Методические рекомендации по организации деятельности Республиканского Общественного Объединения «Единая детско-юношеская организация

51 
 
Балалар  бірлестігі  қызметінің  бағдарламасының  Қазақстан  Республикасы 
Білім  министрлігімен  бекітілген  білімділік  бабғдарламасына  ұқсас  нақты 
түзілген құрылымы жоқ, сондықтан оның түрлі нұсқалары болуы мүмкін, бірақ 
оларға тұрақты элементтерімен (негізгі құрамдастарымен). 
  
Бағдарламаны түзу құрылымын қарастырып көрелік. 
Бағдарламаның құрылымы: 
Кіріспе. Түсінік хат. 
Мақсаттары мен міндеттері. 
Бағдарламаның  мазмұны  (қызметтің  бағыты,  қызметтің  түрлері, 
мақсаттары  мен  міндеттерін  орындаудағы  жұмыс  нұсқалары  мен  әдістерін 
баяндау). 
Қызметті ұйымдастыру құрылымы. 
Бағдарламаны іске асыру механизмі.  
Нәтижесі. 
Бағдарламаның анағұрлым толық құрылымын қарастырып көрелік. 
Кіріспе (Түсінік хат, преамбула, негіздеме).  
Бағдарламаның  бұл  бөлігінде  оның  өзектілігі  мен  мәнділігіне  негіздеме 
беріледі.  Ол  үшін  балалар  ұйымы  немесе  бірлестігі  жұмыс  жасайтын 
жағдайларды талдап шығу қажет. (Бағдарлама неғұрлым көлемді болса, талдау 
соғұрлым терең жасалуы тиіс). Бұл жерде бағдарламаның мақсатты тобы, яғни 
оның  кімге  арналғаны  ескеріледі  (балалардың  жасы,  контингенті,  кеңістікті-
уақыт  шарттары  мен  т.б.).  Кіріспеде  бағдарламаның  түпкілікті  ойы  мен 
қағидалары ашылады (алайда, олар жеке блок ретінде де шығарылуы мүмкін), 
балалар  ұйымы  (бірлестігі)  қызметіндегі  бағдарламасының  бағытына 
түсініктеме беріледі. 
 
Мақсаттары мен міндеттері. 
Бұл тарауда алдағы қызметтің мақсаттары мен міндеттері көрсетіледі. Ол 
үшін «мақсат» және  «міндет» ұғымдарын ажырату керек. Мақсат – уақыттың 
нақты белгіленген уақытында бірлестік немесе ұйым шын мәнісінде қол жеткізе 
алатын, күтілетін (қалаулы) нәтиженің нақты, сапалы сипатталған бейнесі. 
Міндет  –  бұл  мақсаттың  жеке  түрі,  анығырақ  айтқанда,  шағын  мақсат. 
Мақсаттар мен міндеттердің блогы нақты, шынайы қол жетімді және позитивті 
болғаны  дұрыс,  Іс  жүзінде  бұл  белгіленген  әрбір  міндетті  келесілер 
орындалатындай етіп, тұжырымдалғаны маңызды екенін білдіреді: 
- 
нақты  кезеңде  балалар  ұйымы  нақты  неге  қол  жеткізуі  керек  екені 
түсінікті болуы; 
- 
оның шешімі үшін шынайы жағдайлар мен мүмкіндіктердің болғаны; 
- 
оны шын мәнісінде де шешу мүмкіндігі (оның белгіленген мерзімінде қол 
жеткізуге); 
- 
іске  асырушыларды  (балалар  мен  ересектерді)  оған  қол  жеткізу 
бағытында әрекет етуге түрткілеуге (ынталандыруға). 

