23
21,4%, «қазақстандық қоғамды бірге дамыту, жаңа технологиялар мен ұлттық
идеялар» – 18,2%, «
өзгерістерге дайын болу, пайдалы тәжірибені қабылдап алу
және басқалардан үйрену» – 16,0% сияқты бағдарлама қағидалары табылады.
(14-сурет).
Өкінішке орай, бағдарламада ұсынылған идеялар мен құндылықты
ұстанымдардан жастар үшін әзірше мейлінше өзекті болып «қазақ тілінің
латын әліпбиіне сатылы көшуі» – 10,8%, «кіші отанға, яғни өз қаласы,
ауылына махаббатты бойына сіндіру» – 7,7% және «әлемде қазақстандық
мәдениетті тарату» – 3,6% сияқтылары табылады.
Бәлкім, бұл жастардың бағдарламаның Қазақстан дамуы үшін
басқаларға қарағанда мейлінше маңызды болып табылатын осы бағыттары
туралы хабардар болу деңгейінің төмендігімен түсіндіріледі.
14-сурет «Рухани жаңғыру» бағдарламасында ұсынылған тақырыптар
мен идеялардың қайсысы барынша өзекті және Сіз үшін әсіресе маңызға ие?»
сұрағына жауаптардың үлестірімі, %-да
Жастардың «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыруға тікелей
қатысуын зерделеу мақсатымен, респонденттерге «Рухани жаңғыру»
Бағдарламасының қандай бағыттары туралы Сіз естідіңіз, білесіз немесе
қатысушы болып табыласыз?» сұрағына жауап беру ұсынылды.
Алдын ала белгілі болғандай, сауалнама респонденттердің «Рухани
Жаңғыру» бағдарламасының түрлі бағыттарын жүзеге асыруға қатысуы мен
хабардар болу деңгейінің әртүрлі екендігін көрсетті.
37,4
25,2
23,6
21,4
18,2
16
10,8
7,7
5,3
3,6
Халық арасында компьютерлік
сауаттылықтың артуы арқасындағы …
Дұрыс, қарапайым өмір салтын ұстану;
қаражат бойынша, ысырапшылдықсыз өмір …
Ұлттық мәдениет, тарихты сақтау
Білім культы; табысқа тек жоғары білімді
адамдар ғана жете алады
Қазақстандық қоғамды бірге дамыту, жаңа
технологиялар мен ұлттық идеялар
Өзгерістерге дайын болу, пайдалы тәжірибені
қабылдап алу және басқалардан үйрену
Қазақ тілінің латын әліпбиіне сатылы көшуі
Кіші отанға, яғни өз қаласы, ауылына
махаббаты бойына сіндіру
Жауап беруге қиналамын
Әлемде қазақстандық мәдениетті тарату
24
Бұл көрсеткіш бойынша максималды нәтижелер «Қазақ тілінің латын
графикасына сатылы өтуі» сияқты қоғамдық сананы жаңғырту
Бағдарламасының бағытында байқалады – «естуім бар», «жақсы білемін,
қатысқан жоқпын» және «білемін, қатыстым» жауаптары – сәйкесінше 59,9%,
30,8% және 6,2% (15-сурет).
«Қазақстанның қасиетті географиясы» сияқты бағдарламаның бағытын
жүзеге асыруға респонденттер мейлінше тартылған және хабардар емес –
29,5%.
15-сурет «Рухани жаңғыру» Бағдарламасының қандай бағыттары
туралы Сіз естідіңіз, білесіз немесе қатысушы болып табыласыз?» сұрағына
жауаптардың үлестірімі (%-да, нәтижелер «Білемін, қатыстым»
жауаптары бойынша сараланған)
Біздің
мемлекет
соңғы
кездері
жастардың
әлеуметтену
институттарының реформаландыруына ғана көп көңіл бөліп қоймай,
жастардың белгілі бір әлеуметтік-экономикалық мәселелерін жедел анықтауға
және шешуге септеседі. Осы бағыттағы мемлекет жұмысының тиімділігін
арттыру мақсатында, респонденттерден «Қазіргі таңда жастар үшін
республикалық деңгейде қандай жобалар қажет?» сұрағына жауап беру
сұралды.
