Монография \ «санат» а л м п и мп

ip сейлемдеп 6ipHeuie

жүктеу 12,37 Mb.

Pdf просмотр

бет	173/269
Дата	12.11.2023
өлшемі	12,37 Mb.
	#44239

1 ... 169 170 171 172 173 174 175 176 ... 269

kabdolov zeinolla soz oneri 2

6ip
сейлемдеп
6ipHeuie
сез езара
6ip-6ipiHe
сэуле
Tycipefli
де, ер сездщ бурынгы машнасына жацадан гьщ
магына крсылып,
6epi 6ipirin
танытар шындык, та су жаца
суду шыраймен мелд1рей кдлады. Ал магына тьщ, мазмун
мелд1р болса, оныц окырманга етер
acepi
де езгеше:
Куз аспаны кунпрт, булыцгыр. Ауада дымкыл сыз бар. Тац
салдоны K33ip куздан суык, желше айналган. Манайда юызарып солган
курайлар коп керше®. Буршен айрылган тоб ы лш да кукыл рейда.
Узарып саргайган селеу мен бозгыл кеде, жусан — 6epi де жбл лебшен
калтырайды. Бас шулгып, елбен кагады. Кдра жел кутан кдчбак. ке«
жазыкга кеп булындап, тынымсыз кезш, жосып втеда
(М.дуеэов).
Мундай суду сурет букш дуннежузипк едебнетте де
сирек. Байкал кдрасак, осындагы мшхйз сулулыкуьщ кушп
сыры ер сездщ карапайымдыгында, тазалыгында,
накхылыгында, дэлдтнде; басы артык 6ip сез жок, орнын
таппаган сез тагы жок, эр сез ешкдндай жасанды бояусыз
тап-таза, туп-тынык табиги ажарымен балбул жанып,
жасащырап кершед1. Автор да соншалык, табиги, еркш,
колдан
Kepimc
жасап киналып жаткдн жок, кез алдындагы
керйшс дэлме-дэл сездермен мелд1ретш айтып берш кдна
отыргандай: Куз аспаны куцг1рт, булыцгыр, ауада дымкыл
сыз бар... Ал эсер дегенццз ушан-тещз: тебем1зден булыцгыр
аспан тенед1,
6eTiMi3re
дымкьш сыз
т и с д х
,
тендрепм1з тугел
жел лебшен калтырайды, бас шулгып, елбец ка гады, enai
б1рде, мше, 61здщ мандай алдымыздагы кецжазыкта кара
жел куган кацбак кеп булыцдап, тынымсыз кезт, жосып
emedi. Не деген дадддк, табишлык) БЬ 6ip ауык,кдгаз бетщде созбен
210

кестеленген сурет емес, туп-тура
Tipi
табигаггыц езше уцшп
калгандай куйдем1з. Орнынтапкдн эр сездщ, сайып келеек,
бар сездщ контекстен керй эркашан осындай болмак,
“ Ендж-Кебек” трагедиясщшц басталуы есшдзде ме:
“ Кекей кесп”, — деп толганады гойАбыз, — “Кекей кестг”
куй не дейсщ? Уа, не кш дейсщ? Тынбаган кещл, талмаган
квкей... (жымиып), куийк!.. (Крбызына жагын суйеп, ыргала
толгтып). Паки nepyepdiaep!.. Бе-еу!.. "Осыны окыганда жай
адам артист болып кете жаздайды... Же, тугелталдамай-ак,
крялык, осындагы кушж деген 6ip гана сез немесе “уа”
деген одагай, яки “беу” деген безш неге гана адамньщ жан
дуниесш жулкьт-жулхыл кэлады? Неге адам бойындага
буюл сезхмнщ бар пернесш 6ip-an басып, адамды гажап
куйте, куйгц гажап адамга айнаддырьш, толгантып экетедо?..
Бул арадагы “купил” да, жогарыда айтакынымыздай,
суреткердщ, ер сездо тек ез орнында гана крлданып, тек ез
орньщца гана ойната бшгеншде деп угу шарт.
Талас жок, сез сулулыгы оньщ кэрапайымдыш мен
табигалыгында; дей турганмен, эдеби тшде эдебиетш крлы-
мен жасалатьш эр турл! ажарлаулар болатынын тага естен
шыгармау керек.
6р сез адамныц кендл куймен тыгыз байланысты,
сондыктан “эр сездщ айтылуына карай мьщ магынасы бар”
(Чехов). Бул арада эр сезге ажар берш, оньщ магынасын
толыкгыратын ен, кдрапайым тэсш — интонация (латынша
intonare — дауыс ыргагы), яки эр сездщ айтылу

жүктеу 12,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 169 170 171 172 173 174 175 176 ... 269