Дәріс 8. Үш компонентті ерітінділердің тепе-тендік ерекшелері

1. 
   Үш компонетті ерітінділердің құрамын көрсететін графикалық ерекшеліктер.
   
2. 
   Экстракция. Бөліну коэффициенті.
   

Үшкомпонентті жүйелер құрамы жазық үшбұрыш диаграммасында көрсетіледі. Тең қабырғалы үшбұрыш төбелері таза А, В, С заттарын, ал сол төбелерді қосатын қабырғалар сәйкесінше екікомпонентті жүйелер құрамын көрсетеді. Үшбұрыш ішіндегі барлық нүктелер үшкомпонентті жүйелер құрамын көрсетеді. Жүйедегі әр компоненттің үлестік құрамы нүкте қай төбеге жақын орналасқан сайын, соғырлұм артады.

Үшкомпонетті жүйенің құрамын анықтаудың екі әдісі бар. Гиббс ұсынған әдісте 100% (н/е 1) деп, дұрыс үшбұрыштың биіктігін алады. P нүктесіндегі әр компоненттің проценттік үлесі (Р нүктесі сурет 7.3) осы нүктеден таза компонентке сәйкес келетін қарсы төбеден үшбұрыш қабырғасына түсірілген перпендикуляр ұзындығымен анықталады. 7.3а суретте Ра кескіні А– ның проценттік үлесіне, Р_b - В проценттік үлесіне, Р_с – С проценттік үлесіне.

Сурет 7. 3. Үш компонентті жүйенің құрамын көрсететін үшбұрыш.
Розебом әдісі бойынша 100% (н/е 1) деп, дүрыс үшбұрыштың қабырға ұзындығын алады. А компоненттінің құрамы pa кескініне_, С құрамы –pc кескініне, В құрамы –рb кескін ұзындығына тең.

Экстракция әдісімен бөлу екі фазалы жүйеде қоспа компоненттерінің әртүрлі ерігіштігіне негізделген, көбінесе су және онымен араласпайтын органикалық еріткіш алынады. Ондай экстракцияны сұйықтық деп атайды.

Экстракция әдісі органикалық табиғи және минеральды заттарды концентрлеуге және бөлуге қолданылады. Заттардың фаза аралық таралуы

органикалық және сулы фазадағы концентрацияларының қатынасымен сипатталады.

С_о/С_с=К К-таралу коэффициенты(тұрақты мән)

Металдарды экстракциялау олардың органикалық реагенттермен қосылыстары қолданылады. Ондай қосылыстар суда аз ериді, ал органикалық еріткіштерде жақсы ериді. Мысалы, іс жүзінде суда ерімейтін металдардың оксихиналинаты бензолда, хлороформда жеңіл ериді. Бұл қосылыстардың сандық мәнін экстракциялаған соң сусыз фазада оптикалық тығыздығын өлшеу арқылы анықтайды.

Экстракциялау процессі өнеркәсіпте материалдарды және реактивтерді тазалауға қолданылады.