БҰҰ ЕЭК Хатшылығы және донор-елдерінің қолдауымен Орталық Азия және Қазақстанда өткізілетін Су Конвенциясы бойынша шараларда Қазақстанның қатысуы

Бөлiм бұл шекарааралық су ағындары және халықаралық Көлдердiң қорғауға және қолдануы бойынша конвенцияның iске асыруындағы Қазақстан қатысуы туралы қысқаша мәлiмет БҰҰ ЕЭК хатшылығының қаржы қолдауы, ел-донорлар және донорлық ұйымдарда берiледi. Шекарааралық Қазақстан өзендерiнiң қорғауға және қолдануы бойынша шаралардың қысқаша мәлiмет және талдауы, жүзеге асырылған немесе жүзеге асырылатын қаржысының арқасында республикалық немесе жергiлiктi бюджеттерде, келесi бөлiмде келтiрiлген.

Су конвенциясының iске асыруындағы донорлық Қазақстан қолдауы конвенцияға Қазақстан қосуын уақытынан бастай толып қалған екен және әр түрлi формада. Негiзiнен, бұл Мәжiлiстер және конференциялар, үйретушi программа курстер, таныстыру сапарларына Қазақстан өкiлдерiнiң қатысуды қолдауын түрiнде, сонымен бiрге Қазақстан аумағы немесе Орталық Азиядағы нақтылы жобаларының қаржыландыруында өрнектелдi.

Әрине, мүдде бiз үшiн ең үлкен шеңберiнде Қазақстандағы Су конвенциясының iске асыруы, сонымен бiрге Орталық Азияда және ТМД, өйткенi бұл Қазақстан елдерiнен бөлiгiмен жобалардың iске асыруының нәтижелерiн ұсынады шекарааралық өзендер де шектеседi.

ШЕКОА елдеріне ықылас алдыңғы бөлiмге атап өтiлгендей, соның iшiнде су саясаты бойынша ұлттық диалогтердiң ШЕКОА елдерінде өткiзудiң бiр бөлiгiнде, соның iшiнде ОА мемлекеттері және Қазақстанға, жақтан донорлық ұйымдар ЕО әрекеттер қасында сөз сөйлеген «Рио + 10» бiрқалыпты дамудың басқосуынан кейiн әсiресе өстi.

Бұл мұндай құжаттардың Су конвенциясының тараптарының конференцияның үшiншi сессиясындағы мақұлдауында бейнелендi бұл ел Векцалардағы шекарааралық суларды кешендi басқару жүйесiнiң өңдеуi бойынша iс-қимыл бағдарламасы және бiрқалыпты даму мақсаттарындағы су бойынша Стратегиялық әрiптестiктiң әрекетi. ТМД аумағындағы Су конвенциясының тараптарының конференциясы ШЕКОА елдері үшiн тағы да дейiн бiрақ бұл маңызды Су конвенциясындағы қатынас алған бiр жоба iске асырылды.

Үш пилоттық алаптардан тысқары, бұл жоба қосты және төртiншi - негiзгi жобаға және хауызды басқаруды жоспарлау тятын қосымша болатын Припять өзенiнiң алабы. Жоба 2002 қаңтарда басталып, 2003 жылдың 31 желтоқсанында бiтiрген.

2000 жылдың қаңтарында Шу-Таласқа мемлекетаралық пайдаланудың су шарушылық ғимараттарының қолдануы туралы Қырғыз республикасының үкiметi және Қазақстан республикасының үкiметiнiң аралығында келiсiмдi қол қойылды. Келiсiм 2002 жылда екi елдердi парламенттердiң бекiтуiнен кейiн күшiне ендi. Тараптың осы келiсiмдерi 5-шi баппен сәйкес оның пайдалануы және қызмет көрсетудi қаржыландырудағы су инфрақұрылымының жұмыс тәртiбiнiң анықтауы және әрбiр тараптың еншiсi үшiн тұрақты комиссияларды жасауға мiнденттендi.

2003 жылда сұрақ бұл елдер жәрдемдесудiң көрсетулерi үшiн Шұ өзендерi бойынша комиссияның жасауын қолдауды жобаның iске асыруы басталды және Қазақстанмен және Қырғызстанның аралығында Талас. Жоба БҰҰ және Чуд Көлiнiң шекарааралық iстестiгiнiң ресейлiк-эстондық орталығының БҰҰ ЕЭК, ЭЫҚҰ, ЭСКАТО БҰҰ қолдаудың жанында Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылық министрлiгi және ауылшаруашылық, су шаруашылығы және Қырғыз республикасының қайта өңдейтiн өнеркәсiбiнiң министрлiгiмен iске асырылды.

2006 жыл бiткен жобаның бас нәтижесiмен Шұ өзенi және Таласқа мемлекетаралық пайдаланудың су шарушылық ғимараттарының қолдануы бойынша Қазақстан Республикасының комиссиясы және Қырғыз Республикасының жасауы болып тұрды.

Қазақстан үкiметтерiнiң әрекетi бойынша және 2007 жылдың сәуiрi әрiптестiктiң дамытуын жобаның iске асыруының екiншi фазасы басталды Шұ-Талас өзендерiне дейiн Қырғызстан және БҰҰ және ЭЫҚҰ ЕЭК қолдаудың жанында Қазақстанмен және Қырғызстанның аралығында.

Жобаның мақсатымен су шарушылық ғимараттардың шұғылданатын пайдаланумен және қызмет көрсетудiң құжаттар пакетiнiң ұйымнан комиссияның тиiмдi жұмысы және оның қызметiнiң саласының кеңейту қамтамасыз ететiн өндiрулерiн жоғарыда айтылған келiсiмiнiң iске асыруындағы Қырғызстанына Қазақстан көмек көрсетуi, Шұ өзендерiнiң хауыздарындағында су қорларының қолданумен және қорғауымен интеграцияланған басқаруға және Таласқа жауап беретiн бағалы бассейн ұйымына дейiн жолымен болды.

