20
2 ТАРАУ «РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ» ҚАЗАҚСТАНДЫҚ ҚОҒАМДЫ
БІРІКТІРЕТІН НЕГІЗГІ БАҒДАРЛАМА РЕТІНДЕ
2.1 «Рухани жаңғыру» бағдарламасының негізгі идеясы
Әлемдік тәжірибені талдау қорытындысы көрсеткендей, рухани-
адамгершілік тәрбиелеу және мәдениет саласында қалыптасқан саясат
әлеуметтік тұрақтылыққа, құндылық жүйесін қалыптастыруға және оның
сабақтастығына, отансүйгіштікке және ұлттық сәйкестілікке ықпал етеді [17].
Өз кезегінде, көп ұрпақ дәстүрлері мен қағидаттарын сақтай отырып,
Қазақстан әлемдік өркениетке интеграцияның айтарлықтай деңгейіне қол
жеткізді, бұл өз дамуының үлгісін және тұрақты экономикалық өсу
траекториясын ынталандырды.
Қазақстанның саяси және әлеуметтік-мәдени трансформациясы
тарихында «Мәдени мұра», «Халық тарих толқынында» және т.б. ауқымды
бағдарламалар іске асырылды. Ел Президенті Н.Ә. Назарбаевтың
бастамасымен жүзеге асырылған іргелі және ауқымды жұмыстар тарихи және
мәдени мұраны қалпына келтіруге және зерттеуге, жазбаша және сәулет
ескерткіштерін қалпына келтіруге бағытталған. Осы бағдарламаларды іске
асыру нәтижесінде қалыптасқан ұлттық-мәдени мұраның интегралды негізі
бізге бірегей жергілікті даму жолын ұстануға мүмкіндік берді. Осыған
байланысты Мемлекет басшысы көтерген «Рухани жаңғыру» реформасы
эволюциялық жаңару қағидаттарына негізделген мәдени динамизмнің басты
идеологемасы болып табылады. «Рухани жаңғырудың» парадигмасының
пайда болуы терең тарихи тамырларға ие және уақыттың жаңа сын-
қатерлерімен байланысты.
Қазақстанның жаңа тарихи жолы 2017 жылдың 12 сәуірінен Ел
Президентінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласынан бастау
алады. Жаңарудың ең маңызды процесі әлемнің отыз дамыған елдеріне кіру
үшін экономиканы жаңғырту және саяси реформалау болды [18]. Елбасы
ұсынған рухани жаңарудың басымдылығына сүйене отырып, Қазақстан
қазірдің өзінде онжылдықтар бойы өткен (дәстүрлі), қазіргі (жаһанданушы)
және болашақтағы (модернистік) көкжиектерді біріктіруге мүмкіндік алды.
Қоғамды және әрбір қазақстандықты жаңғыртудың негізгі элементтері:
ұлттық сәйкестікке негізделген бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, білімге
табынушылық, сананың ашықтығы және Қазақстанның эволюциялық дамуы.
«Рухани жаңғыру» бағдарламасы алты қазақстандық модель арқылы
қазақстандық қоғамды әлемдік кеңістікке біріктіруге бағытталған (11-сурет).
21
11-сурет «Рухани жаңғыру» бағдарламасы шеңберінде жобаларды іске
асыру
Жастардың көпшілігі бағдарлама мазмұнымен шала-шарпы таныс.
Дегемен, респонденттердің жартысынан көбі Бағдарламалық құжат
мазмұнымен толық немесе ішінара таныс екендігін мәлімдеген – «оқыдым,
көрдім, мазмұнын жақсы білемін» және «естуім бар» жауаптарының
қосындысы 65%-ға жетеді (12-сурет).
12-сурет «Рухани жаңғыру» бағдарламасының мазмұнымен таныссыз
ба?»
сұрағына жауаптардың үлестірімі, %-да
«Рухани жаңғыру» қоғамдық келісімді жаңғырту бағдарламасының
мазмұны туралы өздерінің хабардар болуы туралы оң жауап берген
респонденттерді зерттеуде – «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру»
бағдарламасы жайлы қандай көздерден білдіңіз?» сұрағына жауап беруді
сұрады. Жастардың маңызы жоғары Бағдарламалық идеологиялық құжаттың
мазмұны туралы әлеуметтік-саяси ақпаратты алуының негізгі көздерінің
құрылымында БАҚ басымдылққа ие: теледидар – 59,3% және Интернет –
«әлеуметтік желілер» мен «Интернет ресурсы» жауаптарының қосындысы
48,6%-ға жетеді (13-сурет).
1
• Қазақ тілін біртіндеп латын әліпбиіне көшіру
2
• Қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бойынша «Жаңа
гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық»
3
• «Туған жер»
4
• «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы»
5
• «Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет»
6
• «Қазақстандағы 100 жаңа есім»
52,1
34
12,9
1,1
Естуім бар
Ешқашан естіген емеспін
Оқыдым, көрдім, мазмұнын
жақсы білемін
Жауап беруге қиналамын
22
13-сурет «Рухани жаңғыру» бағдарламасы жайлы қандай көздерден
білдіңіз?» сұрағына жауаптардың үлестірімі,
%-да
Дерек көздері құрылымында, өкінішке орай, ақпарат алудың газеттер,
мектептер, көшедегі жарнама сияқты дәстүрлі арналары мен институттарының
рөлі төмендеп, достар, таныстар, әріптестер, курстастар сияқты ресми емес,
ақпараттандырудың «желілік» институттарының рөлі өсуде. Мұндай беталыс
жастардың әлеуметтену үрдістерін бақылайтын институттары тарапынан
тиімділікті арттыру бағыттарына, оңтайлы формаларды іздеуге, халық
арасында әлеуметтік-саяси ақпаратты тарату жолдарына жедел әсер етуді
талап етеді.
Жастардың кері байланысы мен олардың – «Болашаққа бағдар: Рухани
жаңғыру» бағдарламасында баяндалған негізгі идеялардың маңыздылығы мен
мәнділігін бағалауын алу мақсатында, респонденттерден құжатта ұсынылған
9 құндылықты бағдар, мақсат пен қазақстандық қоғамның дамуының негізгі
бағыттарының өзектілігін бағалау сұралған.
Нәтижелер көрсеткендей, жастар құжаттың басты бағдарламалық
қағидаларында құрастырылған барлық басты идеялар, құндылықты
ұстанымдар мен даму бағыттарының маңыздылығы мен мәнділігін жоғары
бағалайды.
Дегенмен респонденттерге, олардың бағалауы бойынша барынша өзекті
және маңызды болып «халық арасында компьютерлік сауаттылықтың артуы
арқасындағы қазақстандықтардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру, тілдерді
білу» – 37,4%, «дұрыс, қарапайым өмір салтын ұстану; қаражат бойынша,
ысырапшылдықсыз өмір сүру» – 25,2%, «ұлттық мәдениет, тарихты сақтау» –
23,6%, «білім культы; табысқа тек жоғары білімді адамдар ғана жете алады» –
59,3
29,7
18,9
17,5
17
16,3
3,1
3
2
0,5
0,1
Теледидар
Әлеуметтік желілер
Интернет ресурстар
Достар, таныстар
Әріптестер,
курстастар
Газеттер
Мектепте, колледжде
Көшедегі жарнама
Жауап беруге
қиналамын
Жұмыста
Туыстар
