17
оқушылардың өзін-өзі дамыту жүйесінің негізгі компоненті болып табылады.
Алайда, жоғарыда айтылғанның мәнін түсіну үшін ғылыми кітапты бір оқуы
жеткіліксіз. Мұндай жағдайларда мұғалім сабақ, элективті пәндер бойынша
оқушылардың ойындағы ғылыми пән туралы білімнің негізгі түсініктерін
қалыптастыруға көмектесуі керек.
Бірақ бір немесе одан да көп оқушы маңызды
ғылыми терминді, ұстанымды түсіну үшін көп күш жұмсау керек. Оның үстіне,
ғылыми әдебиетті шынайы және елеулі түрде зерттегенде белгілі бір тақырыпта
зерттелген пәндерді түсінуге интеллектуалды түрде дайын болады.
Мұндай
кітаптар қоршаған әлемді дұрыс қабылдауға және түсінуге, түйсігі дамытады,
өзін-өзі дамытуға және жеке жақсартуға қызығушылық туғызады. Философия
ойды жақсы дамытып, адамның қалауы мен қажеттілігін түсінуге көмектеседі,
өмірде қызығушылық пен мақсатты табуға үйретеді. Үй кітапханасында
(жоғарыда аталған кітаптарды қоспағанда) елеулі әдебиет, тарих және поэзия
болуы керек. Әдеби шығармалар
хатты жақсартады, сөздің дұрыстығын және
тарихты өмірді түсінуге, барлық оқиғаларды түсінуге көмектеседі және
шындықты қабылдау оңайырақ (дұрыс). Поэзия сіздің кітапханаңызда ерекше
орынға ие, себебі ол адамзаттың ең маңызды жетістіктерінің бірі болып
саналады. Поэзия шеберлікті және тілдік дағдыларды дамытады.
М.Ю. Ваганованың пікірінше оқушылармен жеке оқу іс-әрекеті логикалық
қиындықтарға ие болуы мүмкін, яғни, талдаудың қиындықтары, синтезі,
жалпыландыруы, дәлелдеуі, гипотезаны алға жылжыту болып табылады.
Сондай-ақ, риторикалық қиындықтар, оның ішінде кішісөздік қоры, мәтін
құрылымын анықтау қабілеті, оның стилінің ерекшеліктері, жалпы тілді, жалпы
грамматикалық қарым-қатынас әдістерін ескере отырып, оқылған нәрсеге
негізделген мәтінді қалыптастыру. Ақырында, оқу мақсатына жету үшін
оқырманмен кездесетін проблемаларды анықтау, оқырман белсенділігін
жоспарлау қабілетсіздігі,оқу сапасын талдайды, оның нәтижелерін тексереді,
анықталған кемшіліктерді түзейді, оқу нәтижелерін қол жеткізген мақсатпен
салыстырады [20].
Әдеби оқудағы қолданыстағы бағдарламаларда авторлар бастауыш
мектеп оқушыларының жеке оқу жұмысын қалыптастыру мәселесіне басқаша
көзқараспен қарайды.
«
Классическая начальная школа» бағдарламасында (авторы О. Джежелей
[15]) оқудың әрбір кезеңінің соңында оқушыларрдың жеке оқу іс-шарасы
ретінде үйренуі және қажет дағдыларды аударатын арнайы бөлім көрсетіледі.
Бұл бөлімнің іске асырылуы сабақтың бес түрінің бірінде жүзеге асырылады -
кітаптарды өз бетімен таңдауға және оқуға мүмкіндік беретін сабақтар. Олар
балалар кітаптарының арнайы жиынтығымен жүргізіледі.
«
Мектеп: 2100» бағдарламасы (Р.Бунеев, Е.Бунеева [21]) балаларды жеке
үйде оқуды ұйымдастырады. Негізгі ерекшелігі: балалар «оқуға арналған
кітаптар шеңберінде», яғни осы бөлімнің авторларының басқа да әңгімелері
немесе бөлімдерін, повестерден келесі тарауларды оқыды. Осылайша, көркем
шығармаларын тұтас қабылдаудың қағидасы іске асырылады.