Жоба iске асыру барысында функциялар және комиссияның өкiлеттiктерiнiң кезеңдi кеңейтуiне туралы ұсыныс дайындалып, сонымен бiрге комиссия туралы ережеге ұсынылатын өзгерiстер және қосымшаларының жобаларын дайындалды. Бұл құжаттар су мекемелерiнiң өкiлдерi, СIМ, шекаралық және кеден қызметтерi, сонымен бiрге қасында басқа мүдделi Қазақстан мекемелерi және Қырғызстан қарап шыққан.

Сонымен бiрге, Мемлекетаралық Шұ - Талас бассейн кеңесi туралы жағдайдың жобасын жасалды.

Комиссиялар Төртiншi мәжiлiсте Шұ өзенi және Таласқа мемлекетаралық пайдаланудың су шарушылық ғимараттарының қолдануы туралы Қазақстан Республикасының үкiметi және Қырғыз Республикасының үкiметiнiң аралығында келiсiмге өзгерiстер және қосымша туралы хаттаманың жобасы келiскен. Тараптар жеке алғанда 5-шi баптың арқасында республикалық бюджеттердi комиссия секретариаттың мазмұнуға ескеретiн жаңа редакцияларын келiстi. Сәйкес тауарлар және көлiк құралдарының қызыметшiнi мемлекеттiк шекаралардың өткелiнiң ықшамдалған ретi және орын ауыстыруы кеден төлемдердi телемсiз орнатылатын 11-шi баптың жаңа редакциясы iстеп шығарған. Тараптың комиссиялары мәжiлiс бұл Шұ қызметiнiң ары қарай жәрдемдесуiн мүмкiндiктiң қарастыруы туралы оон және өтiнiшi бар ЕЫҚҰ ЕЭК сұрады - келесi бағыттар бойынша Талас комиссиясы:

• 
  оның функцияларының кеңейтудi мүмкiндiгi бар комиссияның заңға сүйенген негiзiнiң әбден жетiлдiруi;
  
• 
  Әдiстеменiң әбден жетiлдiруi - мемлекетаралық пайдаланудың объекттерiнiң қаржыландыруы;
  
• 
  өлшеу құралдардың мемлекетаралық пайдаланудың объекттерiнiң жабдықтауы және өлшемнiң әдiстемесiнiң бейiмдеуi;
  
• 
  Шалағай және жер асты суларының өзара байланыстың бағасы;
  
• 
  Шұ қызметi туралы қоғамның дерек беруi - Талас су шарушылық комиссиясы.
  

Шұ өзендерiнiң хауыздарындағы шекарааралық су қорларының қолдануы бойынша iстестiктiң кеңейтулерi үшiн жоба iске асыру барысында және Талас дайындалып және 2000 жылдың келiсiмiне өзгерiстерiнiң енгiзуi туралы үйлесiмдi хаттама комиссияның 8 мәжiлiсiнде қабылданды, (Акмолда Құркүреусу өзенi, каналға ғимараттары бар Томентамганың Құркүреусу сомындағы ғимараттары бар Каратактерi, каналдың Талас, каналдың сомындағы ғимараттары бар терiлерiнiң каналы) объекттер мемлекетаралық пайдаланудың ғимараттарының тiзiмiнiң ескеретiн қосымшасы қасында.

Сонымен бiрге, Шұ өзендерiнiң хауыздарындағы кең өкiлеттiктерден астамнан бiрқалыпты дамуғана дейiн Қазақстанмен және Қырғызстанның аралығында жаңа комиссияның жасауын мүмкiндiк туралы Концептуалды хаттың жобасын дайындалды және Талас. 2000 жылдың келiсiмiнiң жағдайларының орындауын жалғасымен қамтамасыз еткен және сонымен бiрге (су қорларының интеграцияланған басқаруы) Иуврдың жағдайларының iске асыруын қамтамасыз етуi керек болған 2000 жылдың орнына жұмыс iстейтiн келiсiмiнiң жаңа екi жақты келiсiмiнiң өңдеуiнiң жоспарлары талқыланды.

Өзен алаптарындағы шекарааралық суларды басқаруға мүдделi тараптардың тартуы үшiн шарттардың жасаулары мақсаттардағы Шұ өзенi және Талас үшiн (шекарааралық ) халықаралық бассейн кеңесi туралы жағдайдың жобасы комиссияның 9 мәжiлiсiнде дайындалып қарап шыққан.

Жобаның қолдауының жанында www.chutalascommission.orgнiң жаңа веб-сайтын жасалды. Веб-сайт мазмұның орыс және ағылшын тiлдерiн комиссияның секретариатымен сүйейдi және оның қызметi туралы мәлiметпен жаңарады. Ресми сайтта жеке алғанда комиссия, комиссияның мәжiлiстерiн негiзгi құқықты құжаттар, хаттамалар туралы мәлiмет елестеткен және оның секретариаты, сонымен бiрге басқа материалдар.

Жобаның қолдауының жанында жасалған және комиссияның 9 мәжiлiсiнде құрам және жұмыс көлемiнiң анықтауы, олардың қаржыландыруының ретi бойынша жетiлдiрiлген әдiстеме мақұлданған. Тағы басқа шараның жөндеу-қолдану кезiндегi жұмыстарына шығын анықтау бойынша ұсыныс жаңартқан. Ашық жүйе су пайдаланулардағы су бекеттерiнiң Метрологиялық iскерлiк сараптауы, сонымен бiрге ашық жүйе су пайдалануларда Суөлшеу үш өлшеулердi орындау әдiстемесiнiң нормативтiк құжат жобасы жасалған. Бұл бiр iзге салған әдiстемелер, стандартизацияның ұлттық жүйелерiнiң талаптарға тиiстiлерiне, айырмашылық және алалық әр түрлi нормативтiк құжаттардың мемлекетаралық су бөлудi процессiнде қолдануда түсуге мүмкiндiк бередi, соның iшiнде және Шұ қызметi шеңберiнде - Талас су шарушылық комиссиясы.

Жоба шеңберiнде әбден нақты жұмыстар сонымен бiрге орындаған. Мысалға, мемлекетаралық пайдаланудың су шарушылық ғимарат жататын Шығыс үлкен Шу каналының (ШҮШК) каскады Кегетинскийдегi жүйенi информациялық-өлшегiшке жасалған.

5 деңгейдi өлшегiштердiң ШҮШК каскад Кегетинскийiнде iстеп шығарып құрастырған, ШҮШК каскадты Кегетинскийдiң жүйесiнiң информациялық-өлшегiшi үшiн программалық қамтамасыз ету жасалған, есепке алу объекттерi және диспетчер тармағындағы жинақтау жұмысысы орындаған, жiберу өткiзiлген - пайдалануды объекттегi жүйенiң жөндеу және сынау жұмыстары, қызмет көрсетушiнi тренинг өткiзiлген. Жүйенi информациялық-өлшегiшке пайдаланатын ұйымның актi бойынша 2010 жылдың шiлдесiнде тапсырылған - су шаруашылығы және Қырғыз Республикасының мелиорациясының Мемлекеттiк комитетiнiң су шаруашылығының Шу бассейн басқаруына.

Игерiлген және қойылған жүйе елдердiң арасындағы есепке алу және су үлестiрүнi жетiлдiрiлуге мүмкiндiк бердi. Сонымен бiрге су бөлу сұрақтарындағы алалығын жоюға мүмкiндiк берген алынатын мәлiметтiң ақиқаттық және сапасы алыс-берiстердiң процессiн ықшамдау көтерiлдi.

Мемлекеттiк шекараның бөлiмшесiндегi Қазақстан Шұ өзенiнiң Гидрогеологиялық баға туралы да жер астындағы қоректенуiнiң су қорларының басқарудың есептерiнiң шешiмi үшiн Токмак қаласының аймағында жер асты суларымен Шұ өзенiнiң өзара байланысының зерттеуi туралы есептеу нәтижелерi жақтан дайындалған.

Есептеу нәтижелерi Шұ өзенiнiң хауызындағы жер астындағы және шалағай суларды өзара байланыстың бағаларын анықтап алуға мүмкiндiк бередi және Токмак қаласының ауданындағы өзеннiң жоғарғы ағымындағы науаның есептеулерiнiң айырмашылықтарын ұғындырады.

Қазақстан сұрау салуы бойынша және сонымен бiрге Қырғызстан (Қазақстан) Тараз қаласының ағымы бойынша Қырғызстан аумағындағы Таласын өзенде жоғары орналасқан су қоймасының Кировское бөгетiнiң қауiпсiздiгiнiң бағасы бойынша жұмыс өткiзiлдi.

Екi жақты жұмыс тобы бұл сұрау салумен сәйкес Киров бөгеттiң тексеруi өткiздi және оның қауiпсiздiгiнiң бiрлескен бағасын жасады. Қауiпсiздiк деңгейдi жедел бақылауды жүзеге асыру және бөгеттiң күйi үшiн Киров бөгеттiң гидротехникалық имараттарын қауiпсiздiктiң белгiсiн қайтадан қарастырып толықтырып, Киров бөгеттiң қауiпсiздiгiнiң белгiлерiнiң өңдеуi есептеу нәтижелерiн дайындалды.

Жобаның қолдауының жанында Шұ өзенi және Таласқа мемлекетаралық пайдаланудың су шарушылық ғимараттарының қолдануы бойынша Қазақстан республикасының комиссиясы және Қырғыз республикасының донорларының Консультациялық тобын жасалды. Бұл топтың негiзгi есебi комиссияның қарайласуында донорлардың арасындағы iстестiкке жәрдемдесу болып табылады. Шұ хауыздары бойынша табысты Қазақстан iстестiгi және Қырғызстан - Талас Орталық Азияның барлық елдерi үшiн iстестiк жақсы үлгi-өнеге болады.

Сонымен бiрге БҰҰ ЕЭК Су конвенциясының қамқорлығымен ауа райының өзгерiсiне су қорларының бейiмделуi арналған ұсыныстарды жасалды

Пилоттық жобалардың бiрi бұл ұсыныстардың тексерулерi үшiн ретiнде Шұ өзендерiнiң хауызы және Талас таңдалғандар болды. Шұға ауа райының өзгерiсiне бейiмделудiң сұрақтары бойынша iстестiктiң алға басуы БҰҰ ЕЭК жоба бұл жерде iске асырды - Талас шекарааралық хауызы. Жоба елестетiп және Шұны мақұлданды - 2010 жылдың маусымында Талас екi жақты қазақстандық - қырғыз комиссиясымен.

- пiшiндеу су Шұ қорларының күйiнiң өзгерiстерi болуы мүмкiн - ауа райының өзгерiс шарттарға қатысты Талас хауызы;

- Өңдеу ахуалдың дамытуының сценарилері болуы мүмкiн;

- Комиссияның жұмысы үшiн негiзгi областях/секторахтарға екпiнi бар осалдықтың ортақ бағасының әзiрлеуi;

- Пакеттiң өңдеуi өзгерiс барысында гидрология тәртiптерiнiң кернеулiгiнiң төмендетуiне мүмкiндiк туғыза алатын комиссия үшiн бейiмделген шаралар және тиiстi процедуралар болуы мүмкiн. Мұндай процедуралар және шара жолға және комиссияның жұмысы, сонымен бiрге басқа релевант мемлекеттiк шараларында және екi елдердiң бағдарламаларын интегралдайды.

Жобаның бастапқы фазасында пiшiндеу бойынша басқа донорлар және агенттiктермен деректер жиыны, ақпар алмасу, ұсыныс әзiрлеу iске асты және осалдық бойынша сценарилардың мазмұниды. Қорытындылаушы фазада оқиғалардың дамытуының әр түрлi сценариларының пiшiндеу және есептеуi жүргiзiлдi.

