75
Өз бетінше оқу әрекетіндегі оқырмандық қызығушылығын дамыту үшін
оқушыға оқылған әдеби шығармаларды интерпретациялау бойынша жеке
тапсырмаларды орындау керек.
2-
кесте. Оқырманның дербес кітап оқу құрылымы.
Оқырманның қызметін ұйымдастырған кезде дарынды балаларға ерекше
назар аудару қажет.
Дарындылық – ақыл-ойымен немесе ерекше қабілеттерімен (музыкалық,
суретшілік т.б.) жас ерекшелігі мөлшерімен салыстырғанда қатарынан озық
болуы.
Дарынды балалар көбінесе сөз байлығымен, күрделі синтаксистік сөйлем
құрастырумен, сондай-ақ сұрақтарды орынды қою білу қабілетімен ел назарын
аударады.
Көптеген дарынды балалар өздерінің жеке түсініктері мен ой-өрістерін
білдіретін ақылды сөздер ойлап табады, сөздіктер мен энциклопедияларды
қуана-қуана оқиды, ақыл-ой қабілеттерін жандандыруды талап ететін
ойындарды қалайды.
Бастауыш мектептегі дарынды балалармен жұмыс түрлерінің ішінде ең
жиі қолданылатындары:
-
плакаттар байқауы;
-
балақайлар оқыған шығармалар бойынша кітапшалар байқауы;
-
суретшілер байқауы;
-
әдеби мәтінге үздік суреттер байқауы;
-
әдеби мәтінге үздік сараптамалар байқауы;
-
эрудиттар байқауы;
-
жас ақын-жазушылар байқауы;
-
декламаторлар байқауы.
Оқушының оқырмандық дағдысының қорытындысы бойынша «Менің
жетістігімнің парағын» толтыруға ұсынуға болады.; (1-таблицаны қараңыз).
76
№1-кесте Менің жетістігімнің парағы
Икем мен дағдылар
1
сынып
2
сынып
3
сынып
4
сынып
Буын бойынша оқу
Буын бойынша және
сөзді толыққанды оқу
Қатесіз
(
орташа
мөлшердегі
қателікпен)
Мәнерлеп оқу
Мәтін
сұрақтарына
жауап беру
Жиі кездесетін типтік
қателер
Мәтін мазмұнын айту
Жатқа оқу (оқылған
шығармалар саны)
Оқылған
кітаптар
туралы пікір қалдыра
білу (ауызша және
жазбаша)
Ескерту: параққа бағалау сандарынн немесе шартты белгілерін қоюға болады(оқушы
мен мұғалім ұйғарған)
ОРТА ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БУЫН ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ОҚУ
БЕЛСЕНДІЛІГІН ДАМЫТУҒА АРНАЛҒАН ҰСЫНЫМДАМА
Бұл жастағы оқырман белсенділігін дамытудың нәтижесінде, оқырман
құзыреттіліктерінің жаңа тобы игерілетін болады::
-
1топ (Ю.Ю. Скрипова бойынша) [4] –
к
өркем әдебиетте көрсетілетін
бейненің шындыққа эстетикалық қатынасы (белсенділіктің мән-мағыналық
аспектісі);
-
2 топ [4] –адамгершілік құндылықтары мен эстетикалық мәнін
қалыптастыруға, шығарманың рухани мәнін (белсенділіктің мән-мағыналық
аспектісі) түсінуге бағытталған.
Мұғалімге әдеби оқулықты оқу мәдениетін оқушыларға үйретуді
бастауды ұсынады.
Алғашқы қадам - оқушыны жұмыс мақсатына, белгілі бір тәртіппен
таңдауына байланысты оқу әдісін таңдауға үйрету (қарау, оқу, зерделеу). Бұл
тәртіп оқылатын материалға байланысты болады. Оқушыларға төмендегідей
жолмен оқуға арналған мәтіндерді жіктеуді ұсынуға болады:
1) толыққанды зерделеуге арналған мәтіндер;
2) танысуға мәтіндер;
3) белгілі бір ақпаратты таңдауға болатын мәтіндер.
Мұғалім оқушыға оқуға арналған тәсілдердің түрлеріне икемделуіне
көмектесуі керек: көру, үздіксіз шапшаң оқу, теріп оқу, оқып-үйрену,
тереңдетіп оқу, кіріспе оқу және т.б. (2-кестені қараңыз).
77
№ 2-кесте Оқу тәсілдері
Таңдалған
параметрлер
Оқу тәсілдері
Оқу түрі
бойынша
Өзінше оқу
Дауыстап оқу
Логикалық
операцияларды
қолдану туралы
Аналитикалық оқу
Синтетикалық оқу
Мәтіннің
мазмұнына ену
деңгейі
бойынша
Экстенсивті оқу
Қарқынды оқу
Қойылған
мақсатына
сәйкес
Зерделеп оқу
Таныса оқу
Шолып оқу
Ізденіп оқу
Түсіну
деңгейлері
бойынша
толық/жете түсіну
жалпы/ауқымды түсіну
Жылдамдық
бойынша
Тез Шапшаң/шолу
(іздеу) оқу
баяу/ аналитикалық
Чаттағы, блоктағы,
интернеттегі, форумдағы
экрандық/ электронды
мәтін.
Көз жүгіртіп оқу табысты жүзеге асыру үшін оқушы ізденісті оқуға
үйренген кезде меңгерген тәсілдерін де пайдаланады.
Оқушыға бұл кітапты
оқу керек пе, керек болса қандай жағдайда, кітапханаға тапсырыс беруге
тұратын кітап па? деген сияқты алдын ала танысу ұсынылады.
Ол
мақалаға, кітаптың кіріспесіне, мазмұнына көз жүгіртіп өтіп, оны оқу қажет пе
екенін анықтайды.
Динамикалық оқу - оқырмандық өнер түріне жатқызамыз. Ғылыми және
ғылыми–көпшілік сипаттағы әдебиеттерде, оқулықтарда, анықтамаларда оны
қолдануға шектеу қойылған. Ш
апшаң оқығанда баланың дұрыс оқумен қатар
өзі оқыған сөйлемін дәлдігі сақталуы керек.
Оқушы бұл дағдының өзіне тұрақты дайындық және дербес жаттығу
арқылы келетінін түсінуі керек.
Оқушыны шапшаң оқуға үйретуде мұғалімге оқу дағдысын дамытудың
мынадай бағыттарын негізге алуы керек:
-
оқылған мәтінді шолу секторын барынша кеңейту, мүмкіндігінше көп сөз,
сөйлем жолдарын, азат жолдарды бір қарағаннан есте жақсы сақтап алуға
тырысу;
-
Сөздерді айтылуынсыз мағынасына қарай қабылдауға өзін үйрету (әрине,
дауыстап емес);
-
Мәтінді түгелдей қабылдай алатындай етіп ес пен ойлауды дамыту.
Таңдап оқу – к
ейбір нақты ақпаратты (мысалы, статистикалық деректерді,
кейбір оқиғаның сипаттамасын және т.б.) немесе жаңадан берілген мәліметті
іздеуде ұсынылады. Бұл жағдайда оқушы мәтіндегі барлық фактілерді талдай
Достарыңызбен бөлісу: |
