төленетін, жұмыс уақытьшың қалыпты жұмыс уақытынан азырақ ұзақтығы көзделуі
мүмкін.
6.3. Жұмыс уақытьш жиынтықтап есепке алған кезде (оньщ ішінде, жұмыстьщ
вахталық әдісі кезінде),
осы санаттағы жұмыскерлер үшін белгіленген, мерзімі бір
жылдан аспауы тиіс есептік кезең шегінде жұмыс уақытының апталық ұзақтығының
орташа нормасы сақталған жағдайда, жұмыс ауысымының ұзақтығы тэулігіне он екі
сағаттан аспауы тиіс.
6.4. Жұмыскерді (белгіленген жұмыс уақытының ұзақтығынан тыс) үстеме
жұмыстарға шығаруға,
Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, жұмыскердің
жазбаша келісімімен ғана рұқсат етіледі.
6.5. Вахтальщ эдіс - жұмыскер тұрғьшықты мекенжайьша күнделікті қайта
алмайтын, жұмыскердің тұрғьшьщты жерінен тыс орында атқарылатьш жұмыстардьщ
ерекше нысаны. Жұмыс беруші вахталық әдіспен жұмыс істейтін жұмыскерлерді
тұрғьшжаймен қамтамасыз етуге жэне тамақтануын
ұйымдастыруға, жұмыс орнына
барып-келуін, сонымен қатар
жұмыс істеу
жэне ауысым арасында демалу
жағдайларымен қамтамасыз етуге міндетті. Вахталық әдіспен жұмыс істеу тэртібі мен
шарттары еңбек заңдарында жэне ұжымдық шартта қарастырылған.
6.6. Сала ұйымдарындағы негізгі ақы төленетін жыл сайынғы еңбек демалысының
ұзақтығы жиырма төрт күнтізбелік күнді құрайды. Осы орайда еңбек, ұжымдық шарт
және (немесе) жұмыс берушінің актілерінің шарттарында демалыстың көбірек ұзақтығы
белгіленуі мүмкін.
6.7. Жұмыскерлерге Кодекске сэйкес қосымша ақы төленетін жыл сайьшғы еңбек
демалысы ұсьшьшады. Ұжымдьщ шарт жэне (немесе) жұмыс берушінің актілерінде
қосымша ақы төленетін жьш сайынғы еңбек демалыстарының үлкен ұзақтьны
қарастырьшуы мүмкін, сондай-ақ, қалыпты емес, ұзақ үзіліссіз жұмыс, маңызды, күрделі
тттүғытт жэне өзге де жұмыс сипатына қарай ынталандыру сипатындағы қосымша ақы
төленетін жыл сайынғы еңбек демалыстары белгіленуі мүмкін.
6.8. Жұмыскердің хабарламасы негізінде жұмыс беруші Кодексте қарастырылған
жағдайда бес күнтізбелік күнге дейін еңбекақы төленбейтін демалыс беруге міндетті.
Ұжымдық
шарттарда
осы
демалыстарды
еңбекақьшы
сақтау
арқылы
ұсыну
қарастырылған.
6.9. Қазақстан Республикасы Президентінің 1998 жьшғы 20-қаңтардағы №3827,
2003 жылғы 15-қарашадағы №1226 Жарлығына сәйкес, қыркүйектің бірінші жексенбісі
кәсіби мереке - «Мұнай-газ кешені жұмыскерлерінің күні» болып саналады. Осы күні
немесе сол күннің қарсаңында Жұмыс берушілер мен жұмыскерлердің уэкілетті өкілдері
өндірістің үздіктерін марапаттау арқьшы ұйымдарда салтанатты жиын өткізуді
ұйымдастыру мүмкіндігін қарастырады.
VII. ӘЛЕУМЕТТІК КЕПІЛДІКТЕР, ӨТЕМАҚЫЛАР МЕН ЖЕҢІЛДІКТЕР
7.1. Сала жұмыскерлерінің элеуметтік жэрдемақысы мен материалдьщ көмектерін
төлеу шарттары, белгілеу тэртібі Кодекске сэйкес ұжымдьщ шарттарда жэне (немесе)
жұмыс берушінің актілерінде, сала ұйымдарында еңбек етушілерді элеуметтік қолдау
туралы ережелерде белгіленеді.
