Монография \ «санат» а л м п и мп

Екида мен акдгамньщ арасындагы табигатты бул арада 
акын кур баяндамай, сез ернепн теге кестелеп, кубылта, 
кулпырта суреттеп отыр. Б1эдщ кулагымыэда жай гана хабар 
емес, кез алдымызда тамаша Kepimc, кызык-кызык кдмыл.
Мше, ек! турл1 авторлык сез крлданыста ею турл1 сипат, 
exi турл
1
мэнер мен машык,
Шындыкгы керкем кестелеп, кецищепдей жазу амал- 
дары да ер тур ль' кейде ацыздау туршде (Пушкин, “Гусар”), 
кейде эпистолярлык пашнде (Достоевский, “Бейшаралар”), 
кейде мемуарлык сипатта (Эренбург, “Адамдар, жылдар, 
oMip”) 
жазылса, кейде тптп тын, бимэл1м мэнермен (Гам­
затов, “Дагыстаным”) жазылады. Булардыц да эркдйсысына 
тэн эр iypni сез машыгы бар.
Эр жазушыныц ты байлыгы мен свз машыгына катал 
сынныц 6ipi — эдеби шыгармадагы адамдарды свйлету. Эр 
адам езшше сейлейда; ем1рде 
6ip-6ipiHeH 
аумай сойлейтш 
ею адам болуы мумкш емес, ейткеш ем1рбаяны б1рдей 
ею адам болмайды. Ал эр кдЪарманныц сезшде оныц буюл 
iuiKi 
6iTiMi 
— мшез1, акылы, ойы, арманы, 
6uiiMi, 
мэдениеп, мамандыгы, муддей тутасып жатады. Эр сездщ 
айтылу тусындагы адамныц кецш куш тагы да есепке 
алынуга тшс. Адамныц аузынан шыккдн 
ap6ip 
сездщ 
айтылу менер1 гана емес, туу тарихы, сейлену 
ce6e6i 
бар. 
Автор муны да елеуиз кдлдыра алмайды. Мше, осылардыц 
6epi 6ipirin, 
суреткердщ алдына эр кдИарманды езшше 
сейлету мшдетш кояды. 
Bip 
романда 
epi 
жинактала, 
api 
даралана керсетшген жуз кешпкер болатын болса, 
олардыц жуз турл1 сойлеу мэнер1 болуга 
n tic . 
Кдлам 
енершде будан аскдн кцындык болуы мумюн бе? Нагыз 
шебер суреткер дэл осы киындьпсгы жещп, эр кейшкердщ 
аузына тек кдна “ оньщ мшезше лайык” (Пушкин) сез 
салуы шарт, ол ушш суреткер езш 
“e3i 
суреттеп отырган 
адамдардыц орнына койып, олардыц эркдйсысы кдндай 
тшмен сей лей тш ш ап-аны к бш ш отыруы керек” 
(Л. Толстой).
Осы айтылгандардыц 6epi керкем эдебиеттщ тии — 6ip 
немесе 6ipep адам гана емес, кулш кдуымньщ, демек, буюл 
когамныц тш , яки аса курдел1 синтетикалык тш екенш 
ацгартса керек. 
* '*■
Жазушыныц халыктыц тш мэдениетш дамытудагы релг 
мен yiieci осы тургыдан байыпталуга тшс.
245

Алтыншы тарау
сез 
САРАСЫ
I
Байкдган боларсыз, тараудьщ такырыбы Абай елещнен 
туды. ©лец туралы шынында, Абайдан асыл гам айтар:
блец сездщ патшасы, сез сарасы,
Киыннан киыстырар ер данасы.
Тшге женш, журекке жылы тиш,
Теп-тепе жумыр келсш айналасы.
Осындай улы енер, пш суйепнен ойып жасалган гажа- 
йып мусш секиш “сивдирлы” сулу енер болтан сон шыгар, 

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: