Монография \ «санат» а л м п и мп

жүктеу 12,37 Mb.

Pdf просмотр

бет	222/269
Дата	12.11.2023
өлшемі	12,37 Mb.
	#44239

1 ... 218 219 220 221 222 223 224 225 ... 269

kabdolov zeinolla soz oneri 2

6ipfleH-6ip сипат агам замангы поэтикалык синкретизм болтаны мэл1м. Синкретизмде жанрлык сипаттар жапа-тармагай крсылып жатты. Мэселен, баягы 6ip
6wiepi араласатьш да, енерге колма-кол сахналык сипат беретш. Келе-келе синкретизм жойылды да, енердщ дара-дара жаца турлер1 шыкты. Bip

6ipfleH-6ip
сипат агам замангы
поэтикалык синкретизм болтаны мэл1м. Синкретизмде
жанрлык сипаттар жапа-тармагай крсылып жатты. Мэселен,
баягы
6ip
топ адам косыла эндететш хорлардьщ мазмунында
кейде жекелетен окигалар (эпоска тэн сипат) жатса, кейде
энинлердщ ез бастарындагы кушнии-сушншггер (лирикага
тэн сипат) араласып, кейде эн бастаушы мен костаушылар
арасындагы диалогтар (драмага тэн сипат) кездесш калатын.
Осылардыц бэрше коса, хорга адамдардьщ дене кимылдары,
бет кубылыстары,
6wiepi
араласатьш да, енерге колма-кол
сахналык сипат беретш. Келе-келе синкретизм жойылды
да, енердщ дара-дара жаца турлер1 шыкты.
Bip
поэзияныц
e3i талай турге белшдь Ол турлер гасырдан-гасырга езгерш,
кубылып,
ecKici
жогалып, жацасы туып отырды. Дэл
осындай
ripi
процесс — жанр табигатындагы бурыннан
болтан, бар жэне бола беретш зандылык-
Жанр табигатьш зерттеуте, мше, осы зандылык, тургы-
сынан келем1з.
II
Эпос (грекше epos — баяндау, эцпмелеу, тарихтап айту)
— квркем эдебиеттщ байыргы, neai3ei тектертщ 6ipi, дэтрек
айтканда, вм!р шындыгын мейлтше мол к,амтып кец
суреттейтт адам м'тезт мумктдШнше терен, ашып, жан-
жакщы танытатын ipeeni, курдел/ жанр.
Осындай теориялык аныктамага келмес бурын про
фессор JI.И.Тимофеев эпосты термин ретшде ей турге белш
алады да, алдымен “эдеби-тарихтык магьшада эпос — халык
поэмалары мен
epTerinepi
(орыстыц халык эпосы, кене
дуние эпосы т.б.)”* — деп тусшд1ред1 Мунда да улкен логика
бар: эдебиет теориясында эпос жанр атанганмен, эдебиет
тарихында халыкдастандары, айталык, “Крбыланды батыр”,
“ Ер Таргын”, “Кдмбар батыр” сиякты батырлар жыры екеш
рас. Эйтсе де, мэселеге историзм принципшен кдрасак,
* Л.И.Тимофеев.
Основы теории литературы. М., “ Просвещение”,
1966, стр. 343.
295

булайша бутарлай бермей-ак,, бэрш 6ip жуйеде тексеруге i
эбден болады. Ойткеш эпос деген терминнщ эдебиет/
тарихындагы магьшасы эдебиет теориясындагы магынасы-
мен сабактас; сондыктан 6i3 бул жанрдьщ байыбына дэл
осы тургыдан барган дурыс деп бшем1з.
Эпостьщ туу, кдлыптасу тарихы тым
apire,
адам сана-
сыньщ алгаш ояну дэу1рлергне тамыр тартып жатыр. Кдй
халыкгьщ болсын, баягы бабалар заманынан бермен кдрай
ауыздан-ауызга таратып, урпактан-урпаккд мура гып кдл-
дырып келе жаткдн эдеби туындыларыньщ д е т — эпостык
шыгармалар. Олай болса, эпос — керкем творчествоньщ
ец

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 218 219 220 221 222 223 224 225 ... 269