Монография \ «санат» а л м п и мп

кезкдрастарын тугызып, соларга лайык антагонистш 
когамныц Q
31
cetdnfli таптык, кайшылыктарга толы 
идеологиялык мекемелер мен уйымдар куратынын 
байыптауга болады.
Осындай кдт-кдбат, шытырман байыптаулар акыр- 
аягында “эдебиеттщ кондырмалыгы” туралы толгамды 
мынадай тужырымга екелгеш магам: эдебиет когамдык 
сананыц Typi ретшде адамдардыц енд
1
ршпк кызметш тура 
емес жанама турде, тек базис аркщлы гана суреггеп корсете 
алады. Ал тшдщ кондырмадан езгешелтнщ 6ipi адамдардыц 
eHflipicTiK кызметшен пкелей байланыста жататынын, 
кондырма адамдардыц ©HflipicTiK кызмепмен тйселей 
байланыса алмайтынын дэлелдеп жату артык
Кыскасы, Маркстщ эстетикалык uiiMi эдебиет яки 
“адамтанудан” repi мемлекет яки когамтану, накгы айт- 
кднда, — кргамдык курылым туралы букш элем мойындаган 
ipreni де курдел1 экономикалык теориясымен сабактас. 
Эдебиеттщ когамдык м эш мен магынасын талдап- 
тексергенде бул шмд1 кермей кетуге де, айналып етуге де 
болмайды. Сондыктан да эдебиеттщ “кондырмалык” 
сипатына арнайы токтальш, бул туралы 6ip-6ipiHe керегар 
ею шюрдщ ара жшн аша кетуге тура келд
1
. Оныц устше 
б
1
здщ XX гасырдагы эдеби толгамымыз бен эстетикалык 
талгамымыз осы т м н щ аясында кдлыптаскдны белгш. Сол 
сиякты, эмбеге аян, Марксизм теориясы — революциялык 
теория. Олай болса, Маркс бул Ммге сокдай ете алмайды. 
Сондай-ак, бул М м революциялык Ьпм болса, тапка, 
таптыккд сокдай тагы да ете алмайды. Ал таптык жпсгелу 
жок жерде революция туралы жалпы сез болуьг мумюн емес.
XX гасырда Ресейде (демек, Ресеймен тагдырлас елдер- 
дщ бэршде) еткен уш революция тек кана тап тартысыныц 
непзшде болды. Ендеше, сол жузжылдыктыц терттен уш 
б е л тн К^зан тецкерюшщ, Кецес еюметшщ — бэршщ му- 
рындыгы Коммунисте партия туыныц астында етюзген 
Ресей, кала берд
1
Кдзакстан идеологиясы марксизм-лени- 
низм шмшен, оныц шпнде эдебиеттщ “кондырмалыгы” , 
одан туатын таптыгы, таптыкгьщ ец жогаргы 
Typi 
— пар- 
тиялылыгы туралы угым мен тусшистен кашса да кутыла 
алмайтын едь
XX гасырдагы эдебиет пен эдебиеттануды зерттеу- 
зерделеудщ йралуан курделшп осы арада жатыр.
28

V
Эдебиет — акцкат вм
1
рдщ сырлы cypemi, хтыщпыцквркем 
тарихы; шыгарма аркдуы — шындык, Б1з бул мэселелерге 
кейш толыгырак токгаламыз. Жалгыз-ак мына жайга кендл 
аударгымыз келедд: ем1рде не болса, соныц 
6api 
керкем 
шыгармага езек, Окцга болып ене бермейда. Жазушы ем
1
рдеп 
сан-сапа шьщдыктан езшщ суреткерлк макратына керепн 
гана тандап алып, шыгармасына аркду етедо. Бул ретте оЛ 
eMip 
кубылыстарын езшщ дуниетанымы мен элеуметпк 
кезкараСы тургысынан саралайды. Ал суреткердщ 
дуниетанымы мен элеуметпк кезкдрасын ол 
eMip cypin
отырган кргамдык орта белплейда. Дел осы арадан келедо де 
таптык когамда пршшк еткен жазушыныц кезкдрасындагы 
таптык сипат аныкгалады: ол белгш 

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: