Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Павлодар

Әдістемелік нұсқаулардың

бекіту парағы


БЕКІТЕМІН

ХТжЖФ деканы

______________Қ.Қ.Ахметов

«__»___________200 ж.

Құрастырушы: аға-оқытушы Б.А.Ахметова __________

оқытушы А.Е. Егінбаева __________

Зертханалық жұмыстарды орындауға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Өндірістің техникалық-экономикалық негізі пәні бойынша

«__»_______________ 200__ж., хаттама № кафедра мәжілісінде ұсынылды

Әдістемелік нұсқауларда 9 тақырып қарастырылып, әрбір тақырыптың басында тапсырмалардың орындалу жолдары көрсетілген. Сонымен қатар ғылыми білімдерін толықтырып қана қоймай, алған білімдерін тәжірибелік мақсатта қолдануға бағытталған.

• 
  зертханаларда оқытушы немесе лаборант болмағанда, оқытушының рұқсатынсыз белгіленбеген уақытта жұмыс істеуге болмайды;
  
• 
  адамның өмірі мен денсаулығына төнген қауіпі, денсаулықтың нашарлауы, ауыр науқастың пайда болуы жөнінде оқытушыны міндетте түрде хабардар ету;
  
• 
  құрал-жабдықтар мен аспаптардың жұмысқа жарамдылығын алдын ала анықтау;
  
• 
  құрал-жабдықтар мен аспаптардың жұмысқа жарамсыздығы анықталған жағдайда міндетті оқытушыға ескерту және оны жөндегеннен кейін ғана пайдалану;
  
• 
  жұмыс орнындағы жарық түсуін қамтамасыз ету;
  

• 
  бөлмеде міндетті тазалық сақталуы тиіс, үнемі таза ауа болу керек, жануарлардың (аквариум, құстың торы) орны да таза болғаны міндетті;
  
• 
  санитариялық нормалар сақталып, жұмыс істеу және демалу тәртібі орындалу керек;
  
• 
  кафедраның әрбір қызметкері өрт сөндіру құралдарының және өртке қарсы су құбырының орналасу орнын білуге міндетті;
  
• 
  аудиториялардағы басты кіре берістің алдындағы орнын және қызметкерлерді эвакуациялау жолдарын жабуға болмайды;
  
• 
  әрбір қызметкер апатты жағдайлар немесе өрт жағдайында жәрдем эвакуациялау жоспарын білуге тиісті. Эвакуция сызбалары әрбір қабатта ілінеді;
  
• 
  аудиторияларда күрт жанатын, күрт жарылатын заттарды, жаңғыш сұйықтықтарды ұстауға болмайды, электр құралдарды, электр аспаптарды қосып қалдыруға болмайды; электр-жылыту аспартарын өртті қадағалау органдарымен келісілмеген жерде пайдалануға болмайды; жұмысқа жарамсыз розеткаларды, жарықтау және қосу қорапшаларын пайдалануға тыйым салынады;
  
• 
  аспаптарды, механизмдер мен аппаратаруны қауіпсіз ретімен өшіру қажет, ал егер құралдар үздіксіз жұмыс істейтін болса, оларды басқа кезектегі қызметкерлерге тапсыру міндетті;
  
• 
  жұмыс орнын таза күйінде қалдыру;
  
• 
  жеке басының гигиенасы мен өндірістік санитария қағидаларын сақтау шарт;
  
• 
  жиһазға зақым тиген жағдайда міндетті оқытушыға немесе лаборантқа баяндау тиісті.
  

• 
  қажетті жағдайда өртке қарсы қызметінің 01 нөміріне және жедел жәрдем қызметінің 03 нөміріне телефон соғу міндетті;
  
• 
  электр тогы тигенде токтың әсерін рубильникті өшіріп, сымды балтамен шауып, сымды зардап шеккенге тимегендей таяқпен алыстатып, немесе токқа тиген адамды киімінен ұстап сүйретіп тоқтауға болады;
  
• 
  электр тогының әсерін тоқтатқаннан кейін зардап шеккен адамның тынысы болмаса, жүректің соғуы сезілмесе, міндетті жасанды тыныс алу және жүрекке массаж жасау керек;
  
• 
  күйгенде көрсетілетін көмек: киімнің жануын тоқтату (адамның үстіне пальто, көрпе жабу, немесе жалынды сумен өшіру), теріге жабысқан бөлшектерін абайлап қиып, жанған киімді шешу, күйген жерлерін зарарсыздандырылған бинт немесе мақтамен, таза орамалмен жабу;
  
• 
  қан тоқтату көмегі: жарақаттан жоғарырақ жерін жгутпен (белбеу, жіп т.б.) байлап қанды тоқтауға болады. Жгутты киімнің үстіне байлайды немесе жгуттың астына мата салады. Жарақатқа зарарсыздандырылған бинт байланады. Жгутты 2 сағаттан артық ұстауға болмайды. Егер 2 сағат уақыт ішінде жарақаттанған адамды медициналық пунктерге жеткізуге мүмкіндік болмаған жағдайда, жгутты 10-15 минутке босату керек. Егер барлық әрекеттер дұрыс жасалынса, адамның қолындағы тырнақтардың түсі қызғылт болып қала береді.
  

