:   жалпы   бөлім   жоғары   оқу

орындарының студенттеріне арналған оқу құралы /   Қаман Ұлықпан.

Павлодар: Кереку, 2009. – 204 бет.  

Қосымша

12. Кондратьев К.Я., Крапивин В.Ф., Савиных В.П. Цивилизацияның даму

Перспективасы: Көпөлшемді анализ – М.: Логос, 2003. – 567 с.

13. Парниктік   эффект,   экожүйенің   және   климаттың   өзгеруі.   –   Л.:

Гидрометеоиздат, 1989. 557 с. 

14. Бигалиев   А.   Б.   Проблемы   окружающей   среды   и   сохранения

биологического   разнообразия.   Учебное   пособие.   –Алматы,  Қазақ

университеті, 2005.-127 с.

15. Арустанов Э.А., Левакова И.В., Баркалова Н.В. Экологические основы

природопльзования.- М.: 2001.