Абай атындағы ҚазҰПУ-дың ХАБАРШЫСЫ, «Тарих жəне саяси-əлеуметтік ғылымдар» сериясы, № 3 (26), 2010 ж.
109
об откомандировании т. Рыскулова в распоряжение Средазбюро ЦК; 1.7. Считать выбывшим из
состава Средазбюро ЦК т. Рахымбаева, включив вместо него т. Рыскулова».
7. ГАРФ. Ф. Р-1318. Оп. 1. Д. 17. Л. 178.
8. РГАСПИ. Ф. 62. Оп. 1. Д. 4. Л. 1.
9. Туркестанская правда. – 1922. – 4 ноября. - №90 (246). – С.1.
10. ГАРФ. Ф. Р-1318. Оп. 1. Д. 144. Л. 374.
11. РГАСПИ. Ф. 17. Oп. 112. Д. 384. Л. 208; Россия и Центральная Азия. 1905-1925 гг.: Сборник
документов. /Автор-составитель д.и.н. Д.А. Аманжолова. - Караганда: 2005. – С. 366.
12. РГАСПИ. Ф. 17. Оп. 122. Д. 384. Л. 6, 206.
13. РГАСПИ. Ф. 17. Оп. 122. Д. 384. Л. 209; Россия и Центральная Азия. 1905-1925 гг.: Сборник
документов. /Автор-составитель д.и.н. Д.А. Аманжолова. - Караганда: 2005. – С. 367.
14. Сергей Иванович Сырцов (1893-1937 жж.) – ірі қоғам жəне мемлекет қайраткері. 1929-1930
жылдары РКФСР Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағасы болып істеді жəне өзінің орынбасары Тұрар
Рысқұловпен өте жақсы қарым-қатынаста болған. С.И. Сырцов сонымен қатар 1929-1930 жылдары
БК(б)П Орталық Комитетінің Саяси Бюросының мүшелігіне кандидат жəне КСРО Орталық Атқару
Комитетінің мүшесі бола жүріп, И.В. Сталиннің тоталитарлы билігіне қарсы оппозициялық топ
ұйымдастырады. Ол И.В. Сталиннің индустрализация жəне коллективизация саясатын іске асыру
тəсілдерін елді дағдарысқа, халықты қырғынға алып баратын саясат ретінде сынап, оны «топас бас
адам» (тупоголовый человек) деп атаған. «Кремль қожасын» Бас хатшылық қызметінен кетіру үшін
ашық əрекеттер жасаған. Сол үшін саяси репрессияға ұшырап, 1937 жылы 10 қыркүйекте атылды.
15. РГАСПИ. Ф. 17. Оп. 84. Д. 586. Л. 38-48 об.
Резюме
В статье рассматривается роль Турара Рыскулова в освобождении Алихана Букейханова из
Каркаралинской тюрьмы осенью 1922 года.
Summary
The role of Turar Ryskulov in the release of Alikhan Bokeikhanov from Karkaraly prison in the autumn
of 1922 is examined in this article.
ВЕСТНИК КазНПУ им.Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», № 3 (26), 2010 г.
110
ЖАС ҒАЛЫМДАР ЗЕРТТЕУЛЕРІ
ИССЛЕДОВАНИЯ МОЛОДЫХ УЧЕНЫХ
ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА ҚАЗАҚ ШАРУАЛАРЫН КҮШТЕП
ОТЫРЫҚШЫЛАНДЫРУ ЖƏНЕ ОНЫҢ ЗАРДАПТАРЫ
Қ.Р. Жириндинова–
С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университеті
Бүкіл Кеңестер Одағында жаппай ұжымдастыру үрдісі басталған кезде көшпелі жəне жартылай
көшпелі шаруалар қожалықтарын жаппай отырықшыландыру қажеттігі айтыла бастады. Жаңадан
ұйымдастырылатын ірі колхоздар көшпелі жəне жартылай көшпелі бола алмайтын еді. Бұл мəселе
əсіресе, Қазақстанға тікелей қатысты болды. Өйткені бүкіл Одақтағы барлық көшпелі жəне жартылай
көшпелі қожалықтардың 80 пайызға жуығы осы Қазақстанда болатын [1, 202 б.].
1929 жылдың қараша айында БК/б/ партиясының Қазақ өлкелік комитетінің бюросында көшпелі
жəне жартылай көшпелі шаруа қожалықтарын отырықшыландыру жөнінде арнайы шешім қабылданып,
бұл мəселе одан кейін де 1930 жылдың қаңтарында болған Қазақ Орталық Атқару комитетінің 2
сессиясында да қаралды. Сессия бірінші бесжылдықтың соңында отырықшылыққа 544 мың
шаруашылықты ауыстыру жөнінде шешім қабылдады.
1930 жылы қаңтарда Халық Комиссариаты Кеңесі маңында отырықшыландыру бойынша
Республикалық комитет құрылды. Қазақстан бойынша көшпенділердің жаппай отырықшыландыруы
əртүрлі жолдармен жүргізілді:
- Жеке топтар үшін жер учаскелері берілді;
- Жеке топтар үшін тұрғын үйлер салынып, өз бетінше колхоздар құрылды;
- Көшпенділердің жеке топтары ірі колхоздарда таратылып, орналастырылды.
Шығыс Қазақстанда осы соңғы жол кең колданылды. Өлкеде отырықшыландыру мен
көшпенділерді орналастыру комиссиясының төрағасы Сырғабеков, ал орынбасары болып Нұржанов
тағайындалған [2, 1б. Ескертпе: Шығыс Қазақстанның өлкетану мұражайы].
1928 жылы аймақта 3148 қазақ шаруашылығы 177 колхозға біріктірілді. Келесі жылы коммуна,
артель, мал өсіретін серіктестіктер - 272, ондағы үйлер саны 4922-ге жеткен.
1933 жылы 16 сəуірде Шығыс Қазақстан облысының көшпенділерін орналастыру жəне
отырықшыландыру комиссиясының жиналысы болып, онда төмендегіше аудандарға шаруашылықтарды
орналастыру туралы қаулы қабылданды [3, 1 б.]:
1. Зырян ауданы бойынша 220 қазақ шаруашылықтары мынадай колхоздарға кіргізілді:
Қызылтау колхозына - 35 шаруашылық;
Уразово колхозына - 20 шаруашылық;
Александров колхозына - 40 шаруашылық;
Ерназаров колхозына - 25 шаруашылық;
«Красный партизан» колхозына - 30 шаруашылық;
Пусинский колхозына - 25 шаруашылық;
Трудовик колхозына - 45 шаруашылық.
2. Катон-Қарағай аудандарының мынадай ауылдық кеңестеріне бөлінуі туралы жоспары:
Солдатово колхозына - 60 шаруашылық;
Трушниково колхозына - 30 шаруашылық;
Белое колхозына - 40 шаруашылық;
Язовая колхозына - 30 шаруашылық;
Фыкалка колхозына - 40 шаруашылық;
Достарыңызбен бөлісу: |