1. 
   Бирман А.М.Основы экономических знаний о социалистическом производстве. М., 1982.
   
2. 
   Бушмич А.И., Розов В.К. Экономика и организация промышленного производства. М., 1982.
   
3. 
   Крючков К.Г. Территориальная организация сельского хозяйства. М.: Мысль, 1980.
   
4. 
   Нарциссов В.П. Научные основы систем земледелия. М.: Колос, 1982.
   
5. 
   Одум Ю. Основы экологии. М.: Мир, 1975.
   
6. 
   Основы промышленного и сльскохозяйственного производства / Под.ред. А.Ф.Куракина. М, 1981.
   
7. 
   Плоткин М.Р. Основы промышленного производства. М., 1977. Экономика социалистической промышленности / Под. Ред. Л.Р.Итина и др. М., 1980.
   
8. 
   Ракитников А.Н. География селського хозяйства. М.: Мысль, 1970.
   

11. Хрущев А.Т. География промышленности СССР. М., 1986.

1. Өнеркәсіптің өндірістік және өндірістік емес салаларына байланысты сызба нұсқа құрастыру.

Осы талдау әдетте жалпы көрсеткіштерді анықтаудан басталады:

• 
  Бір өнімге қатысты бұйымның салмағы немесе оның пайдалы қасиеттері;
  
• 
  Материалды пайдалану коэффициенті;
  
• 
  Бір өнімді шығаруға кететін отын мөлшері;
  
• 
  Шынайы материал шығынының жоспардағы шығынға қатынасы. Келесі өрнекпен анықталады:
  

мұндағы І_n — материалдар шығынының нормаларын сақтаудың жалпы индексі;

Р_фі, Р_Пі — өнімге кететін материалдардың шынайы және жоспардағы үлесті шығындары;

В_ф — шығарылған өнім мөлшері;

Ц_ф —материалдардың шынайы бағасы;

• 
  өткен кезеңдегімен салыстырғандағы талданып жатқан кезеңнің материалдар шығынының нормасын төмедету пайызы. Есептеу әдісі жоғарғыдай;
  
• 
  қайтарымды және қайтарымсыз қалдықтардың көрсетілуімен өндіріс үрдісінде пайда болатын қалдықтардың үлесті салмағы.
  

Өндірістің қуаттылығын есептеу оның барлық бөлімшелері үшін жүргізіледі және келесі ретпен атқарылады:

—агрегаттар мен технологиялық жабдықтар топтары бойынша;

— өндірістік бөлікшелері бойынша;

— негізгі йехтары мен жалпы зауыт бойынша.

Өндірістік қуаттылығы, әдетте, шынайы немесе шартты-шынайы бірліктермен өлшенеді.

Өндірісті кқуаттылықты есептеу үшін келесі көрсеткіштер қажет:

— бір станоктың жұмыс уақытының жоспардағы қоры;

—машиналардың саны;

— жабдықтардың өнімділігі;

— өндірістік бағдарламаның еңбек сыйымдылығы;

— нормаларды сақтау үлесі.

мұндай ПМ — бөлімшенің өндірістік қуаттылығы (цех, бөлікше);

1. 
   Бирман А.М.Основы экономических знаний о социалистическом производстве. М., 1982.
   
2. 
   Бушмич А.И., Розов В.К. Экономика и организация промышленного производства. М., 1982.
   
3. 
   Крючков К.Г. Территориальная организация сельского хозяйства. М.: Мысль, 1980.
   
4. 
   Нарциссов В.П. Научные основы систем земледелия. М.: Колос, 1982.
   
5. 
   Одум Ю. Основы экологии. М.: Мир, 1975.
   
6. 
   Основы промышленного и сльскохозяйственного производства / Под.ред. А.Ф.Куракина. М, 1981.
   
7. 
   Плоткин М.Р. Основы промышленного производства. М., 1977. Экономика социалистической промышленности / Под. Ред. Л.Р.Итина и др. М., 1980.
   
8. 
   Ракитников А.Н. География селського хозяйства. М.: Мысль, 1970.
   

1. 
   Өнеркәсіптің орналасу факторларын ата?
   
2. 
   Өнеркәсіптің өндірістік және өндірістік емес салаларына не жатады (мысал келтіріңдер)?
   
3. 
   Материалдық ресурстарды үнемдеу, тиімді жоспарлау және пайдалану дегенді қалай түсінесіңдер?
   
4. 
   Өндірістің қуаттылығы қалай анықталады?
   

1. 
   Металлургиялық өңдеу: домналық процесс.
   
2. 
   Болат өндірісі, мартендік, конверторлық, электрометаллургиялық тәсілдер.