БҰҰ ЕЭК жоба шекарааралық контексттегi бейiмделген стратегияның өндiруiне жолында талап ететiн адымдарға адапттивтi Қазақстан қабiлеттiлiгi және Қырғызстанның жоғарылатуы, диалог және iстестiктiң дамытуына қарай көмектестi және, нақ сол, су қорларының қолдануы туралы дауларды рұқсат бермеуге.

Ең алдымен, қарай осалдықтың пiшiндеуге және бағасына өрлеудiң талқылаулары, сонымен бiрге Алматыға жобаның жүзеге асыруы, 2012 жылдың 19 20 шiлдесiнiң жолында кезектi адымдарға мақсаттардағы жоба бойынша Мәжiлiс жүргiзiлдi. Жоба қорытындылаушы кезеңде болады. Жазғытұры 2013 жыл жоба бойынша қорытындылаушы консультацияларды жоспарланады.

Орталық Азияда соңғы жыл шекарааралық өзен орналасқан реттейтiн гидроқұрылыстар тағы басқалар 300 iрi бөгеттердiң пайдалануды қауiпсiздiгiнiң сұрағына мүдде едәуiр өстi. Бөгеттерденгi өзендердiң төменгi ағымындағы жайылмаларындағында оларының тұрғынның өсумен бiргесiнiң мазмұн талап сәйкес емес картайған бөгеттерi техникалық, денсаулық және тұрғын, жылжымайтын меншiктiң өмiрi және қоршаған орта үшiн тәуекелдердiң өсулерiне келтiрдi.

Бөгеттiң авария жұмыс тоқтатуы апатты зардаптар төңiрегiнде иемдене алады және бөгеттiң қонысынан өзеннiң ағымы бойынша төменде болатын елдер.

БҰҰ ЕЭК Су конвенциясының iске асырулары сондықтан шеңберiнде Орталық Азиядағы бөгеттерiнiң қауiпсiздiктiң жобасының орындауын қаржыландырды: потенциалдың жасауы және аймақтық iстестiк..

Жоба олардың гармонизациясы мақсаттарындағы бөгеттердiң қауiпсiздiктiң төңiрегiдегi ұлттық регуляция шеңберлерiн оған жасау немесе әбден жетiлдiруiнде Орталық Азияның елдерiне жәрдемдесудi көрсетуге бағытталған. Сонымен бiрге жобаның мақсаты гидротехникалық имараттарда апаттар және төтенше жағдайлардың жағдайында ақпар алмасуға және ескерту бойынша аймақтық iстестiктiң алға басуы болып табылды.

Жоба 420 мың АҚШ доллары өлшемдегi Финляндия үкiметi негiзгi қаржы қолдауының жанында Арал құтқаруын Халықаралық қордың атқару комитетi бар iстестiгiндегi БҰҰ ЕЭК жақтан iске асырды.

Жобаның бiрiншi фазасы 2006 жылда iске асырған. Жобаның бiрiншi фазасының нәтижелерi Орталық Азиядағы бөгеттерiнiң қауiпсiздiктiң оонның еэктiң жариялауында қайтарған: потенциалдың жасауы және аймақтық iстестiк.

Екiншi жобаның фазасы соңында 2007 жыл басталды және 2011 жылдың майына дейiн жалғастырды.

Жоба, мысалға, Қазақстанда iске асырудың нәтижесiнде бөгеттердiң қауiпсiздiктiң бiр бөлiгiндегi ұлттық заңына өзгерiсi енгiзуге ұсыныс жасаған. Өзгерiстер су жүйелерi және құрылымдардың басқаруды қауiпсiздiгi бойынша Су кодексiне енгiзуi және ережелерде болды.

ОА үкiметтерi бөгеттердiң қауiпсiздiгi бойынша аймақтық iстестiктiң шеңберi орнатты, оларға ерте хабарлаудың жүйелерiнiң апаттардың жағдайындағы енгiзу және қызмет көрсетудi қоса.

Жоба бөгеттердiң қауiпсiздiгi бойынша аймақтық келiсiмнiң әзiрлеуi бойынша келiссөздердiң басына көмектестi. Тиiстi шаралар АТАБ-3 қосылған.

Жоба Таласты өзенде су қоймасының Кировскоесi үшiн ерте хабарлауды тетiк бойынша пилоттық жобаның өңдеуiнде елдерге ат салысты, сонымен бiрге бөгеттердiң күйiн барлауға және баға бойынша ережелер және процедуралардың гармонизациясы бойынша. Шекарааралық өзендерге барлауды процедура және платиналардың бағаларын жасалды.

ОА мемлекеттері үшiн жоба орындаудың нәтижесiнде бөгеттердiң қалпына келтiруi және барлаудың жүйелерiнiң жақсартуы бойынша көмектiң потенциалдық көздерiне рұқсатты ашылды және ерте хабарлау.

Суды бiрiншi конференциядағы 2008 жылдың 1 сәуiрi Германия сыртқы iстер министрi Франк-Вальтер Штайнмайер бiрлестiредi су бойынша Берлин процессiнiң басы туралы жариялады.

Осы әрекет Орталық Азиядағы су қор басқаруға қатысты бiртұтас мәселелер жиынтықтары үшiн тиiмдi ұзақ мерзiмдi шешiмдердiң iздестiруi бойынша халықаралық күштерге жаңа импульстi берiлуге шақырылды

Германия үкiметiнiң жалғасы Берлин процессi, БҰҰ, (АҚХҚ-АК) Арал құтқаруын Халықаралық қордың атқару комитетi және 2008 жылдың 17-18 қарашасының БҰҰ ЕЭК су арнайы халықаралық конференцияны ұйымдастырылды бiрлестiредi - Орталық Азиядағы су қорларымен басқару бойынша аймақтық iстестiктiң күшейтуi.