52 
 
Мақсаттар  мен  міндеттердің  сырттан  алынбай,  балалар  ұжымының 
мүшелерімен  бірлесіп  шығарылатынын  және  балалар  қозғалысын 
ұйымдастырушылары  (тәлімгерлер)    тек  балалар  ұйымы  (бірлестігі)  алдында 
тұрған  міндеттердің  мақсаттары  мен  міндеттерін  ресімдеуге  ғана 
көмектесетінін есте сақтаған маңызды. 
Және  бір  жағдайды  ұғынып  алған  абзал:  мақсат  бір  мәселе,  қиыншылық 
туындағанында  пайда  болады.  Мәселені,  немесе  қиыншылықты  табу, 
«түйсікпен  сезіну»  қызмет  мақсатының  (яғни,  мәселенің  шешімінің) 
анықталғанын білдіреді. Мәселе – әлдебір заттың қалаулы күйі (идеал бейнесі) 
мен  оның  нақты  (шынайы)  күйі  арасындағы  алшақтық.  Мәселенің  шешімі 
дегеніміз  –  әрекеттердің  бар  көптеген  нұсқаларының  ішінен  нақты  күйінен 
(заттың,  біреудің)  қалаулы  күйіне  өтуге  мүмкіндік  беретін  біреуін  таңдауды 
білдіреді.  Мысал  үшін,  аға  тәлімгер  өз  жұмысында  бір  мәселеге  кезікті: 
балалардың  қоғамдық  бірлестіктегі  төмен  деңгейдегі  белсенділігі, 
бастамашылық білдірмеуі (шынайы күйі). Сондықтан ол мақсатын шығарады – 
балалар  белсенділігін  көтеру,  олардың  әлеуметтік  шығармашылығы  үшін 
жағдай тудыру (қалаулы күйі). Мақсатын жүзеге асыруды педагог бірлестікте 
балалардың өзін–өзі басқару жүйесін құрудан бастағанды жөн көрді (мәселені 
шешу нұсқасы). [12]. 
Міндеттер бағдарламаның әрбір бағыты үшін әзірленеді. 
Сол  себептен  бағдарламаның  «Мақсатты  тұжырымдау»  тарауына  негізгі 
(басты)  мақсат  та,  оны  нақтылайтын  міндеттер  де  кіреді.  Тәжірибе  көрсетіп 
отырғанындай, балалар бірлестігінің бағдарламасы көп мақсатты бола алмайды. 
Басым  мақсаттардың  саны,  әдеттегідей,  бесеуден  аспауы  тиіс.  Бағдарламаға 
әдетте 1 негізгі мақсат 3 нақтылайтын міндет кіреді. 
Мақсаттарды және міндеттерді дұрыс анықтау үшін бірнеше қадамның 
орындалуы шарт [12]: 
1-
қадам.  Әлеуметтік  тапсырысты  зерделеу  —  балалар  ұйымының, 
мектептің, мектептен тыс мекеменің, ауылдың, қаланың тәрбиелік жүйесіндегі 
орны  мен  рөлін  анықтау;  баланың,  оның  отбасының,  қоғамның  балалар 
ұйымына  қатысты  қажеттіліктерін  зерделеу.  Балалар  ұйымдарының  қала, 
облыс, республика,ТМД деңгейіндегі қызметінің бағдарламаларымен танысу. 
2-
қадам.  Балалар  ұйымының  алдын  ала  психологиялық-педагогикалық 
диагностикасы  мен  басшысының  өз  бетінше  диагностикасы.  Бейнелеп 
айтқанда, педагог үшін «Балалар нені қалайды және неге шамасы жетеді?», «Ол 
өзі  нені  қалайды  және  неге  шамасы  жетеді?»  деген  сауалдарға  жауап  тапқан 
маңызды. 
3-
қадам.  Жалпы  мақсаттар  мен  міндеттерді  шығару.  Бұл  кезеңде 
«қалаймын» және «шамам келеді» деген ұғымдар арасында таңдау жасап, нені 
істеу «қажет» екені анықталады. 
4-
қадам. Балалар ұйымының спецификасын және оның қатысушыларының 
жеке  ерекшеліктерін  зерделеу.  Осыны  мақсатқа  бағыт  алу  үшін,  дәл  осы 
мақсаттар  мен  міндеттерді  алдын  ала  шығарудан  кейін  жасау  қажет. 
Нәтижесінде    сіз  балалар  бірлестігінің  жас  және  жыныс  ерекшеліктерін