Үйдегі оқу материалдары бойынша сабақ әрбір бөлім аяқталғаннан кейін
жүргізіледі. Шығармаларды және сабақтардың тақырыптарын таңдау
18
мұғалімнің жеке іс-әрекеті болып табылады. Әр кітаптың соңында оқуға
арналған кітаптардың шамамен тізімі бар.
Қазақстандағы «Әдебиеттік оқу» пәні бойынша типтік оқу бағдарламасы
2-
4 сыныптар үшін жаңартылған мазмұндағы мақсат - функционалдық
сауаттылық деңгейі бойынша оқырмандарды қалыптастыруды көздейді.
Осылайша, жоғарыда аталған бағдарламалардың әрқайсысында бастауыш
мектеп оқушыларының жеке оқылу белсенділігін қалыптастыру процесі
қарастырылған, бірақ бұл мақсатқа қол жеткізудің нысандары мен әдістері
әртүрлі болады.
О. Джежелей жетекші әдісін жүргізе отырып оқушылардың оқу
жұмыстарының күнделікті мониторингін, мектеп оқушыларының оқу
бағдарламаларының талаптарын меңгеру динамикасы және оқушылардан тыс
сабақтарда балалармен оқу әрекеттерін талдау тұрғысынан әр баланың
оқытушысын жан-жақты зерттеу керек деп есептейді.
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыру аспектісінде
балаларды оқудың қазақстандық картасында оқушыларға шығармаларын
дамыту үшін қазақ, орыс және шетел әдебиетінің еңбектері енеді [22].
Оқушылардың оқу іс-әрекетінің жүйесін ұйымдастыру үшін
оқырмандардың күнделіктерін жүргізу, «Кітап апталығы» (жылына 1 рет),
оқырмандар конференциялары, оқырмандар сайысы, театр қойылымдары,
«Кітап апталығы», «Кітапқа бару», «Менің достарым оқыды», «Менің отбасым
және кітап», «Кітапхананың керемет әлемі», «Адамдар мен кітаптар» атты
фото-акциялар. «Менің отбасымның сүйікті кітаптары», «Біздің мектеп
электронды кітапханасы» және т.б іс-шаралар ұйымдастырылуы керек..
Мектепте оқу іс-әрекетін ұйымдастыру процесі тұтастай алғанда білім
беру қызметін қалыптастыруда және оқушылардың шығармашылық әлеуетін
барынша ашуда жетекші рөл атқарады.
Оқу үрдісінде білім беру қызметін қалыптастыру және шығармашылық
қабілеттерін дамыту әдістемесі В.В. Давыдов, , И.Я. Лернер, Л.В. Занков, З.И.
Калмыкова; А.М. Матюшкин және т.б зерттеді. Орыс тілінде шығармашылық
қабілеттерін дамыту және оқу іс-әрекетін И.Л. Подлазый, Н.И. Политова, М.С.
Соловичик, Л.Ю. Субботина, Н.Ф. Талызин, Г.А. Зукерман және басқалар
зерттеген.
Білім беру қызметінің функционалдық блоктарына мыналар жатады:
1. Жеке әмбебап білім беру қызметінің блогы
-
мотивацияны және оқытуды мақсатты белгілеу негізінде мән
қалыптастыру;
-
Мен -тұжырымдаманы және өзін-өзі бағалауды дамыту;
-
Моральдық-этикалық қатынастар саласында оқушының моральдық сана-
сезімін дамыту.
2.Әмбебап білім беру қызметін реттеуші блок
-
білім беру қызметін реттеу;
-
эмоционалдық және функционалдық жағдайларды өздігінен реттеу;
-
өзін-өзі бақылау және өзін-өзі бағалау;
Достарыңызбен бөлісу: |