Мерзiмге осы бағдарламасы шеңберiнде үш негiзгi бағыттар бойынша жұмысты 2009 жылдан 2011 жылға дейiн апарды: аймақтық iстестiкке жәрдемдесу; шекарааралық өзендердiң хауыздарының басқаруын әбден жетiлдiру; және су қорларының басқаруын

БҰҰ ЕЭК (2009-2011 жылдар) су қорларымен басқару бойынша Аймақтық диалог және iстестiктiң жобаның жүзеге асыруы арқылы бағдарламаның жұмысының бiрiншi бағытының iске асыруын басшылық еттi.

Бұл жобаның мақсатымен шекарааралық су қорлары бойынша iстестiктiң жақсартуы үшiн өңдеуге және өзара тиiмдi ұзақ мерзiмдi шешiмдердiң енгiзуiнде Орталық Азияның елдерiне жәрдемдесудi көрсету болды. Жобаның негiзгi есептерiне аймақтық диалогтiң күшейтуi және су қорларының басқарудың төңiрегiдегi аймақтық ұйымдарының потенциалының күшейтуiн жатты. Жоба бiрнеше өзара байланысты компоненттерден тұрды.

Орталық Азияның елдерiне шеңберiнде бiрiншi компонент шекарааралық суларды базасы және жинағы институционалдық басқару механизмының келiсiм-құқықтысы реформалардың қажеттiлiктiң талдауын өткiзуде, (АҚХҚ ) Арал құтқаруын Халықаралық қорға ерекше iлтипатпен ат салысқан.

Жоба есептер, өкiлеттiктер және су қорлардың төңiректерiдегi аймақтық ұйымдарының қызметiнiң бағыттарының бейiмделуi туралы ұсыныс әзiрлеуге көмектестi. Ұйымдық құрылымды ары қарай әбден жетiлдiруге дайындық және (Алматы, 2009 жылдың 28 сәуiрi) АҚХҚ басқосуда Орталық Азияның бес елдерiнiң президент бейнеленген АҚХҚ базасының келiсiм-құқықтысы бағыт бұның жұмыс үшiн iргемен қызмет еттi.

Екiншi жобаның компонентi халықаралық су құқығы және саясаттың сұрақтары бойынша потенциалдың жоғарылатуы осы облыста тұрды. Бұл компонент шеңберiнде Орталық Азияның өлкесiндегi су қорларының басқарудың тұрақты заңға сүйенген негiздерiнiң қажеттiлiгi туралы Орталық Азия бес мемлекеттердiң арасындағы диалогтi басталды. .

Бұл жұмыстар шекарааралық су ағындары және халықаралық Көлдердiң қорғауға және қолдануы бойынша оонның еэктiң қазiргi заңға сүйенген шеңберлер, сондай конвенцияларына тұрақтанды, өнеркәсiптiк апаттарды шекарааралық әсер туралы оон еэк шекарааралық контекстте, конвенция қоршаған ортаға әсердiң бағасы туралы оон еэк конвенция, су қорларының басқарудың төңiрегiдегi аспаптарының тиiстi халықаралық-құқықтылары тағы басқалар.

Шеңберiнде соңғы компонент - су қорлары бойынша барлау және мәлiмет алмасу - су қорларының барлауы күшейту бойынша аймақтық ұйымдар және Орталық Азияның бес мемлекеттерiнiң өкiлдерiнiң күшi қостаған және мәлiмет алмасуды жақсартуға, тағы басқа ұйымдардың БҰҰ ЕЭК қазiргi жобаларымен ендi тығыз байланыста.

Жобаның (су қорларымен басқару бойынша Аймақтық ұйымдар) шеңберiнде бiрiншi компонентi су қорлары бойынша аймақтық iстестiк үшiн ұйымдастыру - заңға сүйенген шеңберлердi талдауды Орталық Азияның елдерiнiң үкiметтерiмен өткiзуге көмектестi. Сонымен бiрге жоба АҚХҚ және (АТАБ-3) Арал теңiзiнiң алабының үшiншi iс-қимыл бағдарламасының өңдеуiнде Орталық Азияның үкiметтерiне АК ат салысты.

Шеңберiнде екiншi (Халықаралық су құқығы) компонент БҰҰ ЕЭК табиғи ортаны қорғау конвенцияларын қоса түсiну және халықаралық су құқығының қолдануын жақсарту бағытталған потенциалдардың күшейтуi бойынша 15 аймақтық және ұлттық шараларды ұйымдастырылды. Ұлттық шаралар Орталық Азия барлық бес елдерiндегiн ұйымдастырылды. Жоба Орталық Азияның өлкесiндегi халықаралық су құқығының жергiлiктi мамандарының түсiнуiн күшейтуге мүмкiндiк туғызды.

Су қорлардың төңiректерiдегiн барлау және мәлiмет алмасу) соңғы компонент бойынша қажеттiктер, көрiну және ақпар алмасу қағидалары туралы Орталық Азияның мемлекеттердi ара-арасындалары және халықаралық әрiптестердiң пiкiрталасы БҰҰ ЕЭК басталды және өлкеде мәлiметтермен.

Орталық Азия елдерiндегi 2012 жылдың наурыз 2009дан қыркүйекке дейiн мерзiмге Орталық Азияның суын сапа оон еэк жоба iске асырды. Жоба оның iске асыруында өлкенiң барлық бес елдерiне қатысатындығымен естен кетпес, Түрiкменстан және жiп-жиi емес болатын Өзбекстанды қоса.

Жоба Орталық Азияның су қорларының шеңберiнде интеграцияланған басқаруды суын сапаны жақсарту бойынша тиiмдi және үйлестiрiлген саясаттың дамытуды күшейтуiне бағыттаған. Жобаның iске асыруы Орталық Азияның Аймақтық экологиялық орталығымен iске асты.