Жастардың пікірінше, мемлекет барынша өзекті өмірлік мәселелерді
шешуде оларға септесіп, әлеуметтік әлсіз жастарды қолдап, жастар ортасында
жағымсыз құбылыстар мен зиянды әдеттердің таралуын алдын алуға
шараларды бағыттап қана қоймай, олардың жеке даму мен өсуіне септесу
қажет.
2.2
«Рухани
жаңғыру»
бағдарламасын
жаңғыртудың
тұжырымдамалық бағыттары
1. Қазақ тілінің әліпбиін латын жазуына кезеңді аударуды көздейтін
бірінші бағыт 2025 жылға дейін жүзеге асырылады. Осы бағытты іске асыру
жөніндегі шаралар Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылғы 26
қазандағы № 569 Жарлығымен бекітілді және күшіне енді [19]. Қазақ әліпбиін
латындандыру жобасының мақсаты - қазақ тілін одан әрі дамыту және оны
59,9
52,9
50,7
50,9
51,4
48,5
30,8
23,7
24,6
20,9
24,7
19,6
6,2
5,5
3,8
3,8
3,1
2,4
Қазақ тілінің
латын
графикасына
кезеңмен өту
Туған жер
Жаңа
гуманитарлық
білім. 100 жаңа
оқулықты қазақ
тіліне аудару
Жаһандық
әлемдегі заманауи
қазақстандық
мәдениет
Қазақстанның 100
жаңа есімі
Қазақстанның
қасиетті
географиясы
Естуім бар
Жақсы білемін, бірақ қатысқан жоқпын
Білемін, қатысқанмын
25
жаһандық ақпараттық-коммуникациялық кеңістікке енгізу үшін жағдай жасау.
Мемлекеттік тілдің алфавитін латындандырудың озық тәжірибелерін қолдану
бәсекеге қабілетті тілдің мәртебесін бере отырып, ыңғайлы және қысқа
графиканы жасайды. Қазіргі уақытта қызметтік органы, оның құрамы, жобаны
іске асыру кезеңдері мақұлданды (16-сурет).
16-сурет Жаңа алфавитті практикаға енгізу процесі
2. Екінші бағыт - «Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық» - Қазақстанның
гуманитарлық ғылымдарының қарқынды дамуы үшін бірегей мүмкіндік
жасайды. Бұл бағыттың мақсаты - қазіргі заманғы оқулықтар мен кітаптарды
шет тілінен мемлекеттік тілге аудару ғана емес, ең алдымен білім беру
процесін гуманитарлық білімнің үздік әлемдік стандарттарымен қамтамасыз
ету. Жетілдірілген әлемдік оқулықтармен оқыту сананы жаңғырту
принциптеріне назар аударып, жауапты шешімдер қабылдауға және ортақ
игілікке қол жеткізуге қабілетті жастарды тәрбиелеуге көмектеседі.
Аудару міндеттерін жүзеге асыратын арнайы жұмыс топтары
Орфографиялық
жұмыс тобы
- қазақ тілінің латын
графикасы
негізіндегі
орфография және
орфоэпия ережелерін
дайындау
Әдістемелік жұмыс
тобы
- оқыту, зерттеу және
оны кезең-кезеңімен
білім беру жүйесіне
енгізу
Терминологиялық
жұмыс тобы
- терминологиялық
қорды жүйелеу
Сараптамалық-
техникалық жұмыс
тобы
- IT технология және
ақпараттық
кеңістікке бейімдеу
Қазақ тілі әліпбиін латын графикасына аудару бойынша Жобаның кезеңдері
Бірінші кезең
2018-2020 жж.
Екінші кезең
2021-2023 жж.
Үшінші кезең
2024-2025 жж.
Қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жөніндегі Ұлттық комиссиясы- ҚР Үкіметі
жанындағы консультативтік-кеңесші орган
Қызметтік бағыты:
қазақ тілінің әліпбиін латын жазуына аудару
бойынша ұсыныстар дайындау және бекіту,
дайындық пен мақұлдауды үйлестіру және
бақылау
Қызметтік орган: ҚР Мәдениет және спорт
министрлігі
Комиссия құрамы:
төраға орындасары - ҚР Премьер-Министрі;
ҚР Президенті Әкімшілігінің, «Нұр Отан»
партиясының өкілдері, ҚР Парламентінің
депутаттары, белгілі қоғам қайраткерлері мен тіл
саласының мамандары