7.2. Ұжымдьщ шарттарда әлеуметтік кепілдіктер мен жеңілдіктердің мынадай
түрлері қарастырылуы мүмкін:
- материалдық көмек;
- жұмыскерлерге медициналық қызмет көрсетуді ұйымдастыру;
- Мемлекеттік наградаға, Мемлекеттік наградаға жатпайтын үздік белгіге сондай-ақ,
ұйым ішіндегі өзге де
марапаттауларға
ұсынылған жұмыскерлерді біржолғы
ынталандыру,
10
- мерекелік күнге жэне кәсіби мерекеге, мерейтойлық күнге жэне еңбек сіңірген
демалысқа кетуіне байланысты жұмыскерлерді біржолғы ынталандыру;
- жұмыскерлерге ұсынылатын аванс, несие (қарыз);
- жұмыскерлерге сауықтыруға ұсынылатын әлеуметтік жеңілдіктер (ақы төленетін
жыл сайынғы еңбек демалысына материалдық көмек түрінде немесе емделу мен демалуға
жолдама түрінде ұсьшу);
- ұйымның қаржылық мүмкіндігіне байланысты әлеуметтік қолдаудың өзге де
түрлері.
7.3. Жұмыс берушілер осы мақсаттар үшін қажетті бюджет қаражаты болған кезде:
- ұйым баласында элеуметтік нысандар аша алады (демалыс базасы, балалардың
сауықтыру лагерлері, клубтық мекемелер, спорт ғимараттары, т.б.) және онда
қызметкерлер құрамы еңбек етеді;
- кәсіподақ ұйымдарына мэдени-көпшілік жэне дене шынықтыру-сауықтыру
шараларын ұйымдастыру үшін ақшалай қаражаттар ұсына алады.
7.4. Кәсіподақтар қаржылай қаражаттары болған кезде жұмыскерлер арасында дене
шынықтыру-спорт және мәдени-көпшілік шараларын ұйымдастырады, ал салалық
кәсіподақтардың
орталық
органдары
осындай
шараларды
халықаралық
жэне
республикалық деңгейде өткізеді.
7.5. Әлеуметтік кепілдіктер, өтемақылар мен жеңілдіктер ұйымның қаржылық
жағдайын есепке ала отырып ұсынылады.
VIII. ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУҒА КӨМЕКТЕСУ
8.1. Жұмыс берушілер:
1) эр жұмыскерге жазбаша түрде төмендегілерді хабарлайды:
- қайта құрылымдау немесе экономикалық, технологияльщ шарттардың, еңбекті
ұйымдастыру шарттары жэне (немесе) жұмыс берушінің жұмыс ауқымының қысқаруына
байланысты өндірістік ұйымдағы өзгерістерге байланысты еңбек шарттарьшың өзгерістері
туралы он бес күнтізбелік күннен кешіктірмей;
- жұмыс берушінің экономикалық жағдайының нашарлауына экелген өндірістің,
орындалатын жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер ауқымының төмендеуі себепті еңбек
шартын бұзу туралы он бес жұмыс күн ішінде;
- жумыс беруші - заңды тұлға таратылған не жумыс беруші - жеке тұлғаның қызметі
тоқтатылған, жұмыскерлердің саны немесе штат қысқартьшған жағдайда еңбек шартын
бұзу туралы ең кемі бір ай бұрын.
2) Жұмыскерге еңбек шарты бұзылатыны туралы хабарлаған сәтен бастап шарт
бұзылған күнге дейін жаңа жұмыс іздеуі үшін орташа жалақысы сақталған үш жұмыс
күнін ұсынады;
3) кәсіподақпен келісім бойынша зейнетке дейінгі жастағы жұмыскерлердің, бәрінен
бұрын ауыр жұмыстағы, зиянды жэне (немесе) қауіпті еңбек жағдайындағы жұмыста
еңбек ететін жұмысшылардьщ зейнетақьша мерзімінен бұрын шығуы бойынша
бағдарламаны жасайды жэне қолданады;
4) төменде көрсетілген жолдармен мемлекеттік саясатты іске асыруға қатысады:
- Қазақстан Республикасының еңбек заңдарына сәйкес еңбек шарттарьш және
ұжымдық шарттарды сақтай отырып, жұмыспен қамтуға көмектесу;
- жұмыскерлерді кэсіби оқыту жүйесін дамыту;
- техникалық жэне кәсіби, ортадан кейінгі, жоғары жэне жоғары оқу орнынан кейінгі
білім алу бағдарламасын жүзеге асыратын білім беру ұйымдары арқылы кадрларды
даярлау;
- ұйымдардағы құрылымдық өзгерістер барысында білікті жұмыскерлерді алып қалу
және дұрыс пайдалану;
11