Аймақтың барлық елдерiнiң өкiлдерiнiң қатысуымен Аймақтық және Ұлттық жұмыс топтарын жасалды. Бұл жұмыс топтары су шаруашылығы, айналадағы ортаны қорғау, денсаулық сақтауды министерліктердің ұлттық сарапшылары, сонымен бiрге өлкенiң елдерiнiң гидрометеорологиялық қызметтерi тұрды.

Шешiм Астанадағы 2012 жылдың 16 қараша болған Арал теңiзiнiң құтқарулары Халықаралық қордың бiрқалыпты дамуы бойынша Мемлекетаралық комиссияның (АҚХҚ БДМК) мәжiлiсiнде шекарааралық өзендердiң суын сапа бойынша үнемi жұмыс iстейтiн жұмыс органы сияқты суды сапа бойынша сарапшылардың Аймақтық тобын нығайтылуға қабылдалды.

Жобаның негiзгi табысы Орталық Азиядағы су қорларын кешендi басқаруда суды сапаның тұрғыларына арналған тиiмдi және үйлестiрiлген ұлттық саясат дамыту бойынша қадам сайын жоспар қосатын Орталық Азиядағы суларын сапаны қамтамасыз ету бойынша аймақтық iстестiктiң дамытуын Диагностикалық есептеу нәтижесi және iстестiктiң дамытуын жоспардың өңдеуi болып табылады.

Бұл жоспардың негiзiнде, шалағай суларды шекарааралық барлауды пилоттық бағдарлама жүргiзiлдi. Екi өзеннiң таңдалғандары пилоттық аумақтар ретiнде болды - (Қырғызстан) Талас және (Қырғызстан) Вахш. Нәтижеде пилоттық бағдарлама, бiрлескен бағаның үйлестiруi, барлау және суды сапаның қатынасындағы ақпар алмасу жақсартқан.

Су қорларын интеграцияланған басқаруда суды сапаның сұрақтары бойынша сарапшылар және лауазымды тұлғалардың потенциалы нығыздалған. Бойынша семинарлар жүргiзiлдi: шешулердiң берулерi сұрақтарға; судың сапалары стандарттарға; шекарааралық суларды сапаларды барлауға және бағаға; мақсаттардың қойылуы және шаралардың бағдарлама әзiрлеуiне.

Жобаның ұлттық сарапшыларымен Орталық Азия елдерiндегi стандарттар және суды сапаның нормасының тақырыбына төрт Ұлттық есептеу нәтижелерiн дайындалды.

Алматыға 2012 жылдың 20 желтоқсаны Орталық Азиядағы суын сапа бойынша Аймақтық жұмыс тобының бiрiншi мәжiлiсiнде өттi. Мәжiлiсте Орталық Азиядағы аз су жинағыштарына шекарааралық iстестiктiң дамытуы жәрдемдесудi жобаның орындауы бойынша шаралардың алдын ала қорытындылар және жоспары қарап шыққан. .

Жобаның iске асырулары қаржы қолдауын ЮСАИДта болады, РЭЦ ЦАО атқарушы агенттiк болып табылады. Жоба үш пилоттық өзен алаптары үшiн су қорларымен бассейн жоспар интеграцияланған басқаруына зерттеулердiң өткiзуi және өңдеудi ескередi. Демек, үш таңдаулы пилоттық хауыздардың екiсi бұл Аспара өзендерiнiң хауызы, Угам және Исфара Қазақстан аумағында орналастырған.

Үлкен жұмыс су саясаты бойынша ұлттық диалогтер бойынша ШЕКОА өлкеде Су конвенциясының секретариатының қатысуында жүргiзiледi.

Болып қойылды қалай атап өтiлген, ЕО су әрекетi мыңжылдықтың дамытуының суға қатысты мақсаттарының iске асырудың қолдауын мақсаты бар 2002 жылда Йоханнесбург қаласында бiрқалыпты даму бойынша Бүкiләлемдiк басқосуда басталды..

БҰҰ ЕЭК СРББ төңiрегiдегi саясат бойынша диалогтiң процесстерiнiң қолдауының сұрақтары бойынша стратегиялық әрiптес болып табылады, осы уақытта экономикалық iстестiк және дамытуды ұйым сумен жабдықтау және су бөлу және қаржы тұрғыларына арналған стратегиялық әрiптес болып табылады.

Қазақстанда Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау министрлiктiң сұрау салуымен сәйкес 2012 жылдың мамыры БҰҰ ЕЭК даярлайтын тапсырмасы және экономикалық iстестiктiң және дамытудан ұйымы кейiн басталды.

ЕО ШЕКОА мемлекеттері өзара әрекеттесуiнiң процесстерiнiң бiрлерi болып табылып, толық сипаттама төменде беретiндiгi Қазақстандағы бұл процесс бастады.

Ең алдымен, туралы жоғары айтылған бiрлескен тапсырманың мақсатымен болды атап өту керек:

- Еуропалық одақтың шеңберiнде Су әрекетiнiң БҰҰ ЕЭК және ЭЫДҰ қызметi туралы мүдделi ұйым тағы басқалар тиiстi министрлiктер және Қазақстан мекемесiн баяндап беру;

- су саясаты бойынша Ұлттық диалогтiң ұйымы ЕО шеңберiнде Су әрекетiнiң iстестiгiндегi Қазақстан үкiметiнiң мүдделiлiгi жолымен талқылансын және диалогтiң бiрiншi кезеңi үшiн болуы мүмкiн тақырыптар талқылау;

- қазақстандық тарап және су саясаты бойынша Ұлттық диалогте қатысуға қызықтыра алған және пилоттық жоба халықаралық әрiптестермен ұйымның барлық нақты анықтау.

Қазақстандағы БҰҰ ЕЭК және ЭЫДҰ еэктiң секретариаттардың жүрiсте бiрлескен тапсырмасы министрлiктер, мекемелер және өңдеудi және су саясатының iске асыру қатыстырылған ұйымдардың өкiлдерiмен ондаған кездесулердi жанында жүргiзiлдi.

Кездесулер барысында қазақстандық тарап Қазақстан, Еуропалық одақтың Су әрекетi бар iстестiгiнде су саясаты бойынша Ұлттық диалогтiң өткiзуiндегi өз мүдделiлiгiн 2012 жыл сап ете түс растады және стратегиялық әрiптес БҰҰ ЭЫДҰ және ЕЭК қолдаудың жанында. Сонымен бiрге Қазақстандағы Естiң делегациясының қызметкерлерi осы бастауларды қостады және қажеттi көмек көрсетуге сөз бердi.

Қазақстандық тараптың екi жақты кездесулерiне Қазақстанда су саясаты бойынша Ұлттық диалогтiң бiрiншi фазасы үшiн келесi болуы мүмкiн варианттар бiрлескен тапсырманың мүшелерiмен сол көрсетiп талқылады және диалогтiң қолдауына аналитикалық баяндамаларының тиiстi пилоттық жобалары.

Бұл ортақ тақырып шеңберiнде келесi сұрақтар қарастырған:

Жұмыстың осы бағыты денсаулық сақтауды министрлiктiң мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалауын комитет және айналадағы ортаны қорғауды министрлiкте пiкiрталас барысында талқыланды.

Хаттама денсаулықтың су қорлары және мәселелерi, бiрдей санитарлық-гигиеналық шарттардың ауыз сумен және қамтамасыз етуiн тиiстi жабдықтауды басқарудың аралығында байланыстың қамтамасыз етуi үшiн әдейi қабылданған аспап болып табылады.

Сонымен бiрге ол суға қатысты ауру-сырқауды қысқартуға бағытталған. Хаттамаға қосуы туралы сұрақ 2010 жылдан Қазақстанда талқыланады, дегенмен бағыт бұның нақты жұмыс жүргiзiлмедi. Хаттамаға қосу бойынша заң шығару, экономикалық, қаржы және басқа жаттығу шараларының зерттеуi өткiзу мүмкiндiгi ұлттық диалог және пилоттық жоба осы облыста жүзеге асыруға бередi. Тазалық сақтау және қалай хаттама облыс ары қарай өрлеуге бұл мүмкiндiк туғыза алатынын бағалау қалай хаттама облыс ары қарай өрлеуге бұл мүмкiндiк туғыза алатынын бағалау керек денсаулық сақтау сумен жабдықтаудың төңiрегiдегi мемлекеттiк бағдарламалары бар болатын Қазақстанда орындалып қойылдарды хаттаманың өйткенi көп жағдайлары воодотведения қалай хаттама облыс ары қарай өрлеуге бұл мүмкiндiк туғыза алатынын бағалау керек.

Жұмыстың осы бағыттары шеңберiнде хаттама және денсаулық сақтауды Бүкiләлемдiк ұйымның мемлекеттерiнiң тәжiрибесiнiң тартуымен ауру-сырқаумен және суды сапаның аралығында себептi байланысты анықтауды әдiстемелiктiң төңiрегiдегiн жұмыс нәтижесi талқылануға болады.

Ауылдар және дамытуға және ауылдар және (соның iшiнде донор демеушi болатын инвестициялық бағдарламалар тағы басқалар салалық «Ақ Бұлақ» бағдарламасы) таңдаулы өзен алабының аз қалаларындағы сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң жаңғыртуын тұрғынның денсаулығының көрсеткiштерiнiң жақсартуын керектi шарт инвестициялардың нәтижесiнде аз қалалардағы пайдалануды орнықты үлгiлер және сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң қаржыландыруы.

Жұмыстың осы бағыты денсаулық сақтауды министрлiктiң мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалауын комитетпен тұрғызылды. Қазақстандағы су арқылы немесе мөлдiр су қолдануға қатысты жеткiлiксiз берiлетiн ауруларды ауру-сырқауды деңгейдi болып қалады биiк жеткiлiктi, ауылдар және республиканың сусыз аудандарында әсiресе.

Жақында қалпына келтiргенiн немесе сумен жабдықтауды жүйелер қайтадан құрастырылғанын қатарда отырды, мемлекеттiк бюджет, бұл жүйелердiң операторлары негiзiнде қаржысының арқасында басталған жұмыстан кейiн жиi ағымында бiрiншi жылдың банкрот болып қалыптасады. Нәтижеде, жүйелердi нормалы пайдаланбайды, қауiпсiз ауыз суды орнықты жабдықтау қамтамасыз етiлмейдi, және бұл күтiлетiн нәтижелер сол жетуге мүмкiндiк бермейдi, соның iшiнде су арқылы және мөлдiр су қолдануға қатысты жеткiлiксiз берiлетiн ауруларды тұрғынның ауру-сырқауын төмендетудi жоспарда.

Мемлекетiнiң түбегейлi инвестицияларынан нақ сол әлеуметтiк эффект төменде күтiп тұрған пайда болады. Болғанша, және бұл мәселенi шешуге болмайды пайдалану және сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң қаржыландыруының орнықтылығымен қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн қандай болса да басқа бизнес- үлгiнi таңдалған болмайды.

Үлгiнiң орнықтылықтары маңызды тараппен, сумен жабдықтауды қызмет және су бөлудегi тарифтарының қазақстандық әрiптестер, қаржы ашықтығы, тұрғынның қабiлеттiлiк және дайындықтары атап өттi сапалы, қауiпсiз ауыз суды төлеуге болып табылады.

Өзен алаптары мәлiметтер болуы мүмкiн пилоттық зерттеулердiң өткiзуi үшiн қазақстандық тараппен ұсыныс жасаған. Бұл сұрақ ауыл шаруашылығының министрлiгiнiң су қорлары бойынша комитетте талқыланды, экономикалық даму және сауданың министрлiгi, сыртқы iстер министрлiгi, Казгидромете және, көпшiлiк пiкiрмен, қазақстандық тарап, Орал өзенiнiң хауызы Ұлттық диалогтiң бiрiншi кезеңi үшiн өте басты пилоттық хауызбен аталды.

Қазақстандық тарап Арал теңiзi хауыздарындағы және Шұ өзенi және халықаралық әрiптестердiң үлкен санның жұмыс iстеп қойылдарын Талас және жобалардың жиынын жүзеге асырылатын шықты; хауыздар тағы бiр жобаның басы бұл басымдылық болып табылмайды. Мүдделiлiк сондықтан тап РФ немесе ҚХРмен бөлетiн өзендердiң хауыздары бойынша жұмысты күшейтуге айтып шыққан.

Су қорларының барлауды жүйесiнiң әбден жетiлдiруi, суды сапаның барлауын жүйеде

Су қорларының барлауды жақсартуының сұрақтары Казгидрометеге және денсаулық сақтауды министрлiктiң мемлекеттiк санитарлық-эпидемиологиялық қадағалауын комитеттердi пiкiрталастар барысында тұрғызылды. Барлауды жүйенiң әбден жетiлдiруi, есепке алу және су қорларының басқарудың төңiрегiдегi қисынды шешiмдерiнiң қабылдануы үшiн негiз ретiнде есеп беру бойынша болуы мүмкiн жұмысқа мүдде айтып шыққан.

МЖӘ су инфрақұрылымындағы сектордың бөлiндiсiнiң қатысуын тақырып, сұрақтарды қоса, бәсекелестiктiң қорғауы және Қазақстандық МЖӘ ортасы бойынша ҚРдың мемлекеттiк агенттiгiнде пiкiрталастар барысында тұрғызылды.

Осы тақырып су инфрақұрылымындағы сектордың бөлiндiсiнiң қатысуы, ирригация жүйелерi және сумен жабдықтауды жүйе және су бөлудi қоса ойлайды, соның iшiнде дамытуды қамтамасыз ету және су инфрақұрылымының орнықты пайдалануы үшiн бәсекелестiктiң дамытуы, тәжiрибенiң бөлiндiсiнiң тартуы және капиталды бөлiндiнiң есептерiмен байланысты

Қазақстандық әрiптестермен бiрлесiп талқылау қай екi ұйым бұл бағыттар бойынша су саясаты бойынша Ұлттық диалогте қатысуға ынта бiлдiруге болуы мүмкiн анықталды. Бұл - тарифтар бойынша ҚР мемлекеттiк агенттiгi және ҚР мемлекеттiк агенттiгi құрылыстың iстерi бойынша және шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен (ШТК).

Негiзiнен, тапсырма барысында болған пiкiрталастар су қорларымен басқару су саясаты бойынша Қазақстан үкiмет өткiзiлетiн жұмыстағы өте маңызды орын және Ұлттық диалогте орналасады су қорларының басқарудың сұрақтары және бiрден бiрнеше министрлiктер және мекемелердiң үйлестiрiлген қатысулары талап ететiн су саясаты шешiмге маңызды үлес сол енгiзе алатынын растады.

2012 жылдың 14 қыркүйегiнiң АШМ су қорлары бойынша 2012 жылдың мамырындағы Қазақстанға БҰҰ ЕЭК және ЭЫДҰ жүрiсте бiрлескен тапсырма жеткен келiсiмдердiң комитетiндегi дамытуға ЕО шеңберiнде Су әрекетiнiң Қазақстан республикасында су саясаты бойынша Ұлттық диалогтiң әзiрлеуi бойынша Мекеме аралық даярлайтын мәжiлiсте өттi.

Мәжiлiс қатысушылары талқылаулардың қорытындылары бойынша шештi:

1. шекарааралық су ағындары және халықаралық Көлдердiң қорғауға және қолдануы бойынша оон еэк су және конвенцияның денсаулығының мәселелерi бойынша хаттамаға Қазақстан қосуын орындылықтың сұрағының зерттеуi тақырыпты басты тақырыптарының Қазақстанындағы бiрдi ретiнде мақұлдау»;

2. Қазақстандық орталық ЭЫДҰ және АҚпен консультациялар негiзiнде мемлекеттiк - әрiптестiктiң бөлiндiсi ауылдар және аз қалалардағы пайдалану және сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң қаржыландыруының Орнықты үлгiлерi және бiр тақырыпқа сумен жабдықтау және су бөлудегi сектордың бөлiндiсiнiң қатысуын тақырыпты топтастырсын және бiр оның түрдегi Мекеме аралық үйлестiру кеңенi қарастыруына басты сол көрсету

3. Шекарааралық Орал өзенiнiң хауызында су жолының қызметкердiң өзгерiстерiне бейiмделудi стратегия тақырып бойынша бiрлескен зерттеулердiң өткiзуi ресейлiк тарабы бар консультация амалдарынша өткiзiлсiн және өтiнiшi бар БҰҰ ЕЭУ ресейлiк тараптың келiсiмiнде оның iске асыруындағы жәрдемдесуi көрсетуге сұрау;

4. Интеграцияланған басқарудың Институционалдық тұрғылары ҚРдағы су қорларымен тақырып бойынша жұмыс туралы министрлiктерi бар қосымша консультациялар және мекемелермен өткiзiлсiн және осы тақырып бойынша болуы мүмкiн жұмыстың iске асыруы тетiктерi;

5.мүдделi министрлiктерде және мекеменi дайындап таратып жiберу, соның iшiнде ҚР Президенті әкiмшiлiгі, өтiнiшi бар ҚР ауыл шаруашылығының министрлiгiнiң хаты Қазақстандағы бойынша Мекеме аралық үйлестiру кеңенi құрамға өз өкiлдерi өкiлеттiк беру

Келесi жыл жазғытұры оның бiрiншi мәжiлiсiнде өтедi Қазақстандағы өткiзУ бойынша үйлестiру кең басында 2013 жылды жасалғанын күтiледі.